Πανελλαδικές εξετάσεις - Μια ματιά από μακριά

22:28 30/8/2017 - Πηγή: Alfa Vita

Με βάση τις τελευταίες εξαγγελίες του υπουργού Παιδείας, αναπτύσσεται ο προβληματισμός σχετικά με το μέλλον των πανελλαδικών εξετάσεων και το σύστημα που θα τις αντικαταστήσει.

Κανείς φυσικά δεν αναφέρεται στην πανθομολογούμενη αντικειμενικότητά τους. Θα μπορούσα να γράψω πολλά για τις άπειρες αδυναμίες του συστήματος, που τελικά οδηγεί σε υποβάθμιση του Λυκείου και, κατά συνέπεια, του Πανεπιστημίου.

Αφήνω όμως κάποιον άλλον να μιλήσει. Είναι ο Βίκτορ Αντόνοβιτς

Σαντόβνιτσι, πρύτανης του Κρατικού Πανεπιστημίου Λομονόσοφ της Μόσχας, ενός από τα κορυφαία Πανεπιστήμια του κόσμου.

Στη μετασοβιετική Ρωσία, μετά πολλές δοκιμές, από το 2009 καθιερώθηκε υποχρεωτικά για όλους το σύστημα των Ενιαίων Κρατικών Εξετάσεων.

Από την πρώτη στιγμή ακούστηκαν πολλές φωνές ενάντια στον θεσμό, με πρώτη και καλύτερη αυτήν των πρυτάνεων των μεγάλων ΑΕΙ και κυρίως του πρύτανη του πρώτου Πανεπιστημίου της χώρας.

Εφτασαν μάλιστα τα Πανεπιστήμια αυτά να καθιερώσουν συμπληρωματικές εξετάσεις για όσους είχαν επιλεγεί από το σύστημα των παν-ρωσικών εξετάσεων με σκοπό την επιλογή όσο το δυνατόν των καλύτερων.

Τέσσερα χρόνια μετά την καθολική εφαρμογή του συστήματος, το 2013, ο Σαντόβνιτσι σε δήλωσή του στην εφημερίδα της Μόσχας «Αργκουμέντι ι Φάκτι» τόνιζε:

«Το κύριο είναι να αφήσουμε στο σχολείο την προτεραιότητα να διδάσκει πώς μαθαίνουμε, πώς σκεφτόμαστε, πώς συλλογιζόμαστε, πώς αποδεικνύουμε, πώς κατανοούμε και αφομοιώνουμε. Το βασικό είναι ο μαθητής να σκέφτεται. Δυστυχώς εμείς εφαρμόσαμε τις Παν-ρωσικές Εξετάσεις... Ετσι ο μαθητής αρχίζει από την 9η τάξη (σ.σ. η δική μας Α’ Λυκείου) να καταλαβαίνει ότι πρέπει με κάθε τρόπο να δώσει Μαθηματικά ή Ρωσική Γλώσσα, αδιαφορώντας έτσι για τη Χημεία, τη Φυσική, την Αστρονομία…

»Θλιβερό είναι όχι ότι δεν τα μελέτησε, αλλά και ότι η αντιμετώπισή του είναι διαφορετική: πρέπει να προετοιμαστεί για τη λύση ασκήσεων συγκεκριμένου τύπου, ή να απαντήσει σε ορισμένου είδους ερωτήσεις… Πρέπει να θέσουμε ως ακρογωνιαίο λίθο την έννοια ότι σας μαθαίνουμε πώς να σκέπτεστε, σας προετοιμάζουμε να γίνετε μορφωμένοι, θεμελιακά προετοιμασμένοι άνθρωποι. Τότε μόνο το σχολείο θα βελτιωθεί».

