Το μάτι της εξουσίας! Αυτοαξιολόγηση - αξιολόγηση, του Γιώργου Σταυρόπουλου

07:39 29/4/2014 - Πηγή: Alfa Vita

Tweet

ΤΟ ΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Αυτοαξιολόγηση--Αξιολόγηση…

Επι-παρά-τήρηση, εξέταση, μέτρηση, κατάταξη... κ.ο.κ

Αρχίζει να παίρνει σχήμα στο ελληνικό σχολείο μια νέα κατανομή εξουσίας που ονομάζεται αξιολόγηση, με τις ιεραρχίες της, τους περιορισμούς της, τις επιθεωρήσεις της, τις ασκήσεις της, την καλλιέργεια αντανακλαστικών και την εκπαίδευσή της.

Ο κρατικός λόγος κατάφερε να περάσει στην κοινή

γνώμη (στον καθημερινό "ανθρωπάκο" που δεν γνωρίζει καλά, ακόμα και στο "δημοσιογραφάκο" που νομίζει πως γνωρίζει), τα περί εξορθολογισμού, αναβάθμισης, αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας, αξιολόγησης των εκπαιδευτικών...

Η άρρητη όψη της λειτουργίας των τεχνικών της αξιολόγησης έγκειται στην υποβολή του κάθε εκπαιδευτικού (ως μαθητή) σε αξιολογικές τεχνικές και διαδικασίες τέτοιες που αναμορφώνουν τη συμπεριφορά του, τον καθιστούν γνωρίσιμο, μετρήσιμο, υπάκουο και τον μεταβάλλουν: τον μεταβάλλουν σε αντικείμενο μιας σχολικής κανονικοποίησης (αντικειμενοποιημένο υποκείμενο).

Οι τεχνικές αυτές δε θα εφαρμόζονται μόνο στο στρατό ( κάθε χρόνο γίνεται αξιολόγηση στρατιωτικών μονάδων), στις φυλακές (υπερβολή ;), αλλά έρχονται να εφαρμοστούν πλέον και σ' ένα χώρο όπου η αυτονομία και η αυτενέργεια ήταν κάποτε ζητούμενα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Έρχονται να εφαρμοστούν στο ελληνικό σχολείο, να κάνουν την οργάνωσή του "τετράγωνη", να το "περιφράξουν" και να "στεγνώσουν"από κάθε ευαισθησία και χαρά την εργασία του εκπαιδευτικού. Η τυπικότητα (χωρίς ουσία) και το θεαθήναι σε όλο τους το μεγαλείο.

Κατά συνέπεια, μέσα από σημειώσεις, μητρώα, πτυχία και ιστορικά εισέρχεται η ατομικότητα στο πεδίο της γραφής, μετατρέποντας κάθε υποκείμενο (εκπαιδευτικό) σε περίπτωση. Ο κάθε εκπαιδευτικός θα αναλύεται, θα εξετάζεται, θα κατατάσσεται, θα κινητοποιείται και ταυτόχρονα θα ακινητοποιείται, θα καταγράφεται και κοντολογίς θα υποτάσσεται.

Ένα κηδεμονικό σύμπλεγμα που έχει την ικανότητα να ανάγει τη ζωή σε γραφή διαμέσου της τεχνικής του αρχείου έρχεται να βάλει το μάτι της εξουσίας σε όλους τους χώρους του σχολείου. Όπως σ' εκείνες τις φυλακές με τον περίφημο πύργο του Bentham όπου ο φύλακας μπορούσε να ελέγχει (από τον πύργο) με την πανοπτική του ματιά όλους τους κρατουμένους. Αναφέρομαι στο "Πανοπτικό" όπου η αρχή της ορατότητας κατευθύνει όλη τη διαδικασία της επιτήρησης.

Το μάτι ,λοιπόν, της εξουσίας θα ρίχνει την αυστηρή ματιά του στην τάξη (κυρίως), θα βγαίνει στους διαδρόμους, στο προαύλιο,στην εφημερία, στο γραφείο, ακόμα και σε εκτός σχολείου χώρους εξετάζοντας τις σχέσεις του εκπαιδευτικού με τον κοινωνικό περίγυρο. Όλα βέβαια θα αξιολογούνται.

