Φράκο με φουστανέλα;

17:17 25/3/2015 - Πηγή: Aixmi

Τα τελευταία χρόνια ο εντεινόμενος πόλεμος μεταξύ «υπεύθυνων» και «ψεκασμένων», «ευρωλιγούρηδων» και «δραχμολάγνων», «μερκελιστών» και «οπαδών του Μαδούρο» αναβίωσε ένα παλιό δίλημμα και μια υπαρξιακή αγωνία που φαίνεται να κατατρέχει τους Έλληνες εδώ και εκατοντάδες χρόνια: Παπική τιάρα ή τουρκικό σαρίκι; Δύση ή Ανατολή; Φράκο ή Φουστανέλα;

Αυτό το δίλημμα και την αγωνία περιέγραψε πριν από χρόνια, καλύτερα από όλους, ο σπουδαίος

φιλόσοφος Βασίλης Ραφαηλίδης, ο οποίος είχε γράψει για τον φόβο των αγράμματων φουστανελάδων αγωνιστών του ΄21, για τους καλαμαράδες. «Πίσω απ’ αυτή τη διαμάχη», έγραφε ο Ραφαηλίδης, «κρύβεται ο ανηλεής πόλεμος μεταξύ Ελλήνων της Ελλάδας και Ελλήνων του εξωτερικού, που συνεχίζεται. Οι «εσ» πάντα φοβούνται τους «εξ», διότι οι «εξ» είναι συνήθως πιο εγγράμματοι».

Είναι σαφές πως το 1821 αποτελεί την αφετηρία συγκρότησης και δημιουργίας του νέου κράτους. Γι αυτό, άλλωστε, και στην ερμηνεία της επανάστασης συχνά προσδίδεται καθοριστική σημασία όχι μόνο για την πορεία του νεοελληνικού κράτους, αλλά και για την διαμόρφωση της φυσιογνωμίας των σύγχρονων Ελλήνων.

Θα θυμούνται πολλοί τον «πόλεμο» που προκάλεσε η σειρά του ΣΚΑΙ για το΄21 πριν από μερικά χρόνια. Ήταν η πρώτη φορά που οι απόψεις περί ανατολίτικης φυσιογνωμίας του κράτους εμφανίστηκαν ξανά, ύστερα από μια μακρά περίοδο που είχαν ενταφιαστεί –σχεδόν από τη εποχή του Βενιζέλου και της πρόσδεσης στην Αντάντ. Τα ευεργετικά πλεονεκτήματα της εισόδου στην ΕΟΚ, μετά στην ΕΕ και τέλος η υιοθέτηση του ευρώ, μέσα σε μια ραγδαία αναπτυσσόμενη οικονομικά ελληνική κοινωνία, είχαν αφήσει τους τσολιάδες ταυτισμένους στο συλλογικό υποσυνείδητο με τις γραφικές φιγούρες στα μπριζολάδικα της Βάρης. Εκεί που άλλοτε έδεναν γαϊδούρια, τώρα άραζαν Καγιέν.

Όσοι αντιλαμβάνονταν την ταυτότητά τους ως αναφορά στο συλλογικό τους παρελθόν ήταν ελάχιστοι και μάλλον αντιμετωπίζονταν ως εκκεντρικοί, με προβληματική σχέση προς τον παρόντα χρόνο. Σήμερα, μέσα στη δίνη που έχει προκαλέσει η κρίση και η επιβολή των μέτρων λιτότητας από τον ευρωπαϊκό παράγοντα, το συλλογικό υποσυνείδητο εξερράγη και ανακαλεί για πρώτη φορά ένα ερώτημα που έμοιαζε για χρόνια ρητορικό: «Ανήκομεν εις την Δύσιν;».

Θα είναι εντελώς άστοχο να υπερθεματίσω υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης, καθώς αμφότερες έχουν ισχυρά ερείσματα. Ναι, όντως, «ο καθηλωμένος ιστορικός χρόνος στερεί τα άτομα από τη δυνατότητα διαχείρισης του παρόντος και τον σχεδιασμό του μέλλοντος», όπως λέει και ο Ράμφος. Ίσως, επειδή η απόπειρα που έγινε στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου να υιοθετηθούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί σταμάτησε στην έλλειψη προετοιμασίας στον μέχρι πρότινος σκλαβωμένο λαό να αφομοιώσεις τις νέες ιδέες.

Από την άλλη μεριά, η πλήρης διαγραφή της ιστορικής μνήμης έτσι, όπως την ξέρουμε και η απόπειρα να αντικατασταθεί από μια νέα αλήθεια, το ανηλεές αυτομαστίγωμα (μόνο εμείς φταίμε) είναι τόσο ανόητο όσο και το «φταίνε μόνο οι ξένοι». Το δίλημμα επιχειρεί μια νέα αστική αφήγηση για το ελληνικό κράτος, για τη σημερινή κατάληξη του οποίου ενοχοποιείται ο κανακευμένος λαουτζίκος και όχι η πολιτική και πνευματική ελίτ που «λέει αλήθειες». Ενοχοποιείται όχι το πολιτικό προσωπικό που άσκησε την εξουσία, αλλά ο ανατολίτικος τρόπος με τον οποίο άσκησαν την πολιτική και τον οποίον τους επέβαλλαν οι ψηφοφόροι τους, το περίφημο πελατειακό κράτος τους.

Άσχετα με το ποιος έχει δίκιο ή άδικο, αυτό που καταλαβαίνω είναι πως κάποια στιγμή ως κοινωνία πρέπει να αποφασίσουμε να φορέσουμε ένα από τα δύο. Ή φράκο, ή φουστανέλα. Το να φοράμε και τα δυο -σαν τον Κωλέτη, που ως πρέσβης της Ελλάδας στην Ευρώπη, μόλις προσπάθησαν να του επιβάλλουν την ευρωπαϊκή ενδυμασία, κυκλοφορούσε με φράκο από πάνω και φουστανέλα με τσαρούχια από κάτω- είναι το άκρων άωτον της γελοιότητας.