26 Σεπτεμβρίου 1943: H μάχη της Λέρου και η βύθιση του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα΄Ολγα»

07:04 26/9/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

Ήταν η τελευταία νίκη των δυνάμεων του Άξονα, αυτή που πέτυχαν στη Λέρο οι γερμανικές δυνάμεις, καθώς οι Ιταλοί είχαν συνθηκολογήσει και αρκετοί από αυτούς είχαν περάσει στην πλευρά των συμμαχικών δυνάμεων.

Την 26η Σεπτεμβρίου 1943 η γερμανική αεροπορία ξεκινάει τους βομβαρδισμούς στη Λέρου και στις 12 Νοεμβρίου αποβιβάζει χερσαίες δυνάμεις. Στις 16 Νοεμβρίου η Λέρος βρίσκεται στα χέρια των Γερμανών, ενώ η συμμαχική πλευρά υπέστη οδυνηρή ήττα.

Θυμίζουμε ότι στη συνέντευξή του στο ert.gr ο κάτοικος Λειψών Τάσος Χήρας,

περιέγραφε πώς έβλεπε τη μάχη της Λέρου από τα ορεινά σημεία των Λειψών.

«Συχνά από τους Λειψούς βλέπαμε διάφορα, όπως για παράδειγμα από το κτήμα μου είδα τη μάχη της Λέρου. Είδα αλεξιπτωτιστές να πέφτουν, τορπιλακάτους και αποβατικά, πολλοί σκοτώθηκαν σε βραχώδεις ακτές της Λέρου. Την άλλη μέρα η Λέρος είχε πέσει και έφτασε ένα καΐκι με Εγγλέζους και ιερολοχίτες, περίπου 80 άτομα, που κρύφτηκαν για να συνεχίσουν το βράδυ το ταξίδι τους για τη Μέση Ανατολή. Ήθελαν ησυχία γιατί από τους συνεχείς βομβαρδισμούς είχαν πάθει σοκ.
Τους πήγαμε πίτες που ετοίμασε η μητέρα μου και κρασί, είχαν μείνει κρυμμένοι για να μην εντοπιστούν τη μέρα από αεροπλάνα. Φεύγοντας τους έπεσε ένα όπλο στη θάλασσα, που βούτηξα την άλλη μέρα και το πήρα.
Είχα δει και βομβαρδισμούς καραβιών από τους Γερμανούς, ένα από αυτά το ιταλικό πλοίο «Βόλτα» με πολλά εφόδια για να μην βουλιάξει «κάθησε» πάνω στα Ασπρονήσια, ένα άλλο δεν το πέτυχαν και έφυγε. Εμείς είχαμε κρυφτεί στα δάση όσο οι Γερμανοί βομβάρδιζαν.
Είχαμε μία δασκάλα, που με σύνδεσμό της έναν Λεριό, έστελνε μηνύματα στους Εγγλέζους κρυμμένα μέσα σε σωληνάρια, μπουκάλια κλπ. Αυτά τα προωθούσαν στους κομάντος».

Ο Δήμος της Λέρου για τη μάχη (υλικό από την ιστοσελίδα του Δήμου)

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών, οι Γερμανοί, που έχουν ήδη καταλάβει τη Ρόδο και την Κω, στρέφονται εναντίον της Λέρου, την οποία υπερασπίζονται Ιταλοί και Άγγλοι.

Τον Νοέμβριο του 1943, στα «μεσάνυχτα» της κατοχής για την πατρίδα μας, μία ειδική επιχείρηση έγινε και ολοκληρώθηκε με επιτυχία για το γερμανικό στρατό, με επικεφαλής τον Στρατηγό Μίλερ, γνωστό και ως «χασάπη της Κρήτης».

Ήταν η «Μάχη της Λέρου», η τελευταία νίκη των Γερμανών και τελευταία ήττα των συμμάχων.

Η «Μάχη της Λέρου» είχε ως πρώτο θύμα το ελληνικό αντιτορπιλικό «Βασ.΄Ολγα», που βυθίστηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1943 στον όρμο Λακκί Λέρου, μετά από την πρώτη συστηματική αεροπορική επίθεση, με γερμανικά αεροσκάφη JU-88.