Οι αξιολογικές παιδαγωγικές θα μεταβάλλουν τα σχολεία σε χώρους παρατήρησης κατεξοχήν κανονιστικούς και κανονικοποιητικούς, εφόσον θα εμπεριέχουν δύο θεμελιώδεις ενέργειες: την ιεραρχική επιτήρηση και την κανονικοποιητική κύρωση. Με το συντονισμό τους θα επιτυγχάνεται η αποκρυπτογράφηση, μέτρηση και σύγκριση των εκπαιδευτικών, η ιεράρχηση και η κανονικοποίησή τους.

Αυτό που μάλλον θα δημιουργήσουν αυτές οι περί αξιολόγησης τεχνικές είναι ένας μαζικός άνθρωπος - δάσκαλος: ανίκανος να εκλέγει, ανίκανος για αυθόρμητες, αυτοκατευθυνόμενες δραστηριότητες, στο έπακρο ανεκτικός, προσηνής, πειθαρχικός στη μονότονη εργασία σε παθητικό σχεδόν βαθμό, αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό ανεύθυνος (τέτοιο δάσκαλο θέλεις Έλληνα πολίτη για το παιδί σου;), καθώς οι επιλογές του θα περιορίζονται συνεχώς. Το ωραιότερο εγκώμιο για τέτοια πλάσματα είναι: " δε δημιουργούν φασαρία ". Η υψηλότερη αρετή τους είναι: " δε διακινδυνεύουν". Τελικά, τέτοιες τεχνικές παράγουν δύο ομάδες ανθρώπων: τους ρυθμιστές και τους ρυθμιζόμενους. Τους ενεργητικούς και τους παθητικούς βαρβάρους.

Ο δάσκαλος, λοιπόν, απρόσιτος και διπλοκλειδωμένος μέσα σε μια καλοφρουρημένη αξιολογική διαδικασία θα χάνει ό,τι κρυφό και όμορφο έχει η ελευθερία και η αυτονομία. Θα μπει σε διαδικασίες αποτίμησης και διόρθωσης, θα μπει σε "καλούπια", προκειμένου να ανταποκριθεί σε μια μεταβαλλόμενη και εύκαμπτη αγορά εργασίας, που χρειάζεται για να λειτουργήσει, εργαζόμενους αλά καρτ.

Δύο επισημάνσεις έχουν καίρια θεωρητική και πολιτική σημασία στο σημείο αυτό. 1) Ενώ το Δίκαιο στηρίζεται στην αρχή της ισότητας των πολιτών η αξιολόγηση εγκαθιδρύει όλο και περισσότερες ανισότητες στην ίδια τη διοργάνωση της ζωής. Ταξινομούμενοι οι άνθρωποι ελέγχονται καλύτερα. Ταυτόχρονα, η ταξινόμηση είναι τόσο το προϊόν όσο και η προϋπόθεση για παραπέρα συγκριτικές μελέτες. 2) Αφορά το όριο έως το οποίο τέτοιες τεχνικές μπορεί να είναι ανεκτές χωρίς να θέτουν σε αμφισβήτηση μια σημαντική διάσταση της πολιτικής παράδοσης των δυτικών κοινωνιών, αυτή του σεβασμού θεμελιωδών ατομικών πολιτικών δικαιωμάτων κι ελευθεριών, δηλαδή της αυτονομίας του ατόμου.

Ο Ιωσήφ Σολομών στο βιβλίο του "Πειθαρχία και Γνώση στο Πρωτ/θμιο Σχολείο" γράφει σχετικά:

" Ενώ τα νομικά συστήματα ορίζουν τα υποκείμενα δικαίου σύμφωνα με κανόνες καθολικούς οι πειθαρχικές αξιολογήσεις χαρακτηρίζουν, ειδικεύουν, κατατάσσουν σε κλίμακα, ταξινομούν βάσει μιας νόρμας, ιεραρχούν τα άτομα, τα μεν σε σχέση με τα δε και τέλος αποκλείουν και αχρηστεύουν. Όσο κανονική και θεσμική κι αν είναι η αξιολόγηση ως προς το μηχανισμό της, είναι ένα αντι-δίκαιο ".

