H «αρπαγή» της Ευρώπης από τα αυτονομιστικά κινήματα…

23:44 7/10/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Τα ιστορικά οξύμωρα είναι και πάλι παρόντα στην πορεία της Ευρώπης… Την εποχή που η ΕΕ ξεκινά διαπραγματεύσεις για περισσότερη εμβάθυνση και ενότητα των μελών της, επανεμφανίζονται και πλανώνται σε κράτη της τα φαντάσματα διευρυμένων αυτονομιών ή ακόμη και αποσχίσεων!

Η αντιπαράθεση της αυτονομιστικής κυβέρνησης της Καταλονίας και της ισπανικής κυβέρνησης, με αφορμή το περί ανεξαρτησίας δημοψήφισμα στην πρώτη, είναι εκείνη που βρίσκεται στην

επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα. Ωστόσο δεν πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση στην ΕΕ, καθώς αρκετές άλλες περιοχές στην Ένωση προβάλλουν, σε διαφορετικούς βαθμούς, αυτονομιστικές διεκδικήσεις, προκαλώντας έντονο προβληματισμό στις Βρυξέλλες, αλλά και σε σειρά ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.

Ποιές περιοχές στην ΕΕ, εκτός Καταλονίας, διεκδικούν αυξημένη αυτονομία, έως ανεξαρτησία

Η επόμενη πιο προβεβλημένη περίπτωση είναι αυτή της Σκωτίας. Η περιοχή απέκτησε ένα ημιαυτόνομο καθεστώς στα πλαίσια του Ηνωμένου Βασιλείου το 1998 και ήδη το 2014 η εθνικιστική πλειοψηφία, στο τοπικό κοινοβούλιο που δημιουργήθηκε, διοργάνωσε δημοψήφισμα με το ερώτημα της ανεξαρτησίας. Ωστόσο, μια μεγάλη διαφορά με την περίπτωση της Καταλονίας/Ισπανίας ήταν ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε πως δέχεται τη διαδικασία και το όποιο αποτέλεσμα. Εν συνεχεία, η αλήθεια είναι με μεγάλη κινητοποίηση πολιτικών και οικονομικών δυνάμεων εντός και εκτός ΗΒ, καθώς και προειδοποιήσεις της ΕΕ ότι η παραμονή της Σκωτίας στην Ένωση δεν θα είναι αυτόματη, το 55% των πολιτών της ψήφισαν «όχι» στην ανεξαρτησία. Πάντως, το Brexit έφερε και πάλι στο προσκήνιο το πρόγραμμα των εθνικιστών, οι οποίοι ενδεχομένως θα δοκίμαζαν άμεσα ένα νέο δημοψήφισμα, εάν το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας (SNP) που τους εκπροσωπεί δεν είχε σημαντικές απώλειες στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Ιουνίου. Η εξέλιξη αυτή έκανε την πρωθυπουργό της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον να αναβάλει την απόφαση για την εκ νέου διενέργεια δημοψηφίσματος τουλάχιστον έως το φθινόπωρο του 2018. Ωστόσο, το δημοψήφισμα στην Καταλονία έτυχε της υποστήριξης των Σκώτων εθνικιστών, η δε Νίκολα Στέρτζον κάλεσε την Ισπανία «να αλλάξει προσανατολισμό» και καταδίκασε την επέμβαση της αστυνομίας.

Οι αποσχιστικές ιδέες είναι, επίσης, δημοφιλείς στη Βόρεια Ιταλία, και ιδίως στις πλούσιες περιοχές της Λομβαρδίας και του Βένετο. Μάλιστα και οι δύο αυτές περιοχές θα προχωρήσουν σε δημοψηφίσματα στις 22 Οκτωβρίου, αν και θα τα περιορίσουν στο ερώτημα της περισσότερης αυτονομίας, εναρμονιζόμενες με την σχετική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ιταλίας και δεσμευόμενες ότι δε θα διαταράξουν την εθνική ενότητα της χώρας. Να υπενθυμιστεί, πάντως, ότι το 2014, η περιοχή Βένετο έκανε ένα μη δεσμευτικό δημοψήφισμα ανεξαρτησίας, υπέρ της οποίας ψήφισαν 2,1 εκατ. πολίτες, δηλαδή το 89% της συνολικής ψήφου! Επίσης, η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη αυτών των περιοχών έχει καταστεί η Λέγκα του Βορρά, η οποία παλιότερα προέβαλε ως διεκδίκηση την ανεξαρτησία της «Παδανίας». Σήμερα, πάντως, έχει επικεντρωθεί σε μία ρητορική κατά της συμμετοχής της Ιταλίας στο ευρώ, καθώς και εναντίον των μεταναστών.