Το αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα», μετά από μικρή ανάπαυλα, το πρωί της 25ης Σεπτεμβρίου απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια, μαζί με το βρετανικό αντιτορπιλικό HMS Intrepid (D10) για να διεξάγουν περιπολία στην περιοχή δυτικά της Καρπάθου με σκοπό να εμποδίσουν την διέλευση εχθρικών πλοίων από την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη προς τα Δωδεκάνησα.

Καθώς τα δύο πλοία περιπολούσαν στην καθορισμένη περιοχή, τα ξημερώματα της 26ης Σεπτεμβρίου έλαβαν σήμα με το οποίο διατάσσονταν να καταπλεύσουν στη Λέρο. Στις 07.00 το πρωί της ίδιας μέρας έφτασαν στον όρμο Λακκί της Λέρου, με το Βασίλισσα Όλγα να αγκυροβολεί κοντά στο μέσο του όρμου και το Intrepid περίπου 200 μέτρα ανατολικότερα. H ολονύχτια περιπολία είχε κουράσει το πλήρωμα του Βασίλισσα Όλγα κι έτσι οι περισσότεροι κατέβηκαν στα υποφράγματα για να αναπαυθούν.

Στη γέφυρα έμεινε ο Αξιωματικός Φυλακής με τους βοηθούς του, στα πυροβόλα και τα πολυβόλα έμειναν οι μισοί άνδρες των ομοχειριών και οι μηχανές διατηρήθηκαν σε δίωρη ετοιμότητα για απόπλου. Υπό την προστασία των ιταλικών αντιαεροπορικών πυροβολαρχιών, τα πληρώματα των δύο αντιτορπιλικών πίστεψαν ότι στο ορμητήριο της Λέρου θα περνούσαν μια γαλήνια αιγαιοπελαγίτικη μέρα.Περίπου στις 10:00 εμφανίστηκαν στον ουρανό της Λέρου 20-24 γερμανικά αεροσκάφη Ju 88 της 2ης Σμηναρχίας της 51ης Πτέρυγας Βομβαρδισμού (II/KG51) και της 2ης Σμηναρχίας της 6ης Πτέρυγας Βομβαρδισμού (II/KG6). Τα Ju 88 επιτέθηκαν κατά των δύο αντιτορπιλικών σε τρία κύματα των 6-8 αεροσκαφών.

Τα Ju 88 του πρώτου κύματος, ακολουθώντας τον άξονα εισόδου του όρμου, ξεκίνησαν την βύθισή τους από ύψος περίπου 1500 μέτρων και έριξαν τις βόμβες τους κατά του Βασίλισσα Όλγα και του Intrepid από τα 300-400 μέτρα, ενώ ταυτόχρονα έριχναν με τα πολυβόλα τους κατά των καταστρωμάτων ώστε να εμποδίσουν τα πληρώματα να καταλάβουν θέσεις μάχης.

Το Βασίλισσα Όλγα έμεινε αλώβητο παρά τις κοντινές εκρήξεις που το συγκλόνισαν, όμως το Intrepid δέχτηκε μία βόμβα που του δημιούργησε ρήγμα 2×1 μέτρων και διέλυσε τον Νο 3 λέβητα. Έπειτα από ένα λεπτό από το τέλος του πρώτου κύματος εμφανίστηκε το δεύτερο κύμα των Ju 88, το οποίο βομβάρδισε τις ιταλικές εγκαταστάσεις στο νησί, δίνοντας τον χρόνο στα πληρώματα των αντιτορπιλικών να επανδρώσουν τα αντιαεροπορικά πυροβόλα τους.

Όμως η εμφάνιση του τρίτου κύματος ήταν μοιραία για το Βασίλισσα Όλγα. Οι πρώτες ριπές των Ju 88 βρήκαν τον κυβερνήτη, Πλωτάρχη Μπλέσσα, στο στήθος και στον λαιμό, ρίχνοντάς τον νεκρό στο κατάστρωμα του πλοίου. Δίπλα του έπεσαν νεκροί αρκετοί άντρες.

