Η ρωμαϊκή «gravitas» και οι εκλογές στη σύγχρονη Ρώμη

15:08 11/3/2013 - Πηγή: Aixmi

Τα χαρακτηριστικά ενός λαού σηματοδοτούν και τις αντιδράσεις του σε εθνικές εκλογές για την ανάδειξη των εκπροσώπων του στην πολιτική ζωή. Ο μεγάλος διανοητής Gilbert Highet θεωρεί ότι ο σύγχρονος κόσμος μας συνεχίζει, από πολλές απόψεις, τον κόσμο της Ελλάδας και της Ρώμης. Στις περισσότερες πνευματικές και διανοητικές μας δραστηριότητες είμαστε εγγόνια των Ρωμαίων και δισέγγονα των Ελλήνων, παρατηρεί ο Highet, δύο λαών που με τον πολιτισμό τους θεμελίωσαν

την Ευρώπη. Οι χαρακτήρες τους αντιμετώπισαν την κριτική των συγγραφέων της κλασικής αρχαιότητας, άλλοτε με θετικά και άλλοτε με αρνητικά σχόλια.

Ο μεγάλος Λατίνος ρήτορας, φιλόσοφος και πολιτικός Κικέρων, παρότι θαυμάζει και μιμείται στα έργα του τους Έλληνες ομολόγους του, δεν διστάζει να αποδώσει στους Έλληνες , εκφράζοντας βέβαια και τη γενικότερη αντίληψη των Ρωμαίων, το αρνητικό χαρακτηριστικό της “levitas”, δηλαδή, της ελαφρότητας, της επιπολαιότητας και της ανευθυνότητας στις πράξεις και τους χειρισμούς τους. Σε αντίθεση προς τους Έλληνες οι Ρωμαίοι ήταν γνωστοί για την “gravitas”, δηλαδή, την αυστηρότητα και την πειθαρχία στην οργάνωση της ζωής και της πολιτείας τους.

Οι αιώνες πέρασαν και οι πολύπλοκες έννοιες της “levitas” και της ‘gravitas”, που συνδέονται απόλυτα με εκείνες της προσαρμοστικότητας και της δημοκρατικότητας ευρύτερα, δεν έπαυσαν να εμφανίζονται διαχρονικά στη ζωή και των δύο λαών και όχι μόνον. Στη Νάπολη της Ιταλίας, μάλιστα, τον περασμένο Μάρτιο έγινε θεατρική παράσταση με θέμα: « Η γυναίκα ανάμεσα στη “levitas” και τη “gravitas”. Μέσα από αποσπάσματα γνωστών λογοτεχνικών έργων από τον 15ο μέχρι τον 20ο αιώνα παρουσιάζεται η στάση των γυναικών απέναντι σε καταστάσεις που βιώνουν. Και επιλέγεται το γυναικείο φύλο, γιατί σε αντίθεση προς τους άνδρες – κατά τη γνώμη των εμπνευστών της παράστασης –κινείται με περισσότερη ελαφρότητα και ρομαντισμό.

Η “levitas” δεν αποτελεί, πλέον, μοναδικό χαρακτηριστικό των Ελλήνων αλλά όλου του κόσμου και, σύμφωνα με τον μεγάλο στοχαστή της σύγχρονης ιταλικής λογοτεχνίας Italo Calvino, η “levitas” είναι μια αρετή και ένας τρόπος να βλέπουμε πιο όμορφη την πραγματικότητα προκειμένου να αντέξουμε τα βάρη της ζωής. Η “levitas” και η “gravitas” συνυπάρχουν στον άνθρωπο και δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα πάντα στη ζωή μόνο με τη μια ή μόνο με την άλλη.

Οι σημερινοί Ρωμαίοι με τη γνωστή έκφρασή τους «se non è vero , è ben trovato»( αν δεν είναι αληθινό, τουλάχιστον είναι καλό ως επινόηση) δείχνουν πόσο έχουν προσαρμοστεί στη “levitas , αφού η γραμμή μεταξύ αλήθειας και ψέματος δεν είναι ευδιάκριτη στην Ιταλία. Τα φαινόμενα Μπερλουσκόνι και Γκρίλο δείχνουν πως οι Ιταλοί έχουν λησμονήσει εντελώς την παραδοσιακή τους “gravitas”. Εξάλλου, ο διαχωρισμός Βορρά –Νότου της Ευρώπης ισχύει και στο εσωτερικό της Ιταλίας, όπου η βόρεια είναι πιο σοβαρή από την προβληματική λόγω της βίας και της διαφθοράς νότια χώρα .

Μέσα, όμως, από την «αβάσταχτη ελαφρότητα» των εκλογικών διαδικασιών αναδύεται, πιστεύω, ένα μήνυμα χαρακτηριστικό της “gravitas”.Είναι το μήνυμα των ευρωπαϊκών λαών απέναντι στην ανάλγητη , αλαζονική και χωρίς ορίζοντα ζωής, πολιτική της Γερμανίας. Μήπως η εικόνα των εκλογών της Ιταλίας προοιωνίζεται παρόμοιες εικόνες και άλλων ευρωπαϊκών χωρών στο μέλλον ; Μήπως ο Νότος, ενωμένος, πρέπει να δώσει το μεγάλο μάθημα στη Γερμανία και σε όσους την ακολουθούν ότι η επιβολή στεγνής λιτότητας και η πολιτική της ανισορροπίας στους κόλπους της Ευρώπης , χωρίς αλληλεγγύη, αναδιανομή των πόρων και οικονομική ενίσχυση των αδυνάτων δεν θα φέρει μόνον πολιτική και κοινωνική έκρηξη, αλλά θα συνθλίψει κυριολεκτικά και θα κατεδαφίσει το οικοδόμημα της Ενωμένης Ευρώπης ;

Αλίμονο, στον 21ο αιώνα η αδίστακτη πολιτική της Γερμανίας επαναλαμβάνεται, και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η σιδηρά οργανωμένη και πειθαρχημένη αυτή χώρα πολιτεύεται με τόση “levitas”!

*Η Καθηγήτρια Στέλλα Πριόβολου, είναι διευθύντρια των Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ιταλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τ.Ειδική Γραμματέας ΥΠΕΠΘ