Ίμια 1996: 27 χρόνια από τη μεγάλη κρίση που έφερε στα πρόθυρα του πολέμου Ελλάδα – Τουρκία

08:36 31/1/2023 - Πηγή: Enikos

Το ημερολόγιο έγραφε 31 Ιανουαρίου 1996. Είκοσι επτά χρόνια πίσω τότε που κορυφώθηκε η κρίση στα Ίμια, η οποία έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία ένα βήμα πριν από την ένοπλη σύρραξη. Ήταν η εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη έκανε τα πρώτα βήματά της.

Τα Ίμια (Καρντάκ στα τουρκικά) είναι δύο μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες μεταξύ του νησιωτικού συμπλέγματος των Δωδεκανήσων και των νοτιοδυτικών ακτών της Τουρκίας. Απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια

από το Μποντρούμ (Αλικαρνασσός) της Τουρκίας, 5,5 ν.μ. από την Κάλυμνο και 2,5 ν.μ. από το πλησιέστερο ελληνικό έδαφος, τη βραχονησίδα Καλόλιμνος. Αυτά εκχωρήθηκαν στην Ελλάδα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σύμφωνα με το άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (10-12-1947) όπου η Ιταλία εκχώρησε στην Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τις νήσους της Δωδεκανήσου απαριθμούμενες: Αστυπάλαια, Ρόδο, Χάλκη, Κάρπαθο, Κάσο, Τήλο, Νίσυρο, Κάλυμνο, Λέρο, Πάτμο, Λειψούς, Σύμη, Κω και Καστελόριζο ως και τις παρακείμενες νησίδες.

Σε προγενέστερη μάλιστα διμερή συνθήκη, του 1932, ανάμεσα στην Ιταλία και την Τουρκία τα Ίμια συμπεριλαμβάνονταν σε χάρτη με τα ιταλικά εδάφη. Αργότερα, καθώς όλες οι ιταλικές κτήσεις επί της Δωδεκανήσου πέρασαν στην ελληνική κυριότητα, ομοίως και τα Ίμια ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος. Το τουρκικό κράτος είχε αποδεχτεί το καθεστώς επικυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά αυτά.

Η αμφισβήτηση της ελληνικότητας των Ιμίων ξεκίνησε από ένα ναυτικό ατύχημα που συνέβη στις 25 Δεκεμβρίου του 1995. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν για την περίσταση τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων.

Το χρονικό της Κρίσης των Ιμίων

Στις 25 Δεκεμβρίου 1995 το τουρκικό φορτηγό πλοίο Φιγκέν Ακάτ προσάραξε σε αβαθή ύδατα κοντά στην Μικρή Ίμια (Ανατολική) και εξέπεμψε σήμα κινδύνου. Το λιμεναρχείο Καλύμνου –το πλησιέστερο στην περιοχή– διέθεσε ρυμουλκό για να αποκολλήσει το τουρκικό πλοίο, αλλά ο πλοίαρχος αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και άρα οι τουρκικές Αρχές είχαν την αρμοδιότητα να του προσφέρουν βοήθεια.

Στις 26 Δεκεμβρίου το λιμεναρχείο ενημέρωσε την αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο μέσω του γραμματέα της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα Γιάννη Παπαμελετίου, ειδοποίησε τον γραμματέα της Διεύθυνσης Ελληνικών Υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών Τσινάρ Εγκίν ότι, αν δεν παρενέβαινε ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδύνευε.

Στις 27 Δεκεμβρίου το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε γενικότερα θέμα με τα Ίμια. Τελικά, στις 28 Δεκεμβρίου δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκόλλησαν το τουρκικό φορτηγό και το οδήγησαν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το ίδιο πρωινό ένα πλήρως εξοπλισμένο τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος κατέπεσε στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Ο Τούρκος πιλότος διασώθηκε με ελληνική βοήθεια.

Στις 29 Δεκεμβρίου το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επιδίδει διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, όπου αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρημένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπόντρουμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία. Το γεγονός στάθηκε αφορμή να τεθεί από την Τουρκία θέμα ιδιοκτησίας των νησιών.

Στις 25 Ιανουαρίου ο τότε δήμαρχος της Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός ότι η Τουρκία εγείρει εδαφικές αξιώσεις στα Ίμια, υψώνει την ελληνική σημαία στη Μικρή Ίμια συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου Γ. Ριόλα και δύο κατοίκους του νησιού ενώ την επόμενη μέρα υψώθηκε η σημαία και στην άλλη βραχονησίδα.

Τα τουρκικά τηλεοπτικά κανάλια μετέδωσαν εικόνες με την ελληνική σημαία υψωμένη στα Ίμια, κάτι που προκάλεσε σάλο στην κοινή γνώμη της Τουρκίας. Έτσι στις 27 Ιανουαρίου δύο δημοσιογράφοι του γραφείου της εφημερίδας Hurriyet στη Σμύρνη, μετέβησαν με ελικόπτερο στη Μικρή Ίμια, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική σημαία. Η όλη επιχείρηση των δημοσιογράφων βιντεοσκοπήθηκε και προβλήθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι που ανήκει στην εφημερίδα με αποτέλεσμα το γεγονός αυτό να πάρει τεράστιες διαστάσεις και η κρίση να κλιμακωθεί μέσα στα επόμενα 24ωρα.

