Η κράτηση των αλλοδαπών: Προβλήματα και λύσεις

09:44 30/7/2014 - Πηγή: Aixmi

Ο πρόσφατος θάνατος του 52χρονου Πακιστανού κρατούμενου στο προ-αναχωρησιακό κέντρο κράτησης μεταναστών στην Αμυγδαλέζα, φέρνει για άλλη μια φορά στο προσκήνιο το αμφιλεγόμενο ζήτημα της κράτησης των αλλοδαπών που δεν κατέχουν τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα. Μολονότι οι ελληνικές αρχές έχουν επανειλημμένως καταδικαστεί τόσο από ελληνικά δικαστήρια όσο και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως προς τη νομιμότητα της εν λόγω πρακτικής, ο συστηματικός εγκλεισμός των «παράνομων» μεταναστών

παραμένει μέχρι σήμερα το κύριο εργαλείο για τη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης στην Ελλάδα.

Η πεποίθηση ότι η συστηματική κράτηση προσφέρει το πιο αποτελεσματικό εργαλείο για τον έλεγχο των μεγάλων μεταναστευτικών ροών που δέχεται η χώρα είναι ωστόσο εσφαλμένη, καθώς η πολιτική αυτή εκτός από παράνομη είναι και δημοσιονομικά ασύμφορη.

Ήδη από τον Ιανουάριο του 2013 στο αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Διαχείριση της Μετανάστευσης που κατέθεσαν οι ελληνικές αρχές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ζητήθηκε μιας ευρείας κλίμακας οικονομική στήριξη από τα λοιπά Κράτη-Μέλη για τη δημιουργία νέων κέντρων κράτησης. Η αιτιολογία που δόθηκε ήταν ότι οι μέχρι τότε πολιτικές, ήτοι της σύλληψης και εν συνεχεία της απελευθέρωσης του μετανάστη μετά την παρέλευση κάποιου εύλογου διαστήματος, είχαν αποτύχει.

Η μόνη λύση για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών ήταν όλοι όσοι συλλαμβάνονται να παραμένουν έγκλειστοι μέχρις ότου απομακρυνθούν από τη χώρα. Στο πλαίσιο υλοποίησης της νέας αυτής πολιτικής, οι ελληνικές αρχές επιδόθηκαν το τελευταίο έτος στην αύξηση της χωρητικότητας των κέντρων κράτησης από 5,000 θέσεις που είναι σήμερα σε 10,000 μέχρι το τέλος του 2014. Συγχρόνως, παρέτειναν το χρόνο κράτησης από τους 18 μήνες, που ίσχυε μέχρι πριν λίγους μήνες, σε επ’ αόριστον εγκλεισμό μέχρις ότου ο κρατούμενος «συναινέσει» στην οικειοθελή απομάκρυνσή του από τη χώρα.

Από νομικής άποψης, η συστηματική κράτηση, πόσο μάλλον η επ’ αόριστον, είναι αβάσιμη. Ο αλλοδαπός που στερείται χαρτιών δεν αντιμετωπίζεται ως εγκληματίας ούτε από τον Έλληνα ούτε από τον Ευρωπαίο νομοθέτη. Για αυτό και ο εγκλεισμός του επιτρέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις, υπό τον όρο ότι έχουν εξαντληθεί όλες οι λιγότερο επαχθείς εναλλακτικές και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Το σχέδιο της συστηματικής και επ’ αόριστον κράτησης έχει ήδη ακυρωθεί από το Πρωτοδικείο Αθηνών που διέταξε σε πρόσφατη απόφασή του τον άμεσο απεγκλεισμό μετανάστη που κρατήθηκε πέραν του 18μήνου, καθώς «το μέτρο αυτό… δεν είναι σύμφωνο με τις διατάξεις του ν. 3907/2011 και πρέπει να αρθεί».

Πέρα από το νομικό σκέλος, το σχέδιο των ελληνικών αρχών είναι και από δημοσιονομικής άποψης μη βιώσιμο, όπως φαίνεται από τα πρώτα αποτελέσματα του προγράμματος ΜΙΔΑΣ που υλοποιεί το ΕΛΙΑΜΕΠ. Το πρόβλημα με την κράτηση είναι ότι οι αρχές αναλαμβάνουν την πλήρη ευθύνη για την κάλυψη των αναγκών των εγκλείστων, γεγονός που καθιστά την κράτηση αυτομάτως ιδιαιτέρως δαπανηρό μέσο. Για αυτό και η χρήση της συνίσταται ως ύστατο μέτρο – και όχι ως βασικό όπως επιδιώκουν οι ελληνικές αρχές. Άλλωστε, τίθεται θέμα αποτελεσματικότητας. Ενδεικτικά, με ετήσια λειτουργικά έξοδα ύψους 10,500,000 ευρώ, η Αμυγδαλέζα έχει εξασφαλίσει την απομάκρυνση μόλις του 28% των περίπου 10,000 κρατουμένων της στα δύο πρώτα έτη λειτουργίας.

Η συνταγή για τη πετυχημένη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης είναι σύνθετη και περίπλοκη. Πέραν της κράτησης, υπάρχουν και άλλα δοκιμασμένα εργαλεία, που οι ελληνικές αρχές οφείλουν να διερευνήσουν και να αξιοποιήσουν με τα οικονομικά μέσα που διαθέτουν σε μια πιο μακρόπνοη μεταναστευτική πολιτική.

*Η Δανάη Αγγελή είναι Βοηθός Ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ (Πρόγραμμα ΜΙΔΑΣ) – υποψήφια διδάκτωρ στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας