Το νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Νοιώθοντας τον παλμό ανάπτυξης των κοινωνιών

19:44 17/8/2018 - Πηγή: Alfa Vita

Η επίσκεψη στη Θεσσαλία του Υπουργού Παιδείας κ. Κ. Γαβρόγλου και του συμβούλου του καθηγητή κ. Π. Κυπριανού είχε ως αποτέλεσμα να διαλυθούν και τα τελευταία σύννεφα αμφιβολίας περί του εγχειρήματος της δημιουργίας του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ενώ δόθηκαν σαφείς απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις που τέθηκαν από τους ακαδημαϊκούς (και όχι μόνο) των τεσσάρων πρωτευουσών της Θεσσαλίας και της Λαμίας. Τις τρεις ημέρες που περιόδευσαν στις δομές των δύο ΤΕΙ και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (8-10 Αυγούστου) και μέσα σε κλίμα θετικότατης

υποδοχής εκ μέρους των συναδέλφων ακαδημαϊκών δόθηκε η ευκαιρία να ξεδιπλωθεί το όραμα του Υπουργείου για το νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το οποίο στην ολοκλήρωσή του θα είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα.

Εκείνο που έχει ίσως τη μεγαλύτερη σημασία από αυτή την επίσκεψη είναι η διατύπωση του ρόλου που οραματίζεται το Υπουργείο να διαδραματίσουν τα νέα πανεπιστήμια που θα προκύψουν στην επικράτεια από τις συνέργειες πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Τα νέα πανεπιστήμια θα είναι σαφώς μεγαλύτεροι οργανισμοί, με νέα και ανανεωμένα προγράμματα σπουδών, με ενσωματωμένη την «τεχνολογική εμπειρία» των ΤΕΙ και με την απαραίτητη ενίσχυση που προσφέρει η Πολιτεία και που συνοδεύει το κάθε σχέδιο νόμου. Το νέο πανεπιστήμιο θα είναι σε θέση να απλώνει τις απολήξεις του στην κοινωνία και να μεταφράζει τις ανάγκες ανάπτυξης σε ανάπτυξη νέων πεδίων γνώσης, με την οποία θα επανατροφοδοτεί την κοινωνία σε μία κυκλική, προσαρμοζόμενη διαδικασία. Η υλοποίηση αυτού του οράματος θα είναι το μεγάλο στοίχημα για τα νέα Πανεπιστήμια. Μακριά από τις άνευρες ακαδημαϊκές δομές του παρελθόντος, τον άχαρο απομονωτισμό και την εσωστρέφεια, τα ενισχυμένα και ανοιχτά στην κοινωνία νέα Πανεπιστήμια με το διευρυμένο ρόλο στην τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση και στην έρευνα θα έχουν καλύτερες προϋποθέσεις να επιτελέσουν πραγματικό μοχλό ανάπτυξης.

Το κυριότερο εργαλείο με το οποίο συνομιλεί ένα πανεπιστήμιο με την κοινωνία και μεταφράζει τα μηνύματά της είναι τα προγράμματα σπουδών των βασικών δομικών του μονάδων, των Τμημάτων. Το εγχείρημα της συνέργειας και η επανεκκίνηση των νέων πανεπιστημίων δίνει ώθηση και προσφέρει το κατάλληλο momentum επικαιροποίησης αυτών, στη βάση αναπτυξιακών αναγκών. Έτσι, θα δημιουργηθούν προγράμματα προπτυχιακών αλλά και μεταπτυχιακών σπουδών που θα προσφέρουν γνώση σε καίρια θέματα ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας της αγροτικής τεχνολογίας, της δημόσιας υγείας, της κλιματικής αλλαγής, της ενέργειας, των διαπολιτισμικών σπουδών και των δημιουργικών μέσων.

Ένα επιπλέον εργαλείο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και προέρχεται από τον χώρο των ΤΕΙ, είναι ο επιτυχημένος θεσμός της Πρακτικής Άσκησης, η οποία αποτελεί τη διαδικασία επαφής του φοιτητή με το επαγγελματικό πεδίο στην παραγωγή. Στο νέο πανεπιστήμιο ο θεσμός αυτός θα επανασχεδιασθεί και θα ενισχυθεί, ώστε να γίνει πιο ουσιαστική η σύνδεση θεωρίας και πράξης. Έμφαση επίσης θα δοθεί στα προγράμματα δια βίου μάθησης και τα θερινά σχολεία τα οποία θα ενισχυθούν για να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην επικαιροποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων εκ μέρους του πανεπιστημίου σε τομείς αιχμής. Στην κατάρτιση αυτών των προγραμμάτων ουσιαστικό ρόλο πρέπει να παίξουν επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες και συλλογικότητες.

