FT: Σχέδιο-σοκ για ανταλλαγή χρέους με… πρόσφυγες

12:48 26/1/2016 - Πηγή: Aixmi

Η Ε.Ε. έχει αντιμετωπίσει δύο μεγάλες κρίσεις το τελευταίο εξάμηνο. Η μία αφορά το ευρώ και η άλλη το προσφυγικό. Από σύμπτωση, οι ίδιες δύο χώρες βρίσκονται στο επίκεντρο και των δύο προβλημάτων, η Ελλάδα και η Γερμανία.

Το περασμένο καλοκαίρι, η Γερμανία έφτασε πολύ κοντά στο να διώξει την Ελλάδα από το ευρώ, αντί να συμφωνήσει σε νέο δάνειο δισεκατομμυρίων

ευρώ προς την ελληνική κυβέρνηση. Τώρα, η Γερμανία παραπαίει από το βάρος της έλευσης πάνω από 1 εκατ. προσφύγων, οι περισσότεροι εκ των οποίων πέρασαν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας.

Έφτασε η ώρα να σκεφτούμε δημιουργικά πως τα δύο προβλήματα μπορούν να συνδυαστούν σε ένα διπλωματικό πακέτο που θα βοηθάει και τις δύο χώρες. Το γενικό περίγραμμα της συμφωνίας θα είναι απλό, γράφει ο Gideon Rachman σε σημερινό του άρθρο στους Financial Times.

Η Ελλάδα θα συμφωνήσει να σφραγίσει τα βόρεια σύνορα της με την βοήθεια της Ε.Ε., διακόπτοντας την ροή μεταναστών στην βόρεια Ευρώπη. Σε αντάλλαγμα, η Γερμανία θα συμφωνήσει σε μια μεγάλη διαγραφή του ελληνικού χρέους, καθώς και σε άμεση οικονομική βοήθεια για την διαχείριση της τρέχουσας κρίσης. Οι πρόσφυγες που θα καταφθάνουν στην Ελλάδα θα φιλοξενούνται στα ελληνικά νησιά, σε καταυλισμούς προσφύγων υπό την διαχείριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα επιστρέφουν στην Συρία (ή όπου αλλού πηγαίνουν) μόλις αποκατασταθεί η ειρήνη.

Το σχέδιο αυτό φαίνεται ακραίο. Αλλά πτυχές του μπορεί να έχουν ήδη αρχίσει διστακτικά να προωθούνται. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, αξιωματούχοι της Ε.Ε. εξετάζουν την «περίφραξη» της Ελλάδας με το κλείσιμο των συνόρων ανάμεσα στην Ελλάδα και στην ΠΓΔΜ, που είναι το βασικό μονοπάτι προς τα βόρεια.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα των Financial Times, το σχέδιο αυτό «φέρεται να έχει την στήριξη του Βερολίνου». Η λήψη μέτρων μπορεί να γίνει σχετικά γρήγορα. Την περασμένη εβδομάδα, ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, ανέφερε ότι η Ε.Ε. πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο του προσφυγικού προβλήματος «μέσα στις επόμενες έξι με οκτώ εβδομάδες», προσθέτοντας: «Δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε πλέον σε αυτά τα νούμερα».

Με μια πρώτη εκτίμηση, οποιαδήποτε ιδέα της συγκέντρωσης των προσφύγων στην Ελλάδα ακούγεται ριψοκίνδυνη.

Χωρίς καλή διαχείριση, θα μπορούσε να αφήσει εκατοντάδες χιλιάδες απελπισμένους πρόσφυγες σε μια χώρα 11 εκατομμυρίων η οποία είναι αντιμέτωπη με ανεργία 25% και ένα εθνικό χρέος που πλησιάζει το 180% του ΑΕΠ.

Αλλά το τεράστιο χρέος της Ελλάδας μπορεί τελικά να είναι το κλειδί για τη λύση του προβλήματος. Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, έχει επιμείνει επανειλημμένα ότι τα χρέη της χώρας πνίγουν την οικονομία. Η Γερμανία, που είναι ο μεγαλύτερος δανειστής της Ελλάδας, έχει επιμείνει επανειλημμένα ότι τα γερμανικά δάνεια στην Αθήνα πρέπει τελικά να αποπληρωθούν. Αλλά η προσφυγική κρίση έχει δημιουργήσει ένα πιο άμεσο πρόβλημα για τους Γερμανούς φορολογουμένους από το σχετικά αφηρημένο ερώτημα για το πότε η Ελλάδα θα αποπληρώσει τα χρέη της.

