Χαϊκού και bullying στην εποχή μας

23:56 11/4/2015 - Πηγή: Aixmi

Το χαϊκού είναι μια ποιητική μορφή της ιαπωνικής λυρικής ποίησης. Ιδρυτής του σύγχρονου χαϊκού ως αυτόνομης μορφής ποίησης θεωρείται ο Μασαόκα Σίκι, ο οποίος διαμόρφωσε και την ονομασία της. Αυτό που σήμερα ονομάζεται κλασικό χαϊκού δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα, όταν στην Ιαπωνία οι ιδιαιτερότητες της περιόδου αυτής δημιούργησαν την αίσθηση ενός κλειστού , αμετάβλητου κόσμου, καθώς η κοινωνία καθοριζόταν από ένα φεουδαρχικό ταξικό σύστημα και η χώρα είχε κόψει σχεδόν ολοκληρωτικά

την επαφή με τον έξω κόσμο. Έτσι, η μορφή και το περιεχόμενο του χαϊκού έμειναν για αιώνες σταθερά, και ο Ματσούο Μπασό – ο πρώτος μεγάλος ποιητής χαϊκού –θέλησε με την ποίηση αυτή να μεταδώσει την αίσθηση του «αμετάβλητου μέσα στην κίνηση».

Το χαϊκού έχει σύντομη μορφή και πυκνό περιεχόμενο και αποτελείται από ένα τρίστιχο με 5 συλλαβές στον πρώτο στίχο, και 7 και 5 συλλαβές αντίστοιχα στους άλλους στίχους. Η λιτότητα τού χαρίζει τον χαρακτήρα του διαχρονικού και μοντέρνου έργου τέχνης , καθώς συγκεντρώνει τα στοιχεία του «μινιμαλισμού» ως αισθητικής τάσης για την αναζήτηση του κάλλους μέσα από την απόλυτη λιτότητα μορφής και περιεχομένου.

Ένα από τα σημαντικά εξωτερικά γνωρίσματά του. πέρα από τους στίχους και τις συλλαβές, είναι και η αισθητική απόδοσή του με την καλλιγραφία των ιδεογραμμάτων της ιαπωνικής γλώσσας. Πρόκειται για καθαρά γλωσσικό στοιχείο , που εκφράζει το περιεχόμενο αφενός με εικόνες και ιδέες και αφετέρου με τη μουσικότητα των ήχων που εκπέμπουν τα ιδεογράμματα. \

Για το λόγο αυτό , το αισθητικό αποτέλεσμα που δίνει η «ιδεο-γραμμική»καλλιγραφία της ιαπωνικής γλώσσας στην απόλαυση ενός αληθινού χαϊκού είναι ένα σημαντικό στοιχείο του ποιήματος, στοιχείο όμως που δυστυχώς δεν μπορεί να αναπληρωθεί με κάποιο ισοδύναμο μέσο παρόμοιας αισθητικής απόλαυσης στις γλώσσες της Δύσης.

Επομένως , οπoιαδήποτε απόπειρα να γράψουμε στη γλώσσα μας χαϊκού αποτελεί ένα είδος συνειδητής «παραβίασης» του ποιητικού πρωτοκόλλου που, ευτυχώς αίρεται λόγω της γνωστής «ποιητικής αδείας».

Τα θέματα του χαϊκού είναι απλά, καθημερινά περιστατικά από το διάλογο της φύσης με τον άνθρωπο.Έτσι, το χαϊκού επιβάλλει μια ασκητικής απλότητας μορφή με την οποία αποκαλύπτει μια σειρά υπαινιγμούς μέσα από την αφαίρεση και τη λιτότητα , δηλαδή μέσα από τη σιωπή. Η αληθινή ομορφιά του χαϊκού προέρχεται όχι τόσο από αυτό που υπάρχει, αλλά από αυτό που λείπει. Και για να πληρωθεί το κενό αυτό , συμμετέχει ο αναγνώστης που πρέπει να το συμπληρώσει. Στο χαϊκού γίνεται προσπάθεια να συλληφθεί η στιγμή και να διατηρηθεί στην αιωνιότητα. Καθώς οι λέξεις δεν είναι αρκετές για να περιγράψουν την ολότητα μιας στιγμιαίας εμπειρίας, ο ποιητής περιγράφει αχνά μια ιδέα και αφήνει τον αναγνώστη να συμπληρώσει.

Μεγάλη είναι η διάδοση του χαϊκού σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα εισηγητής του θεωρείται ο μεγάλος νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης, που νεαρός ακόμη, το 1928, έγραψε «Δεκαέξι χαϊκού». Η διάδοση στη χώρα μας – αν κρίνουμε από τις συλλογές που εκδόθηκαν, από τις μεταφράσεις των ιαπωνικών χαϊκού στην Ελληνική αλλά και από τον πανελλήνιο διαγωνισμό που έγινε το 2014 και σε ειδική τελετή στην Πρεσβεία της Ιαπωνίας έγινε η βράβευση τον περασμένο μήνα -η διάδοση αυτή είναι αναμφίβολα εντυπωσιακή.

Στη σημερινή λιτότητα η ποίηση χαϊκού ταιριάζει απόλυτα και εύκολα μπορεί να θεωρηθεί ποίηση της εποχής μας!
Στην εποχή μας, όμως, έχει δυστυχώς παρουσιαστεί και το φαινόμενο “bullying” με κορυφαία την περίπτωση του πρόσφατα αδικοχαμένου νεαρού φοιτητή Βαγγέλη, που συγκλόνισε το πανελλήνιο. Αξίζει, λοιπόν, να ανατρέξουμε στη ιστορία της λέξης “bully”που –όπως παρατηρεί ο καθηγητής Γ.Μπαμπινιώτης – ξεκίνησε ως «εύσημη» λέξη, που σήμαινε τον τρέφοντα αγνή αγάπη, στη συνέχεια τον αγαπητικό, αργότερα τον νταή και κατόπιν, με παρασύνθεση προς το “bull”(τον ταύρο) σήμαινε τον προαγωγό, που πουλάει προστασία φοβερίζοντας και ασκώντας βία.

Μεταφορικά γενικεύτηκε η χρήση της λέξης, δηλώνοντας αυτόν που φοβερίζει ή ασκεί βία πάσης μορφής με υβριστικές εκφράσεις , βίαιες επιθέσεις, δημόσια διακωμώδηση κ.ά. στο χώρο του σχολείου και γενικότερα στην κοινωνία. Έφθασε, δηλαδή, η λέξη να γίνει από «εύσημη» «κακόσημη» και μάλιστα να δημιουργηθεί και η λέξη “bullyicide”(τρομο-αυτοκτονία), όταν η τρομοκράτηση οδηγεί το θύμα σε αυτοκτονία. Αυτή είναι, ως φαίνεται μέχρι σήμερα, και η περίπτωση του άμοιρου Βαγγέλη, στον οποίο αφιερώνεται το παρακάτω χαϊκού :

«Τρομοκράτηση
το μαρτύριο ψυχής
και ο θάνατος»

Μπορείτε εσείς , ως αναγνώστες, να συμπληρώσετε το κενό της λιτής και ταπεινής αυτής μορφής ποίησης χαϊκού,καθώς – όπως αναφέρθηκε - η αληθινή ομορφιά του προέρχεται όχι τόσο από αυτό που υπάρχει, αλλά από αυτό που λείπει. Και με την ευχή «όχι άλλη σιωπή» για την εγκληματική αυτή ενέργεια ! Ας μείνει η σιωπή μόνον ως χαρακτηριστικό της πρωτότυπης ιαπωνικής λυρικής ποίησης..