Είναι γνωστό ότι στο νέο πανεπιστήμιο θα οργανώνονται διετή προγράμματα σπουδών, ως μία προοπτική συνέχειας σπουδών για τους απόφοιτους των ΕΠΑΛ. Τα 2ετή προγράμματα σπουδών θα καταρτίζονται λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις των τοπικών αναπτυξιακών φορέων και θα σχετίζονται με τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες των περιοχών όπου θα εφαρμόζονται. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν διετή προγράμματα Κατεργασίας Ξύλου στην Καρδίτσα, ή Τεχνικών Γεωργίας Ακριβείας στη Λάρισα. Με τον τρόπο αυτό αξιοποιούνται στο έπακρο οι υπάρχουσες υποδομές, εργαστήρια και campus σε Λάρισα και Καρδίτσα. Γίνεται αντιληπτό ότι η λειτουργία τους αποτελεί το μεγάλο στοίχημα του όλου εγχειρήματος, καθώς πέρα από την παροχή γνώσης σε τεχνικά θέματα αιχμής, ο νέος αυτός θεσμός θα προσφέρει επιπλέον προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης, δίνοντας πραγματικές διεξόδους στους νέους. Σε επόμενο χρόνο θα πρέπει να εξετάσουμε και τη δυνατότητα αύξησης του αριθμού των «ώριμων» (άνω των 30) φοιτητών.

Η ίδρυση πανεπιστημιακών δομών με άμεση αναφορά στην κοινωνία, όπως του Πανεπιστημιακού Κέντρου Διάγνωσης Καρκίνου στη Λάρισα, αναδεικνύονται σε πρότυπο πυρήνα παραγωγής γνώσης και προσφοράς στην κοινωνία. Το συγκεκριμένο κέντρο αναβαθμίζει τις ιατρικές υπηρεσίες υγείας ολόκληρης της περιφέρειας και συμβάλλει στην ανάπτυξη της. Στόχο αποτελεί το Κέντρο να συμβάλλει στη δημόσια υγεία και να κερδίσει την εμπιστοσύνη ασθενών όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από άλλες χώρες. Αποτελεί μια τεράστια επένδυση, είναι ένα μεγάλη εγχείρημα και εκφράζει την εξωστρέφεια του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Απαιτεί χρόνο και υψηλό οικονομικό κόστος. Ένα Κέντρο από τα πιο προηγμένα στον τομέα της ιατρικής, σημαντικό τόσο από διαγνωστική-θεραπευτική άποψη όσο και από επιστημονική-ερευνητική. Τα οφέλη λοιπόν θα είναι πολλαπλά: επιστημονικά, κοινωνικά και οικονομικά.