Το πρωί της 28ης Ιανουαρίου του 1996,το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού “Αντωνίου” κατέβασε την τουρκική σημαία και ύψωσε την ελληνική παραβαίνοντας την πολιτική εντολή που ήταν μόνο να υποσταλεί η τούρκικη σημαία. Το βράδυ Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάστηκαν στη Μικρή Ίμια από το περιπολικό «Πυρπολητής», προκειμένου να φυλάξουν τη σημαία κατά τις νυχτερινές ώρες και να επιστρέψουν στο σκάφος τους πριν την ανατολή του ηλίου. Το μεσημέρι της Δευτέρας ο σχεδιασμός άλλαξε και αποφασίστηκε η συνεχής φύλαξή της σημαίας, οπότε οι βατραχάνθρωποι επέστρεψαν στη βραχονησίδα.

Τη Δευτέρα το απόγευμα στις 29 Ιανουαρίου, ο νέος Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς την Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά.

Η Τουρκία απαντά σχεδόν άμεσα την Τρίτη στις 30 Ιανουαρίου, η Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ταντσού Τσιλέρ δηλώνει κατηγορηματικά μέσα στην τουρκική βουλή ότι την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός θα απομακρυνθούν από τα Ίμια.

Οι τελευταίες ώρες πριν από την τραγωδία

31 Ιανουαρίου 1996. Η Ελλάδα ξυπνά με την είδηση ότι τρία παλικάρια της έχασαν τη ζωή τους στη θαλάσσια περιοχή κοντά στα Ίμια, όταν το ελικόπτερο στο οποίο επέβαιναν συνετρίβη.

Η αντίδραση που είχε, μόλις πριν από δύο ημέρες, στις 29 Ιανουαρίου 1996, υποσχεθεί ο πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, από το βήμα της Βουλής ότι «σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά» δεν ήρθε ποτέ.

Απεναντίας, στο μυαλό όλων έμειναν οι δηλώσεις της επομένης, 30 Ιανουαρίου 1996, της Τουρκάλας Πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ ότι «η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός θα απομακρυνθούν από τα Ίμια».

Μεσάνυχτα 31ης Ιανουαρίου. Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Για την ακρίβεια, εκεί στήνεται το κέντρο διαχείρισης κρίσεων, μακριά από το ΕΘΚΕΠΙΧ και την καρδιά της πληροφόρησης στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Ο υπουργός Εξωτερικών καταφθάνει αργοπορημένος, αφού βρισκόταν προσκεκλημένος σε τηλεοπτικό πάνελ.

Ξημερώματα, ώρα 1.40: Το Κέντρο Επιχειρήσεων στο ΓΕΕΘΑ λαμβάνει την πληροφορία ότι Τούρκοι κομάντος έχουν καταλάβει την μικρή Ίμια. Ακολουθούν εφιαλτικές συσκέψεις κι επικοινωνίες με τους κυβερνήτες των πλοίων. Το φυλάκιο της Καλόλιμνου δεν επιβεβαιώνει,

Ώρα 4.30 τα ξημερώματα: Το οργανικό ελικόπτερο της φρεγάτας Ναυαρίνο δικινητήριο Augusta Bell 21 απονηώνεται για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Βρέχει καταρρακτωδώς, με ισχυρούς ανέμους.

Ώρα 4.50 τα ξημερώματα: Το πλήρωμα του ελικοπτέρου μεταδίδει ότι εντόπισε 10 άτομα στην «μικρή» Ίμια. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τους ζητήθηκε να επιστρέψουν για επαναβεβαίωση. Λίγα λεπτά μετά κι ενώ πετούσε ανάμεσα από την νησίδα Πίτα και την Καλόλιμνο χάνεται η επικοινωνία καθώς και το ίχνος τους από τα ραντάρ.

Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού. Λίγη ώρα αργότερα εντοπίζεται η άτρακτος και δεμένα τα τρία μέλη του πληρώματος. Ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, είναι νεκροί.

Η επίσημη άποψη ήταν ότι «κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου».

Ώρα 6.00 το πρωί: ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, διαμηνύει την βούληση της απομάκρυνσης πλοίων, στρατευμάτων και σημαιών (No ships, no troops, no flags) και την επαναφορά στο status quo ante (πρότερο καθεστώς).

Το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου πέφτει ο επίλογος της κρίσης, που ακόμη και σήμερα αποτελεί ίσως την πιο μαύρη σελίδα στην σύγχρονη ιστορία της χώρας, με την απομάκρυνση όλων τα στρατιωτικών δυνάμεων.

Λίγες ώρες μετά, ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης θα έμενε στην ιστορία για το “ευχαριστώ” προς τις ΗΠΑ και την αντιπολίτευση να τον κατηγορεί για εθνική προδοσία κι εγκατάλειψη εδάφους.