Διεθνείς παιδικές σειρές του ΄80: Επίγευση γλυκιάς αισιοδοξίας

09:51 30/4/2015 - Πηγή: Aixmi

Αναπόσπαστο τμήμα των παιδικών αναμνήσεων όσων γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1970 και των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 1980 αποτελούν, εκτός από το ανέμελο παιχνίδι στους δρόμους και τος γειτονιές, και οι παιδικές τηλεοπτικές σειρές που πρόβαλλε η Ε.Ρ.Τ. μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Μεταξύ άλλων, τρεις από αυτές, μεταγλωττισμένες, είναι ακόμη ιδιαίτερα γνωστές και δημοφιλείς μέχρι τις μέρες μας: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο άνθρωπος», «Οδύσσεια του Διαστήματος» και «Σάγκμα» αποτελούν συχνό αντικείμενο αναζήτησης στις σχετικές διαδικτυακές σελίδες

τόσων των σημερινών τριανταπεντάρηδων και σαραντάρηδων όσο και νεώτερων που ανακαλύπτουν με έκπληξη έναν διαφορετικό κόσμο από αυτόν που γνώρισαν οι ίδιοι στα παιδικά τους χρόνια. Οι τρεις αυτές σειρές, διεθνείς παραγωγές, αν και δεν σχετίζονται μεταξύ τους στην παραγωγή, μοιράζονται – εκτός από την διάχυση και επιτυχία τους σε πολύ μεγάλο αριθμό χωρών – και ορισμένα θεμελιώδη κοινά χαρακτηριστικά που τις καθιστούν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες. Πριν τα αναζητήσουμε, ας δούμε συνοπτικά την ιστορία κάθε μίας από αυτές:

Το «Μια φορά και έναν καιρό ήταν ο άνθρωπος» αποτελεί προϊόν συνεργασίας Γαλλίας και Ιαπωνίας μεταξύ των ετών 1978 – 1981 και δημιουργήθηκε από μια εξειδικευμένη ομάδα ανθρωπολόγων, ιστορικών και παιδαγωγών. Θέμα του, η εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη Γη από τη δημιουργία ακόμη των μονοκύτταρων οργανισμών και κυρίως η περιπλάνηση του ανθρώπου ανά τους αιώνες μέσα από μια συναρπαστική εξιστόρηση των περιπετειών των ηρώων του, που είναι οι ίδιοι σε κάθε επεισόδιο. Έτσι, παρακολουθώντας τη σειρά, οι μικροί και μεγάλοι θεατές συμμετέχουν στην εξέλιξη των ανατολικών πολιτισμών, βιώνουν το Χρυσό Αιώνα του Περικλή, βρίσκονται πότε στην αρχαία Ρώμη, πότε στο πλήρωμα του Μάρκο Πόλο και πότε στην αυλή του Μεγάλου Πέτρου στη Ρωσία. Θα ζήσουν τα θαύματα της Αναγέννησης, θα βρεθούν μεταξύ του πλήθους στη Γαλλική Επανάσταση, θα γευτούν κάτι από την άνοιξη των λαών και τη belleepoqueπριν συγκλονιστούν από τα χρόνια της τρέλας. Στο τέλος, η σειρά που περιβάλλεται στους τίτλους της με μουσική του Μπαχ, δεν διστάζει να επιχειρήσει μια προβολή στο μέλλον της ανθρωπότητας.

Στο μέλλον όμως διαδραματίζεται αποκλειστικά και η «Οδύσσεια του Διαστήματος», και συγκεκριμένα στον 31ο αιώνα – εξ ου και ο πρωτότυπος τίτλος «Ulisse 31». Προϊόν επίσης συνεργασίας μεταξύ Καναδά, Ιαπωνίας και Γαλλίας, η σειρά αποτελεί μεταφορά της Οδύσσειας του Ομήρου στον 31ο αιώνα εξιστορώντας τις περιπέτειες του Οδυσσέα και του πληρώματός του στο Διάστημα. Όπως μας πληροφορεί ο χρήστης που δημοσίευσε τη σειρά στο youtube, oι θεοί τιμωρούν τον Οδυσσέα όταν, στην προσπάθεια του να σώσει μια ομάδα παιδιών και το γιο του Τηλέμαχο, σκοτώνει τον Κύκλωπα. Το πλήρωμα του σκάφους βυθίζεται σε λήθαργο και ο μόνος τρόπος να επιστρέψουν στη ζωή είναι να βρουν το βασίλειο του κάτω κόσμου. Μέχρι να φτάσει στον τελικό του προορισμό θα περιπλανηθεί στο αχανές διάστημα και θα συναντήσει πολλούς από τους ήρωες της Ελληνικής μυθολογίας.