Μία επιπλέον αναφορά στις κοινωνικές και παραγωγικές ανάγκες αποτελούν δομές όπως το Αβερώφειο Αγροδιατροφικό Τεχνολογικό Πάρκο Θεσσαλίας (ΑΒ.Α.ΤΕ.ΠΑ.ΘΕ.) και η Τεχνόπολη Ιάσων. Το Πάρκο προβλέπεται να αξιοποιήσει το αγρόκτημα του ΤΕΙ Θεσσαλίας και της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής. Στο Πάρκο θα λειτουργήσουν οι συναφείς με την αγροτική παραγωγή και μεταποίηση Επαγγελματικές Σχολές και η Θερμοκοιτίδα Νέων Αγροτικών Επιχειρήσεων, με στόχο την παροχή υποστήριξης κατά την εισαγωγή στο επιχειρηματικό οικοσύστημα νεοφυών εταιρειών και τεχνοβλαστών που θα δραστηριοποιούνται σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες στον αγροτικό χώρο. Η Θερμοκοιτίδα θα υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Καινοτομίας Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης και θα συνεργάζεται τόσο με το Ινστιτούτο Αγροτικής Ανάπτυξης που θα ιδρυθεί στη Λάρισα όσο και με τα συναφή Τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Θα αποτελέσει τον πυρήνα για την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς επιχειρήσεων και επιχειρηματιών στον αγροβιομηχανικό τομέα, με έμφαση στα σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα, τις συνεργασίες, την ένταση γνώσης και την εξωστρέφεια. Η Θερμοκοιτίδα θα παρέχει υπηρεσίες εκκόλαψης, επιχειρηματικής ανάπτυξης και δικτύωσης με τοπικές και διεθνείς αλυσίδες αξίας (π.χ. τουρισμό, επώνυμα τρόφιμα – ΠΟΠ) σε νέες επιχειρήσεις από αποφοίτους και ερευνητές καθώς και υποστήριξη σε υφιστάμενες επιχειρήσεις του τομέα. Επίσης, θα αποτελεί δίαυλο επικοινωνίας και συνεργασίας με το νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Ερευνητικό Κέντρο ΙΑΣΩΝ, και μηχανισμό τεχνολογικής ενημέρωσης και εκσυγχρονισμού. Τέλος, θα αποτελεί τον καταλύτη για την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών συστάδων (clusters) στον αγροβιομηχανικό τομέα αλλά και για την ανάπτυξη σύγχρονων εργαλείων και δομών διαχείρισης των ονομασιών προέλευσης και ποιότητας.

Η φιλοσοφία για τα νέα πανεπιστήμια στηρίζεται στη στρατηγική του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας. Η στρατηγική αυτή εδράζεται στον σύγχρονο σχεδιασμό και οργάνωση της έρευνας σε πεδία αιχμής, αξιοποιώντας συνέργειες και αντιμετωπίζοντας κρίσιμες ανάγκες του παραγωγικού μετασχηματισμού. Η δημιουργία των Ινστιτούτων που θα υποστηρίζουν τα νέα πανεπιστήμια αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στον θεσμό, καθώς πέρα από την έρευνα θα υποστηρίζουν και δράσεις τοπικής ανάπτυξης. Έτσι, το νέο Πανεπιστήμιο θα ενσωματώνει την έρευνα στο κέλυφος της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας ως νευραλγικό στοιχείο της και όχι ως προκάλυμμα μίας μη παραγωγικής και θεωρητικής αναφοράς.

Το νέο πανεπιστήμιο αναμένεται να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του ως εστία γνώσης και μόρφωσης και όχι στενά ως λίκνο εκκόλαψης των νέων επαγγελματιών. Το τελευταίο αναμένεται να γίνει έτσι κι αλλιώς – το πτυχίο θα αποτελεί μία ένδειξη επάρκειας για την επαγγελματική πορεία του πτυχιούχου. Όμως ο πρωταρχικός ρόλος του νέου πανεπιστημίου δεν θα είναι αποκλειστικά η παραγωγή γνώσης ως στοιχείο της παραγωγικής διαδικασίας και ως στοιχείο της εμπορευματικής οικονομίας (Παυλίδης 2007). Θα στοχεύει στην αυθεντική μόρφωση και την ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου. Θα θέτει την ιδέα της ελευθέριας παιδείας που θα αναδεικνύει την πνευματική καλλιέργεια για τον ελεύθερο άνθρωπο. Μεταφέροντας τον προβληματισμό του Περικλή Παυλίδη, εδώ έγκειται και η πρόκληση για την οικονομία και την κοινωνία που θέτει το νέο πανεπιστήμιο: το πώς η διαρκής πνευματική καλλιέργεια και η πολύπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου θα αποτελέσουν ζητούμενα της οικονομίας και των κοινωνικών σχέσεων.

Μιχάλης Βραχνάκης
Αντιπρύτανης ΤΕΙ Θεσσαλίας
Μέλος της Επιτροπής Διαλόγου

Γιώργος Σταμπουλής
Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
& Μονάδα Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

----------------------------
Παυλίδης Π. 2007. Η ιδέα του Πανεπιστημίου στη σύγχρονη κοινωνία της Αγοράς. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Νέα Παιδεία, τεύχος 122, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007, σσ. 17-39.

πανεπιστήμιο ΘεσσαλίαςΚώστας ΓαβρόγλουΜιχάλης ΒραχνάκηςΓιώργος Σταμπουλής