Σοβαροί κίνδυνοι για την εθνική συνοχή παρουσιάζονται εδώ και αρκετά χρόνια και στο Βέλγιο, εξαιτίας του διχασμού που έχουν σε αρκετά ζητήματα –κυρίως οικονομικής υφής- οι κοινότητες των πλειοψηφούντων ολλανδόφωνων Φλαμανδών (6.450.000) και των μειοψηφούντων Βαλλόνων (3.790.000), ενώ στη χώρα υπάρχει και μια μικρή γερμανόφωνη κοινότητα. Ειδικά μεταξύ των Φλαμανδών, εθνικιστικές δυνάμεις που τώρα εκφράζονται από την Νέα Φλαμανδική Συμμαχία (N-VA), επιθυμούν να αποκτήσουν το δικό τους ανεξάρτητο κράτος και μάλιστα προετοιμάζουν σχετικό δημοψήφισμα. Η N-VA ενίσχυσε τη θέση της στις τελευταίες εκλογές του 2014 και έγινε πρώτο σε ψήφους και έδρες κόμμα, όχι μόνον στη Φλάνδρα αλλά σ΄ολόκληρο το Βέλγιο, εξαναγκάζοντας τον πρωθυπουργό της χώρας, φιλελεύθερο Σαρλ Μισέλ, να την συμπεριλάβει στην κυβέρνησή του. Η Νέα Φλαμανδική Συμμαχία αναμένεται να επανεκκινήσει την πορεία προς τη μέγιστη αυτονομία από το Βέλγιο, έως και του σημείου ανεξαρτησίας, μετά τις επόμενες εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για το 2019. Στο μεταξύ σημαίες της Καταλονίας ήταν κρεμασμένες έξω από τα κεντρικά γραφεία της Συμμαχίας τις μέρες του δημοψηφίσματος, ο δε αρχηγός της και πρόεδρος της αυτόνομης περιφέρειας της Φλάνδρας Γκεερτ Μπουρζουά κάλεσε τη Μαδρίτη να σταματήσει τη βία και να προσέλθει σε διάλογο με «τους νόμιμους ηγέτες ενός ειρηνικού λαού»…

Δίπλα σ’ αυτές τις τρεις πιο προβεβλημένες σήμερα περιπτώσεις των αυτονομιστικών και αποσχιστικών κινημάτων της Σκωτίας, Β.Ιταλίας και Βελγίου Φλάνδρας, θα πρέπει να υπενθυμιστεί το ανάλογο κίνημα στη χώρα των Βάσκων/Ισπανία, αλλά και στην Κορσική/Γαλλία, Ν.Τυρόλο/Ιταλία, καθώς και στα Νησιά Φερόε/Δανία. Από κει και πέρα υπάρχουν λιγότερο οργανωμένα ή «εν υπνώσει» τέτοια κινήματα και σε αρκετές άλλες χώρες της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης, παίζοντας το ρόλο της εκπροσώπησης εθνοτικών ομάδων και μειονοτήτων. Και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για πως είναι δυνατόν να εξελιχθούν στο μέλλον.

Η ΕΕ αντιμέτωπη με τα αυτονομιστικά και αποσχιστικά κινήματα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει με αμηχανία τα αυτονομιστικά και αποσχιστικά κινήματα που ανθούν σε ορισμένους από τους εταίρους της. Κοινοτική συμμετοχή δεκαετιών, ανάπτυξη και ευημερία των περισσότερων από αυτές τις χώρες, διαρθρωτικά ταμεία, οικονομική και διοικητική ενίσχυση της λεγόμενης «Ευρώπης των Περιφερειών», τελικά όλα τούτα δεν έχουν σταθεί ικανά στοιχεία να ανακόψουν αυτές τις τάσεις.

Βεβαίως, θεσμικά η ΕΕ εναντιώνεται σε κάθε κίνηση που μπορεί να θέσει εν αμφιβόλω την υφιστάμενη εθνική ενότητα και εδαφική ακεραιότητα των μελών της. Έτσι, έχοντας αποφύγει στο παρελθόν την οποιαδήποτε ανάμιξη σε υποθέσεις όπως το βορειοϊρλανδικό και το βασκικό, το 2014 πήρε θέση στο δημοψήφισμα της Σκωτίας εναντίον της ανεξαρτησίας, ενώ τις προηγούμενες εβδομάδες στήριξε πλήρως την ισπανική κυβέρνηση και συμφώνησε ότι το δημοψήφισμα στην Καταλονία ήταν αντισυνταγματικό. Επίσης, ο Πρόεδρος της Κομισιόν και άλλοι κοινοτικοί αξιωματούχοι, υπογράμμιζαν ότι μια ανεξάρτητη Καταλονία θα μείνει, τουλάχιστον για ένα διάστημα, εκτός ΕΕ και θα πρέπει να κάνει από την αρχή αίτηση ένταξης. Επανέλαβαν, δηλαδή, την ίδια προειδοποίηση που είχαν κάνει και προς την Σκωτία την εποχή του εκεί δημοψηφίσματος.

Εν τέλει μόνον μετά τα επεισόδια και τις βιαιότητες στη διαδικασία του δημοψηφίσματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να καλεί αμοιβαία την Μαδρίτη και την Βαρκελώνη να αρχίσουν διάλογο για να εκτονώσουν τη σύγκρουση σχετικά με τα αιτήματα για ανεξαρτησία της Καταλονίας.

Επίσης, στην τελευταία Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συζητήθηκε εκτάκτως η διενέργεια του δημοψηφίσματος στην Καταλονία, τα επεισόδια που ακολούθησαν και το κλίμα που έχει διαμορφωθεί στην Ισπανία, χωρίς να υπάρξει κάποια κατάληξη, ένα ψήφισμα κλπ. Έτσι, το μόνο συγκεκριμένο που έγινε ήταν μια εκδήλωση διαμαρτυρίας έξω από την είσοδο του ημικυκλίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο Στρασβούργο, και μια συνέντευξη τύπου που συνδιοργάνωσαν οι Ευρωομάδες της Αριστεράς και των Πρασίνων, καταγγέλλοντας τη βία στην Καταλονία και τοποθετούμενες υπέρ μιας ευρωπαϊκής μεσολάβησης.

Και μια τέτοια μεσολάβηση των ευρωπαϊκών θεσμών για να ανοίξουν οι δυνατότητες διαπραγματεύσεων δείχνει να επείγει. Οσο κι αν ο χειρισμός του καταλανικού δημοψηφίσματος είναι πρωτίστως εσωτερικό ισπανικό ζήτημα, αυτό έχει ήδη καταστεί σε μεγάλο βαθμό και ευρωπαϊκό πρόβλημα.