Αποξένωση - Αποξενωμένη εργασία

Μέχρι ποια έκταση επρόκειτο να κυριαρχήσουν επάνω μας τα πράγματα και οι περιστάσεις που οι κυβερνήσεις μας έφτιαξαν (έμμεσα κι εμείς οι ίδιοι) ήταν δύσκολο να το προβλέψει κανείς.Δυστυχώς, ένα νεκρό, άψυχο πράγμα, όπως μία κακόρυθμη οικονομία στέκει πάνω από τους ανθρώπους.Τα πράγματα στέκουν ψηλότερα από τον άνθρωπο.

Όμως μια τρομοκρατημένη δασκάλα δουλεύει σήμερα με άγχος και προσπαθεί να καταλάβει αν θα σωθεί από την εξουσία των πραγμάτων και από την τυφλή δράση των γραφεικρατών (που η ίδια εξέλεξε).

Η ατόμικότητά της θα περάσει στο πεδίο της γραφής, (λόγω αξιολόγησης) αλλά και η δουλειά της θα περάσει σε πεδίο γραφής. Μέσα από ομάδες εργασίας, δείκτες, κουτάκια, πλαίσια, προγράμματα για δράσεις, που θα συμπληρώνει (τα στερεότυπα και οι τυπικότητες), θα ελέγχεται και θα εξετάζεται κάθε ώρα, κάθε ημέρα, κάθε χρόνο, σε όλη της την εργασιακή ζωή.

Η δουλειά της πρέπει να φαίνεται σε χαρτιά (ηλεκτρονικά πλέον), να είναι αναγνώσιμη ή, όπως λέει ο Bernstein, για τους μαθητές που αξιολογούνται, η ίδια πρέπει να γίνει "κείμενο", καθώς ένα είδος διαφοροποιητικού βλέμματος ή επιτήρησης (φύλακες, λοχίες, επιλοχίες... κατά το Foucault), θα πρέπει να τη διαβάσει, να την αξιολογήσει, να την κατατάξει όπως στο στρατό, ακόμη και να την τιμωρήσει.

Αλίμονο. Η υπερβολή και η αμετρία πάνε να γίνουν το αληθινό μέτρο. Ένα αντιπαιδαγωγικό αυθαίρετο θεμελιώνεται μέσα στα θεμέλια του δημόσιου σχολείου. Τα υποσκάπτει.

Γιατί ο μηχανισμός αξιολόγησης που στήνεται, θα μετατρέψει το παιδαγωγικό κόσμο σ' έναν κόσμο κόλαση, όπου ο ένας θα επιτηρεί και θα αξιολογεί τον άλλον. Κανείς δεν θα μπορεί να δραπετεύσει, ούτε αυτοί που αξιολογούνται, ούτε αυτοί που αξιολογούν. Καθώς της αξιολόγησης κανένας δεν είναι δικαιούχος (αποτελέσματα πρωτοκαθεδρίας θα παραχθούν) θα έχουμε να κάνουμε με ένα μηχανισμό ολικής και κινητής έλλειψης εμπιστοσύνης. Η τελειότητα της αξιολόγησης θα γίνει ένα άθροισμα επιβουλής.

Γιατί η εν λόγω αξιολόγηση έχει χαρακτήρα επιτηρητικό και πειθαρχικό. Κανένας δεν πρέπει να έχει αυταπάτες. Το καινούριο Πειθαρχικό Δίκαιο, έτσι όπως ψηφίστηκε από την Ελληνική Βουλή, έρχεται να επιβάλει την αξιολόγηση και απαιτεί πειθαρχία και υπακοή. Απαιτεί την επιβολή του Νόμου και της Τάξης, που σημαίνει επιβολή νεκρικής σιγής. Αμφισβητήσεις και αρνήσεις δεν επιτρέπονται. Έγινε νόμος του κράτους, κάθε ανυπακοή θα είναι παρανομία. Δυστυχώς, ο νόμος, αντί να πείθει πρωταρχικά και στη συνέχεια να υπηρετεί τον άνθρωπο, γίνεται καταναγκασμός, γίνεται φόβητρο.