Σε ακαθόριστο χρόνο, όχι όμως και τόπο, διαδραματίζεται η γαλλική σειρά «Σάγκμα» (LesMondesEngloutis«Οι Εγκλωβισμένοι Κόσμοι») που δημιουργήθηκε το 1985 και ήρθε στην Ελλάδα το 1987. Όπως διαβάζουμε στη Βικιπαίδεια(και…θυμόμαστε οι ίδιοι!) η ιστορία έχει να κάνει με μια μυθική χαμένη πόλη, την Αρκαδία. Οι κάτοικοι της γλύτωσαν από τον κατακλυσμό καταφεύγοντας στο κέντρο της Γης. Οι Αρκάδες που επιβίωσαν χάρη στον τεχνητό τους ήλιο Σάγκμα, αγνοούσαν ότι η ζωή συνεχίστηκε κανονικά στην επιφάνεια (θυμίζοντας τους ήρωες της ταινίας Underground) και για να προφυλάξουν τις μελλοντικές γενεές σφράγισαν όλα τα αρχεία.

Μετά από πολλά χρόνια όμως ο Σάγκμα αργοπεθαίνει και τα παιδιά της Αρκαδίας αποφασίζουν να διαβάσουν τα αρχεία, ανακαλύπτουν την αλήθεια και δημιουργούν την αγγελιοφόρο Αθηνά προκειμένου να τη στείλουν στην επιφάνεια για να φέρει βοήθεια.«Από την εποχή του Μεγάλου Κατακλυσμού οι Αρκάδες ζούσαν καταχωνιασμένοι μέσα στο κέντρο της Γης. Είχαν ξεχάσει τα πάντα γύρω απ’ το παρελθόν τους.

Αυτή ήταν η επιθυμία των προγόνων τους, μέχρι την ημέρα που ο ήλιος τους, ο Σάγκμα, αρρώστησε βαριά. Τότε τα παιδιά της Αρκαδίας τόλμησαν να μπουν μέσα στο απαγορευμένο Μουσείο όπου ανακάλυψαν κάποια ίχνη του παρελθόντος αλλά τίποτα σχετικό με το Σάγκμα. Τα παιδιά λοιπόν δημιούργησαν και έστειλαν στην επιφάνεια της Γης την αγγελιοφόρο τους, την Αθηνά», μας λέει η γλαφυρή και ζεστή φωνή του Ντίνου Καρύδη.

Οι τρεις αυτές σειρές κινουμένων σχεδίων, δεν ξεχωρίζουν μόνο για την υψηλή ποιότητα της παραγωγής και τις υψηλής καλλιτεχνικής αξίας προδιαγραφές τους.

Αυτό που τις καθιστά ιδιαίτερες είναι η ύπαρξη ορισμένων κοινών χαρακτηριστικών: Και οι τρεις είναι βαθιά ανθρωποκεντρικές. Αναφέρονται λιγότερο ή περισσότερο αλληγορικά στην ιστορία της ανθρωπότητας χρησιμοποιώντας αρχετυπικούς ανθρώπινους μύθους και ανατρέχουν στις ανθρώπινες καταβολές, σε κυτταρικά στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού περιγράφοντας την ανθρώπινη πορεία ως αέναη περιπέτεια που διατρέχει το χωροχρόνο.

Η εξιστόρηση των σημαντικότερων εποχών που άφησαν το στίγμα τους στην ανθρώπινη εξέλιξη στο «Μια φορά και έναν καιρό ήταν ο άνθρωπος» είναι χαρακτηριστική. Οι ομηρικές περιπέτειες της Οδύσσειας με τους κάθε είδους συμβολισμούς περιλαμβάνονται επίσης στο γενετικό κώδικα της ανθρωπότητας. Και ο Αρκαδισμός, η αναζήτηση της Αρκαδίας, της μυθικής χώρας που νοσταλγούμε χωρίς να έχουμε γνωρίσει ποτέ, ανήκει αναμφίβολα στα πυρηνικά στοιχεία του δυτικού πολιτισμού, όπως άλλωστε εκφράστηκεαπό τον Βιργίλιο αλλά και αιώνες αργότερα με τον πίνακα «EtinArcadiaego» που προσέφερε στην ανθρωπότητα το 1637 oNicolas Poussin.

Οι σειρές αυτές επίσης όχι μόνο δεν φοβούνται το μέλλον, αλλά το προκαλούν. Δεν το υπαινίσσονται αλλά το επιζητούν. Καθώς εξελίσσονται σε αυτό, έχουν έναν έντονο φουτουριστικό χαρακτήρα. Διαστημικά και άλλα ιπτάμενα οχήματα, τεχνολογικές συσκευές επιστημονικής φαντασίας, ζωή στο διαστημικό περιβάλλον, ρομπότ που συντροφεύουν τον άνθρωπο και κυριαρχούν στη σύλληψη της μελλοντικής ζωής.

