Ελλάδα - Κύπρος: Τα δύο πειράματα του νεοφιλελευθερισμού

08:51 30/3/2013 - Πηγή: NewPost

Η απόφαση που υιοθέτησε το Eurogroup για την Κύπρο έχει προκαλέσει μια συνεχιζόμενη συζήτηση, για το εάν μία τέτοια οικονομική επιλογή μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιπτώσεις όπως της Μάλτας, του Λουξεμβούργου ή ακόμα και της πολύ μεγαλύτερης Ισπανίας . Το σίγουρο είναι ότι η περίπτωση της Λευκωσίας αποτελεί έναν καινοτόμο τρόπο διαχείρισης μίας κρίσης, όπως φυσικά αποτέλεσε και η Ελλάδα την άνοιξη του 2010, όταν υπέγραψε το Μνημόνιο

με την τρόικα. Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν δύο περιπτώσεις που φαίνεται πως λειτουργούν ως δύο ξεχωριστά οικονομικά πειράματα, στην εποχή της επικράτησης του νεοφιλελευθερισμού, που έθρεψε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Το δημοσιονομικό πείραμα Θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν δύο πολύ διαφορετικές, μεταξύ τους, περιπτώσεις. Το πρόβλημα για τη χώρα μας έγκειται στο διογκωμένο δημοσιονομικό της χρέος και όχι στον τραπεζικό της τομέα, ενώ αντίθετα στη Μεγαλόνησο τα πράγματα είναι αντίστροφα. Γι' αυτό και δεν θα πρέπει να συγχέουμε τη δική μας περίπτωση με αυτή της Κύπρου, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Ισλανδίας. Από εκεί και πέρα όμως, η Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα σύγχρονο οικονομικό πείραμα, που άρχισε μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Για πρώτη φορά κάποια ανεπτυγμένη χώρα συγχρηματοδοτήθηκε από τρόικα, τις χώρες-μέλη της Ε.Ε., την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το οικονομικό «δόγμα του σοκ» (από το ομώνυμο best seller της Ναόμι Κλάιν) με τη θεραπεία λιτότητας, φυσικά, δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας, αλλά στη Χιλή τη δεκαετία του '70 από την περίφημη (ή διαβόητη) σχολή του Σικάγου, που εφάρμοσε ένα οικονομικό πρόγραμμα, σύμφωνα με τις επιταγές του «πάπα» του νεοφιλελευθερισμού Μίλτον Φρίντμαν: Ιδιωτικοποιήσεις, άνοιγμα αγορών, περικοπές κρατικών δαπανών. Όμως, η ελληνική διαχείριση της κρίσης χρέους είχε μία καινοτομία, που δεν είναι άλλη από το PSI ή αλλιώς το «κούρεμα» των ομολόγων με τη συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα. Για πρώτη φορά στη χρηματοδότηση της Ελλάδας εμπλέκονται, εκτός από κράτη και διακρατικούς οργανισμούς, και οι ιδιώτες πιστωτές, με τα ασφαλιστικά ταμεία και τους μικροομολογιούχους να είναι οι μεγαλύτεροι ζημιωμένοι από τη διαδικασία απομείωσης του δημόσιου χρέους. Το τραπεζικό πείραμα Σχεδόν τρία χρόνια μετά, ταξιδεύοντας νοτιοανατολικά, η Κύπρος βρέθηκε στο «κόκκινο» όχι λόγω δημόσιου χρέους, αλλά λόγω τραπεζικού συστήματος. Μετά από τις πρόσφατες δραματικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών αποφασίστηκε (ή μάλλον απαιτήθηκε από την τρόικα) η φορολόγηση των καταθέσεων. Η επιλογή αυτή ανοίγει το δρόμο ουσιαστικά ένα νέο «καλούπι» επίλυσης κρίσεων του τραπεζικού τομέα, που μακάρι να μην δημιουργήσει κακό προηγούμενο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι διαλύει τις σκέψεις για διατραπεζική ένωση στην Ε.Ε. όπως και την αίσθηση ασφάλειας των ευρωπαίων καταθετών, όπου κι αν βρίσκονται. Όπως αναφέρει η απόφαση του τελευταίου Eurogroup που επικύρωσε τη συμφωνία Λευκωσίας-τρόικας, οι καταθέτες θα είναι αυτοί που αναλάβουν -θέλοντας και μη- το βάρος της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και όχι το Κράτος, όπως εφαρμόστηκε από το 2008 κι έπειτα, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers στις ΗΠΑ. Είναι ενδεικτικό ότι ως «πείραμα» χαρακτήρισαν την απόφαση και γερμανικές εφημερίδες, όπως η Die Welt («για πρώτη φορά τα χρέη των κλυδωνιζόμενων τραπεζών δεν θα τα αναλάβει το κοινό. Αλλά αυτό μπορεί να είναι η αρχή ενός επικίνδυνου πειράματος») και η Frankfurter Allgemeine Zeitung («η συμφωνία για την Κύπρο είναι ένα σπουδαίο πείραμα. Το πώς η Ευρώπη θα μπορεί να αντιμετωπίσει μελλοντικές ανισορροπίες στις τράπεζες, θα βασίζεται στο εισόδημά τους»). Φυσικά και η κύπριοι πολίτες δεν θα γλιτώσουν ούτε τις ιδιωτικοποιήσεις, ούτε τη βίαιη συρρίκνωση μισθών, συντάξεων και δημόσιου τομέα. Η συντηρητική επανάσταση της δεκαετίας του '80 εκφράστηκε στην Ευρώπη από την «Σιδηρά Κυρία» Μάργκαρετ Θάτσερ και τώρα εκφράζεται από μία άλλη ηγέτιδα, την Άνγκελα Μέρκελ, με την οικονομική αγιοποίηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, της λιτότητας. Δυστυχώς, η Ελλάδα και η Κύπρος, για διαφορετικούς λόγους είναι οδηγοί των αβέβαιων εξελίξεων της εξάπλωσης του νεοφιλελευθερισμού. Το δυστύχημα είναι ότι Αθήνα και Λευκωσία θα αποτελέσουν ιστορικά πειραματικά εργαστήρια αμφίβολων οικονομικών χειρισμών, με βάση αποδεδειγμένα αποτυχημένες συνταγές. Όταν γίνονται πειράματα, όμως, συμβαίνουν και ατυχήματα, όπως για παράδειγμα η πρόκληση εκρήξεων. Στην περίπτωση κρατών η έκρηξη είναι κοινωνική... Βαγγέλης Βιτζηλαίος