Λίγο μετά το αντιτορπιλικό δέχτηκε δύο τουλάχιστον βόμβες που έπεσαν πίσω από την πρυμναία τσιμινιέρα και ανατίναξαν το βληματοθέσιο του αντιαεροπορικού πυροβόλου Vickers και ίσως το βληματοθέσιο του τρίτου πυροβόλου των 127 mm. Επακολούθησε μια φοβερή έκρηξη και το πρυμναίο τμήμα σχεδόν αποκομμένο, έγειρε δεξιά και άρχισε να βυθίζεται παρασύροντας το υπόλοιπο σκάφος προς τον βυθό.

«ΖΗΤΩ Η ΟΛΓΑ»

Οι απεγνωσμένες προσπάθειες του πληρώματος να διασωθεί το πληγωμένο σκάφος δεν έφεραν αποτέλεσμα και έτσι δόθηκε στις 10:08 διαταγή από τον Ανθυποπλοίαρχο Δανιήλ να εγκαταλειφθεί. Έπειτα από λίγο το σκάφος αναποδογύρισε και τελικά βυθίστηκε στις 10:11 πρωινή. Την στιγμή που το τελευταίο μέρος του πλοίου, η πλώρη του, χανόταν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, όσοι από το πλήρωμα κατάφεραν να σωθούν, αναφώνησαν γεμάτοι συγκίνηση: «Ζήτω η Όλγα».

Σκοτώθηκαν

ο κυβερνήτης, Πλωτάρχης Γεώργιος Μπλέσσας,
πέντε αξιωματικοί
Υποπλοίαρχος Μιχαήλ Γρηγορόπουλος,
Υποπλοίαρχος Δημήτριος Μπάτσης,
Υποπλοίαρχος Αλέξανδρος Σακίπης,
Σημαιοφόρος Νικόλαος Σιμιτζόπουλος,
Επ. Σημαιοφόρος Παναγιώτης Κονταράτος,
10 υπαξιωματικοί,
54 ναυτοδίοποι
και τρεις Άγγλοι ναύτες.

Από τους συνολικά 141 Έλληνες διασωθέντες υπήρχαν 23 τραυματίες. Επίσης ως επισκέπτες επέβαιναν στο αντιτορπιλικό 15 Λέριοι πολίτες και 7 Έλληνες ναύτες από το πλήρωμα του φορτηγού πλοίου Taganrog. Από αυτούς έχασαν την ζωή τους 3 Λέριοι και 4 ναύτες…

Από το βρετανικό αντιτορπιλικό HMS Intrepid (D10) σκοτώθηκαν 15 άτομα, δύο αξιωματικοί και 13 υπαξιωματικοί και ναύτες.

Τις επόμενες μέρες οι αεροπορικές επιθέσεις συνεχίζονται, βομβαρδίζονται οι αεροναυτικές εγκαταστάσεις, καθώς βυθίζεται το ιταλικό αντιτορπιλικό «Euro».

Στις 3 Οκτωβρίου οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το νησί Κω και χάνεται κάθε ελπίδα των Άγγλων για ένα αεροδρόμιο στο Αιγαίο.
Στις 5 Οκτωβρίου, από αεροπορική επιδρομή, βυθίζεται το ναρκαλιευτικό “Legnano” και στις 6 το πλοίο ψυγείο “Ivorea”. Την ίδια μέρα οι Άγγλοι αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη νήσο Κάλυμνο, που την επόμενη μέρα καταλαμβάνεται άμεσα από τους Γερμανούς.
Στις 8 Οκτωβρίου το ιταλικό αντιτορπιλικό «Volta», σε μια προσπάθεια του να ξεφύγει από τις αεροδρομικές επιδρομές στην Λέρο, απομακρύνεται. Κατόπιν λάθους όμως βομβαρδίζεται από αγγλικές κανονιοφόρους και παθαίνει μεγάλες ζημιές. Λίγο αργότερα γερμανικά αεροπλάνα το εντοπίζουν και το αποτελειώνουν.