Από τότε πέρασαν τέσσερα χρόνια, στο σύστημα των εξετάσεων έγιναν αλλαγές, αλλά οι απόψεις των αντιπάλων του συστήματος εξακολουθούν να υφίστανται. Εντελώς πρόσφατα, στις 8/8/2017, ο Σαντόβνιτσι έδωσε ακόμη μία συνέντευξη στην ίδια εφημερίδα, μέρος της οποίας παραθέτω:

• «Ησασταν αντίθετος με τις Παν-ρωσικές Εξετάσεις, ισχυριζόμενος με βάση το παράδειγμα αυτών που έρχονταν σε εσάς, ότι ο τρόπος ελέγχου των γνώσεων δεν είναι ο πλέον αντικειμενικός. Δεν αλλάξατε τις απόψεις σας;

Θεωρώ πάντα ότι αν διατηρήσουμε το σύστημα των Παν-ρωσικών Εξετάσεων πρέπει να το αλλάξουμε πολύ. Ναι, οι εξετάσεις διαρκώς αλλάζουν. Αφαιρέθηκε το τμήμα με τα τεστ, εμφανίστηκαν πιο περιεκτικές ερωτήσεις που απαιτούν ανάπτυξη των απαντήσεων.

Ομως, μία από τις βασικές αδυναμίες βρίσκεται σε κάτι άλλο, που είναι δύσκολο να πεις πώς μπορεί να εξαλειφθεί. Συνίσταται στο ότι οι μαθητές, επιλέγοντας την κατεύθυνση που επιθυμούν, επικεντρώνουν την προσοχή τους αποκλειστικά στα μαθήματα στα οποία πρόκειται να εξεταστούν.

Ετσι βλέπουμε διαρκώς πόσο λίγο είναι καταρτισμένα τα παιδιά σ’ εκείνα τα μαθήματα που δεν εξετάζονται υποχρεωτικά. Τώρα οι υποψήφιοι γράφουν υποχρεωτικά Εκθεση. Ξέρετε ποια είναι τα συμπεράσματα; Τα καλά γραπτά είναι δυστυχώς ελάχιστα. Τα παιδιά δεν εκπαιδεύονται στη λογοτεχνία, με θλιβερά αποτελέσματα που επιδεινώνονται χρόνο με τον χρόνο.

Οι μαθητές δεν μελετούν τη λογοτεχνία αλλά προετοιμάζονται μόνο στα μαθήματα της ειδικότητας. Γι’ αυτό αναγκαστήκαμε στο Τμήμα Δημοσιογραφίας να εισαγάγουμε ως υποχρεωτικό μάθημα τη ‘‘Ρωσική Γλώσσα’’, γιατί αλλιώς οι δημοσιογράφοι μας θα έγραφαν με ορθογραφικά λάθη!

Εξακολουθώ να αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό τις παν-ρωσικές εξετάσεις και νομίζω ότι πρέπει να γίνει τεράστια δουλειά για την τελειοποίηση του μηχανισμού των εξετάσεων. Συνολικά, πάντως, είμαι πεπεισμένος ότι ο υποψήφιος δεν μπορεί να κριθεί αποκλειστικά και μόνο από αυτούς τους βαθμούς.

Πρέπει να υπάρχει ολοκληρωμένη αντιμετώπιση, που να παίρνει υπόψη της και τις επιδόσεις του μαθητή για μερικά χρόνια και τον μέσο βαθμό του απολυτηρίου και, αν είναι δυνατόν, κάποιες επιπλέον δοκιμασίες στα ΑΕΙ.

Στη σοβιετική εποχή, στην τελευταία τάξη, οι μαθητές έδιναν 10-12 εξετάσεις. Ετσι δεν υπήρχε αναγκαιότητα διδασκαλίας συμπληρωματικών μαθημάτων. Το Πανεπιστήμιο της Μόσχας, μόλις καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικές οι παν-ρωσικές εξετάσεις, εφάρμοσε δικές του συμπληρωματικές εξετάσεις.

Προσπαθήσαμε λοιπόν αυτές τις εξετάσεις να τις κάνουμε διαθεματικές, πράγμα που ωθεί τους υποψήφιους να ασχολούνται όχι με ένα μάθημα, αλλά να προετοιμάζονται ευρύτερα.

