Βιβλιοκριτική /Βαγγέλης Τζούκας: Το φάντασμα του ναζισμού

16:32 13/3/2017 - Πηγή: Aixmi

Ο ναζισμός (ή εθνικοσοσιαλισμός) –ως ιστορικό, ψυχολογικό, πολιτικό, πολιτιστικό και κοινωνιολογικό φαινόμενο– έχει ερευνηθεί εκτεταμένα από την επιστημονική κοινότητα. Ταυτοχρόνως η μνήμη του εξακολουθεί να απασχολεί το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο φαντασιακό με ποικίλους τρόπους.

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών και οι δομικοί κοινωνικοί και οικονομικοί μετασχηματισμοί που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν δημιουργήσει πολλές ανησυχίες για το ενδεχόμενο επαναφοράς ενός είδους αυταρχισμού που θα παραπέμπει στο

φασιστικό ή/και στο ναζιστικό μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, σε καθεστώτα δηλαδή που συνετρίβησαν στη μεγαλύτερη πολεμική αναμέτρηση όλων των εποχών –τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ομιλία του Αδόλφου Χίτλερ στο Ράιχσταγκ στις 11 Νοεμβρίου 1941

Οι ερμηνείες για τη φύση της γενοκτονικής βίας του ναζισμού εξακολουθούν να απασχολούν. Όπως είναι αναμενόμενο, δεν υπάρχει ομοφωνία ούτε ως προς τα αίτια εμφάνισης και (προσωρινής) κυριαρχίας του ναζισμού, ούτε ως προς τις ευρύτερες συνέπειες της συντριβής του. Η δημόσια Ιστορία εξακολουθεί να ασχολείται έντονα με τον πόλεμο, εντάσσοντας τη συγκεκριμένη ιστορική συζήτηση στις θεμελιώδεις πολιτικές και πολιτισμικές διαμάχες του παρόντος, με σημείο αναφοράς την κατάρρευση του ανατολικού συνασπισμού και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι και οι συζητήσεις για τον λεγόμενο ολοκληρωτισμό, για τη σύγκριση μεταξύ ναζισμού και κομμουνισμού, αλλά και για τις ομοιότητες και διαφορές του ναζισμού σε σχέση με τον φασισμό. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις γίνεται προσπάθεια να επανερμηνευθεί συνολικά ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος υπό το φως μιας διαφορετικής αντιμετὠπισης του ναζισμού.

Ο Χίτλερ με τον Χίμλερ επιθεωρούν άνδρες των Ες Ες το 1938

O ναζισμός εξακολουθεί να απασχολεί τον σημερινό κόσμο με πολλούς τρόπους. Στο βιβλίο του Βαγγέλη Τζούκα παρουσιάζονται και αναλύονται ορισμένες όψεις του που σχετίζονται με τον εσωτερισμό, τον φυλετικό μυστικισμό, τον παγανιστικό χαρακτήρα των ΕςΕς, την υιοθέτηση θεωριών συνωμοσίας και την απόπειρα να εμφανισθεί ως μια μορφή θρησκείας. Πρόκειται για μια νέα μυθολογία που καλλιεργήθηκε σταδιακά γύρω από το ναζιστικό φαινόμενο και διαδόθηκε ευρέως τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στην αλματώδη ανάπτυξη του διαδικτύου και της ποπ κουλτούρας στις διάφορες εκδοχές της (κινηματογράφος, μουσική, κόμικς, βιντεοπαιχνίδια κ.λπ.).

Ο Τζούκας αναδεικνύει ορισμένες όψεις του ναζισμού που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δίνει έμφαση σε εναλλακτικές αφηγήσεις γύρω από το ναζισμό, οι οποίες εξακολουθούν να γοητεύουν ένα τμήμα του κοινού. Οι αφηγήσεις αυτές αναπαράγουν, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, μια πρόσληψη του ναζισμού με μακρά προϊστορία. Τέτοια θέματα όμως δεν απασχολήσει συστηματικά την ακαδημαϊκή κοινότητα, η οποία αρνείται να θεωρήσει σοβαρή την όλη συζήτηση, στη βάση μιας γενικότερης επιφύλαξής της απέναντι σε παρόμοια φαινόμενα. Όσον αφορά τη σύνδεση του ναζισμού με τον αποκρυφισμό, ενώ η σύγχρονη διεθνής βιβλιογραφία γύρω από το θέμα αυτό αρχίζει σταδιακά να εμπλουτίζεται, η ελληνική βιβλιογραφία παραμένει πολύ περιορισμένη και αφορά, στις περισσότερες περιπτώσεις, έργα που εκδίδονται από περιθωριακούς εκδοτικούς οίκους συγκεκριμένης πολιτικής κατεύθυνσης και αναπαράγουν τις θεωρίες αυτές.

Με τη συνδρομή πλούσιας διεθνούς βιβλιογραφίας παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό μια επιστημονική εργασία για ένα θέμα που μέχρι πρόσφατα αποτελούσε προνομιακό πεδίο ανάπτυξης ψευδοϊστορικών προσεγγίσεων.

Βαγγέλης Τζούκας : Το φάντασμα του ναζισμού,
εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2016, σελ.:164