[Αλήθεια, η Νομοθετική Εξουσία διαφεύγει της Κριτικής (λόγω ονόματος) και απλά απαιτεί από εμάς τους εκπαιδευτικούς να καλλιεργούμε την Κριτική Σκέψη στους μαθητές μας; Χρειάζεται, πράγματι, στη ζωή η Κριτική Σκέψη; Εάν ναι, τότε έχουμε κάθε δικαίωμα να κρίνουμε και τη Νομοθετική Εξουσία και να πούμε ότι, δεν επιτρέπεται σε μια Δημοκρατία να αποτολμά το εξής αντιδημοκρατικό: Να χρησιμοποιείτε τη λογική και την κρίση σας όσο θέλετε, αρκεί μόνο να πειθαρχείτε.]

Γιατί η εργασία του εκπαιδευτικού είναι λειτούργημα, δεν είναι εμπόρευμα με φτηνή ή ακριβή τιμή, που πρέπει να εκτιμηθεί με διαδικασίες μάλιστα που γίνονται σε βιομηχανικές ή όποιες άλλες οικονομικές μονάδες. Δεν πρόκειται για μηχανοποιημένους τομείς, όπου η αρχή της απόδοσης κυριαρχεί. Εκεί η αξιολόγηση εφευρέθηκε για να απαντήσει στις απαιτήσεις του εργοδότη και της παραγωγής.

Γιατί η δημιουργική εργασία του εκπαιδευτικού θα γίνει παθητική (θυμηθείτε), θα γίνει αλλότρια προς τον εκπαιδευτικό, θα γίνει μία καταναγκαστική, αλλοτριωμένη και αποξενωμένη εργασία. Ακόμα, η αποξενωμένη εργασία θα μετατρέψει το πνευματικό δυναμικό του εκπαιδευτικού από ενεργητικό και δραστήριο σε παθητικό (απαθής προσωπικότητα). Οι δραστηριότητές του θα γίνουν τυπικές με αμφίβολα αποτελέσματα, ακριβώς επειδή θα ελέγχονται και θα αξιολογούνται.

Γιατί οι μηχανισμοί αξιολόγησης που διαμορφώνονται αφήνουν μεγάλα ανοίγματα (τρύπες) στο δίχτυ που ρίχνουν: σύστημα με κενά, αστάθμητο, καθολικό, χωρίς διόλου να διεισδύει σε βασικό παράγοντα, όπως είναι η συνοχή της ομάδας (σύλλογος διδασκόντων) την οποία διαταράσσουν ανεπανόρθωτα. Κατά τ' άλλα, αίσθημα και αίτημα μιας σύγχρονης παιδαγωγικής είναι η διαμόρφωση συνεργασίας και καλού παιδαγωγικού κλίματος στους συλλόγους διδασκόντων.

Γιατί ... Γιατί ... Γιατί... Είναι πάρα πολλά τα γιατί και οι απαντήσεις δεν χωράνε σε τούτα τα λίγα χαρτιά.

Αντί επιλόγου

Τα στερεοτυπικά κατασκευάσματα της σχεδιαζόμενης αξιολόγησης δεν έχουν σχέση με τις επιστήμες της αγωγής. Πρόκειται για νεφελωματα (κάποιας;) εκπαιδευτικής θεωρίας και πολιτικο-οικονομικών αντιλήψεων που δεν έχουν θέση στην ελληνική εκπαίδευση. Άλλα πράγματα χρειάζεται το ελληνικό σχολείο, πιο απλά, πιο ευδιάκριτα, πιο διάφανα.

Ο δάσκαλος

Σταυρόπουλος Γεώργιος

Tags: Γιώργος Σταυρόπουλος Tweet

View the discussion thread.