Αν οι Έλληνες εμφανίζονταν να κάνουν μια μεγάλη χάρη στους Γερμανούς με τον περιορισμό των προσφυγικών ροών, θα ήταν πολύ πιο εύκολο για την Γερμανίδα καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ να υποστηρίξει στους ψηφοφόρους της μια πρόταση για ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Και μόλις έκαναν την πρώτη κίνηση οι Γερμανοί, θα ακολουθούσαν και οι υπόλοιποι πιστωτές της Ελλάδας.

Η συμφωνία θα ήταν ελκυστική και για την Ελλάδα. Θα προσέφερε μια οριστική ανακούφιση από τα χρέη, με αντάλλαγμα έναν προσωρινό ρόλο ως το βασικό κέντρο υποδοχής της Ε.Ε. για τους πρόσφυγες. Η Ε.Ε. θα μπορούσε επίσης να αναλάβει το βάρος της χρηματοδότησης και της διαχείρισης των προσφυγικών κέντρων στο ελληνικό έδαφος, που θα μπορούσαν να προσφέρουν προστασία και εκπαίδευση για τα παιδιά και ευκαιρίες απασχόλησης για τους ενήλικες.

Ορισμένοι θα αντιτείνουν πως θα ήταν ανήθικο ή παράνομο για την Ευρώπη να αλλάξει το τρέχον σύστημα για το άσυλο. Αλλά το σύστημα αυτό βρίσκεται ούτως ή άλλως στα πρόθυρα της κατάρρευσης και θρέφει την άνοδο των ακραίων πολιτικών δυνάμεων εντός της Ε.Ε. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αισθάνονται συμπόνοια για τους πρόσφυγες που φοβούνται ότι θα χάσουν τις ζωές τους αλλά ανησυχούν για ένα ανεξέλεγκτο κύμα μετανάστευσης από τη Μέση Ανατολή.

Οπότε είναι κρίσιμο να σπάσει η σύνδεση ανάμεσα στην προσωρινή προστασία από τον πόλεμο και την προσφορά μόνιμης μετανάστευσης στην Ε.Ε. Μόλις η σύνδεση αυτή σπάσει, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη θα καθησυχαστεί. Και ενώ οι άνθρωποι που κινδυνεύουν θα συνεχίσουν να δέχονται προστασία εντός της Ευρώπης, το κλείσιμο της πορείας προς την Γερμανία θα αποδυναμώσει τον βασικό παράγοντα έλξης για τους οικονομικούς μετανάστες.

Ένα μοντέλο που θα μπορούσαν να σκεφτούν οι Ευρωπαίοι είναι οι καταυλισμοί που δημιουργήθηκαν για εκατομμύρια εκπατρισμένους στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Προσέφεραν καταφύγιο και βοήθησαν οικογένειες να ξαναενωθούν. Πολύ εκπατρισμένοι επανεγκαταστάθηκαν σε τρίτες χώρες, λόγω της αλλαγής των συνόρων. Αλλά η καλύτερη επιλογή ήταν πάντοτε η επιστροφή των προσφύγων στις χώρες τους.

Όσο ζοφερή και αν είναι η σημερινή κατάσταση στην Μέση Ανατολή, δεν είναι τόσο χαοτική όσο στην μεταπολεμική Ευρώπη, που κάνει πιο ρεαλιστική την ιδέα ότι θα επιστρέψουν κάποια στιγμή στο σπίτι τους οι Σύροι, Ιρακινοί και άλλοι πρόσφυγες. Το έργο της ανοικοδόμησης της Συρίας, μετά τον πόλεμο, θα είναι πολύ πιο εύκολο αν η μεσαία τάξη της χώρας δεν έχει στο μεταξύ εγκατασταθεί εντός της Ε.Ε. Ο επαναπατρισμός των Σύρων προσφύγων θα έχει καθοριστική σημασία στο να αποκτήσει και πάλι μέλλον η χώρα.

Φυσικά υπάρχει ο κίνδυνος ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί και ότι τα «προσωρινά» προσφυγικά κέντρα θα γίνουν μόνιμα, όπως συνέβη και στην Παλαιστίνη. Αλλά, αν σε λίγα χρόνια, υπάρχουν μικρές πιθανότητες να επιστρέψουν σπίτι τους οι Σύροι, τότε το καθεστώς όσων ζουν στους καταυλισμούς προσφύγων της Ε.Ε. μπορεί να επανεξεταστεί. Τουλάχιστον μια επανεξέταση θα μπορούσε να γίνει με ομαλό και οργανωμένο τρόπο και όχι στην σημερινή χαοτική ατμόσφαιρα.

Είμαι βέβαιος πως μια σοβαρή εξέταση μιας συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Γερμανία για επίλυση του προβλήματος του χρέος με αντάλλαγμα το προσφυγικό θα εμφάνιζε μια σειρά από πρακτικά, ηθικά και νομικά προβλήματα.

Αλλά δεν έχω ακούσει ακόμα κάποια καλύτερη ιδέα.