Φυσικά δεν συμφωνούν όλοι με αυτή την άποψη. Πολλοί θεωρούν ότι είναι πιο εύκολο να παίρνουμε φοιτητές μόνο με τους βαθμούς των παν-ρωσικών εξετάσεων και την περίοδο αυτή να πηγαίνουμε διακοπές. Αυτό όμως δεν είναι σωστό.

• Η παγκόσμια τάση σήμερα, όμως, είναι να μη διδάσκουμε τα πάντα, αλλά μόνο όσα είναι απαραίτητα για το συγκεκριμένο επάγγελμα. Μήπως λοιπόν άδικα φορτώνουμε τα παιδιά μας με όλα τα μαθήματα;

Δεν συμφωνώ. Υπάρχει η έννοια που ονομάζεται “βασική θεμελιακή μόρφωση”. Τον άνθρωπο πρέπει να τον μάθεις να μαθαίνει και να σκέφτεται. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο στη βάση των συγκεκριμένων, διαμορφωμένων επί εκατονταετίες και χιλιετίες μαθημάτων.

Είναι αναμφισβήτητα τα Μαθηματικά, οπωσδήποτε η Λογοτεχνία, η Φυσική και οι άλλες θετικές επιστήμες, είναι οι ανθρωπιστικές επιστήμες, η τέχνη.

Η ειδίκευση σε βάρος της βασικής εκπαίδευσης οδηγεί σε στρεβλή προετοιμασία του ανθρώπου για τη ζωή. Δεν μπορεί να επιλέξει σωστά τον δρόμο του αν δεν έχει τις βασικές γνώσεις σε ικανοποιητικό βαθμό. Ο κόσμος σήμερα αλλάζει με αδιανόητη ταχύτητα.

Ο άθλος του σοβιετικού συστήματος εκπαίδευσης συνίστατο στο ότι έδινε πανίσχυρη βάση γνώσεων και αυτό έδινε με τη σειρά του εξαιρετικά καταρτισμένους μηχανικούς, μαθηματικούς, χημικούς…

Κατείχαμε ηγετική θέση στον κόσμο σε πολλές σημαντικές κατευθύνσεις: στο διάστημα, στην πυρηνική φυσική, στη χημεία, στην επεξεργασία… Στη συνέχεια όλα αυτά τα χάσαμε.»

Εάν στη θέση της λέξης «παν-ρωσικές» βάλουμε τη λέξη «πανελλαδικές», προσυπογράφω ανεπιφύλακτα τις παραπάνω απόψεις. Και δυο επιπλέον παρατηρήσεις:

Πρώτον, πόσοι από τους πρυτάνεις αλλά και τους καθηγητές των ελληνικών ΑΕΙ ξέρουν τόσο καλά την κατάσταση στο Λύκειο και πόσοι έχουν αναλύσει την ποιότητα των εισακτέων στα τμήματα των Πανεπιστημίων τους σε συνάρτηση με το εξεταστικό σύστημα; Φοβούμαι ότι η απάντηση θα είναι απογοητευτική.

Δεύτερον, αναρωτιέμαι κατά πόσον μπορούν να εκληφθούν σοβαρά απόψεις, ειδικά για εκπαιδευτικά θέματα, που καταλήγουν σε κραυγές του τύπου «γίναμε σοβιετία!», όπως της πρυτανείας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, αλλά και πολλών άλλων. Είναι γενικά αναγνωρισμένο, ακόμη κι από το ίδιο το ΝΑΤΟ (!), ότι το σοβιετικό σύστημα παιδείας ήταν από τα καλύτερα στον κόσμο.

Συμπερασματικά, θα ήθελα να τονίσω ότι η κυβέρνηση, ανοίγοντας τον διάλογο για ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο επιλογής των υποψήφιων φοιτητών, πρέπει να ακούσει πολλές απόψεις, μεταξύ των οποίων και την παραπάνω.

* oμότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

πανελλαδικές εξετάσειςΧρήστος Τρικαλινός