Αυτό συμβαίνει γιατί οι σειρές αυτές ανήκουν πέρα για πέρα στην εποχή τους. Η αισιοδοξία, η προσδοκία για την βελτίωση της ίδιας της ανθρώπινης φύσης, η πίστη στις νέες τεχνολογικές δυνατότητες που διανοίγονταν και διαγράφονταν λαμπρές, η βεβαιότητα ότι το αύριο θα ήταν καλύτερο όχι με κάποιον αυτόματο τρόπο αλλά μέσα από διαρκή προσπάθεια και ιστορικές περιπέτειες, χαρακτήριζαν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970 και το πρώτο μισό εκείνης του 1980.

Ήταν η εποχή που η ρομποτική υποσχόταν ένα νέο φίλο του ανθρώπου, ικανό να κατανοεί το περιβάλλον και να συμμετέχει στις ανθρώπινες προσπάθειες σαν ισότιμος εταίρος. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι όλο και περισσότερα παιχνίδια εκείνης της περιόδου προσομοίωναν ρομπότ που με τα ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά τους και την κινησιολογία τους εντάσσονταν πλήρως σε όλες τις δραστηριότητες. Αρκετοί θα θυμούνται τη διαφήμιση όπου ένα ρομπότ προσφέρει ένα ποτήρι γάλα και ένα μήλο στα «παιδιά που θα φτιάξουν αύριο τον κόσμο του 21ου αιώνα». Και, φτιαγμένα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση των ανθρώπων, τα ρομπότ που δεν θα ήταν απλώς ήρωες των έργων του Ισαάκ Ασίμωφθα έχουν διατροφικές ανάγκες αλλά διαφοροποιημένες: Ο Νονό, το ρομπότ του Τηλέμαχου τρεφόταν με κάθε είδους βίδες και γρανάζια, όπως ακριβώς και ο Γλόμπος του Κύρου Γρανάζη.

Ήταν η εποχή που η πληροφορική φαινόταν ότι θα κυριαρχήσει σε κάθε πτυχή της ζωής για να την κάνει καλύτερη, ακόμη και στην Τέχνη. Η ηλεκτρονική μουσική που άνθισε κατά την περίοδο εκείνη, εντάσσεται ακριβώς σε αυτό το περιβάλλον. Η μουσική του Ζαν Μισέλ Ζαρ, έντονα φουτουριστική, έμοιαζε σαν να έρχεται πραγματικά από το μέλλον, παραμένοντας όμως στον πυρήνα της απόλυτα ανθρώπινη.

Ήταν η εποχή της αισιοδοξίας, όταν ο λεγόμενος δυτικός κόσμος έφτανε στο ψηλότερο σημείο του κύματος της μεταπολεμικής ανάπτυξης. Η γενιά του babyboom εισερχόταν στην πιο δημιουργική και δυναμική της φάση και, παρά τον Ψυχρό Πόλεμο και τις περιφερειακές εντάσεις και συγκρούσεις, μια αδιόρατη πίστη σε ένα καλύτερο μέλλον με ειρήνη, πρόοδο και ευημερία πλανιόταν πάνω από την κοινή συνείδηση. Τι πιο φυσικό, λοιπόν, ενώπιον του μεγάλου άλματος στο μέλλον που ετοιμαζόταν, από την προσφυγή στους αρχέγονους ανθρώπινους μύθους και στους πανανθρώπινους αρχετυπικούς συμβολισμούς;

Με την αναδρομή στο παρελθόν αλλά και στους μύθους που διατρέχουν στο διηνεκές το ανθρώπινο πεπρωμένο, έθεταν σαν στόχο ένα καλύτερο μέλλον. Το τραγούδι έναρξης του «Σάγκμα» με τη φωνή της Άννας Βίσση, δεν άφηνε καμία αμφιβολία: «Με τα παιδιά του κόσμου σμίγουμε, έλα κι εσύ μαζί, ας τραγουδήσουμε το τραγούδι της γης, νέο κόσμο θα χτίσουμε, έλα να προσπαθήσουμε, μη διστάζεις μπορείς».

Το αν δικαιώθηκε εκείνη η αισιοδοξία που πλανώταν, ήαν η εσχάτη πλάνη έγινε χείρων της πρώτης είναι ζήτημα ερμηνείας και σίγουρα εκφεύγει από το θέμα του παρόντος κειμένου. Πάντως, στις γενιές που τη βίωσαν, θα μένει πάντα η γλυκιά επίγευσή της.