Το νησί απελευθερώνεται με την απελευθέρωση και παράδοση της Δωδεκανήσου στους Άγγλους και τους Ιερολοχίτες στις 09.05.1945. Ακολουθεί δίχρονη αγγλική κατοχή και τέλος το Μάρτιο του 1948, η Λέρος ενσωματώνεται μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα.

Στις 9 Οκτωβρίου βομβαρδίζονται με αεροπλάνα κατοικημένες περιοχές στην Λέρο. Το ναρκαλιευτικό «Azio» παθαίνει αρκετές ζημιές, το τορπιλοβόλο “ΜS 26” εξοκέλλει στο ακρωτήρι της Πάνω Ζύμης και εγκαταλείπεται.
Στις 22 Οκτωβρίου οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Αστυπάλαια.
Στις 25 του ίδιου μήνα βυθίζεται στο Λακκί, μετά από αεροπορική επίθεση, το τορπιλοβόλο “MS 15”.

Από την 1η ως τις 6 Νοεμβρίου έγινε παύση των αεροπορικών επιδρομών. Στις 5 Νοεμβρίου ο στρατηγός Χαλ αντικαθιστά τον Μπριτόριους και αναλαμβάνει διοικητής των ενόπλων Δυνάμεων στο Αιγαίο. Στις 7 Νοεμβρίου επαναλαμβάνονται με μεγάλη ένταση οι αεροπορικές επιδρομές.

Στις 8 του ίδιου μήνα φτάνει ένα τρίτο αγγλικό τάγμα-ακολουθούν σφοδροί αεροπορικοί βομβαρδισμοί. Με Διοικητή των γερμανικών δυνάμεων το στρατηγό Μίλερ, το πρωί της 12ης Νοεμβρίου αρχίζουν οι εχθρικές αποβάσεις.

Οι Γερμανοί σημειώνουν επιτυχίες παρά την αντίσταση που αντιμετωπίζουν. Η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο για τους αμυνόμενους με την ρίψη αλεξιπτωτιστών.

Στις 13 Νοεμβρίου καταλαμβάνουν την πυροβολαρχία στο Πιτύκι, ενώ στις 15 καταλαμβάνουν το Ενετικό φρούριο της Λέρου. Το απόγευμα της 16ης Νοεμβρίου ένας Άγγλος αξιωματικός μεταφέρει τη διαταγή να διακοπεί κάθε πολεμική δραστηριότητα, γιατί η αγγλική διοίκηση περικυκλώθηκε, νικήθηκε και παραδόθηκε.

Οι Γερμανοί εκτελούν μερικούς Ιταλούς αξιωματικούς και αρχίζουν να συλλαμβάνουν Άγγλους και Ιταλούς αιχμαλώτους. Η μάχη της Λέρου είχε τελειώσει…

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Η μάχη κράτησε 52 μέρες.
Η Λέρος στις 15 Νοεμβρίου του 1943 έφτασε να έχει στο έδαφος της 25.479 ανθρώπους!
Ιταλούς 8.000, Άγγλους περίπου 3.800, Λεριούς 10.979 και Γερμανούς περίπου 2.500.
Οι Άγγλοι είχαν περίπου 250 νεκρούς, 3.200 αιχμαλώτους και 250 διαφυγόντες.
Οι Ιταλοί είχαν περίπου 400 νεκρούς- 12 αξιωματικοί εκτελέστηκαν-5.351 αιχμαλώτους και περίπου 2.000 διαφυγόντες.
Οι Λεριοί είχαν 15 νεκρούς, 164 αγνοούμενους και το ελληνικό Ναυτικό 71 νεκρούς.
Οι Γερμανοί είχαν 520 νεκρούς.

Σχετικές ειδήσεις:

Τοιχογραφίες από τα ιταλικά οχυρά της Λέρου – Ένα νησί «ιστορικό μουσείο» που αξίζει να επισκεφτείτε

Aστυπάλαια: Πεδίο μαχών και επιχειρήσεων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Τάσος Χήρας: Οι Λειψοί στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

www.ert.gr