H ιστορία της Δημοκρατίας στη «Μηχανή του χρόνου»

04:04 17/9/2016 - Πηγή: ΕΡΤ

Η «Μηχανή του χρόνου» με το Χρίστο Βασιλόπουλο, που θα μεταδοθεί το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2016 και ώρα 5 το απόγευμα στην ΕΡΤ1, παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στην ιστορία του δημοκρατικού πολιτεύματος, που «γεννήθηκε» στην αρχαία Αθήνα και διαδόθηκε σ’ όλο τον κόσμο.

Α΄ μέρος: «Η “γέννηση” της Δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα»

Η πορεία προς τη Δημοκρατία ήταν μακρά και ξεκίνησε από τον 8ο αιώνα. Τότε καταργήθηκε η κληρονομική βασιλεία και την

εξουσία πήραν οι ευγενείς. Οι κοινωνικές ανισότητες δημιούργησαν αναταραχή στην Αθήνα με αποκορύφωμα το «Κυλώνειο άγος», την προσπάθεια δηλαδή του ευγενή Κύλωνα να καταλάβει την εξουσία που οδήγησε στο θάνατο των οπαδών του.

Οι πρόσφατες ανασκαφές στο αρχαίο νεκροταφείο του Φαληρικού Δέλτα, όπου βρέθηκαν αλυσοδεμένοι σκελετοί, δείχνουν ότι το «Κυλώνειο άγος» είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις.Οι αναταραχές που προκλήθηκαν έγιναν αφορμή για την πρώτη νομοθεσία στην ιστορία της Αθήνας, όταν οι ευγενείς για να αποφύγουν τον εμφύλιο, ικανοποίησαν το αίτημα των φτωχών για καταγραφή νόμων και την ανέθεσαν στον Δράκοντα. Οι νόμοι του έμειναν στην Ιστορία για τη σκληρότητά τους, αλλά δεν έλυσαν τα κοινωνικά προβλήματα της πόλης κι έτσι ανατέθηκε εκ νέου στον Σόλωνα να νομοθετήσει. Οι διατάξεις του θεωρούνται τα πρώτα βήματα εκδημοκρατισμού των θεσμών, ενώ η περίφημη σεισάχθεια με την οποία απάλλαξε τους φτωχούς από τα χρέη χρησιμοποιείται ως όρος μέχρι τις μέρες μας.

Τα θεμέλια της Δημοκρατίας έθεσε ο Κλεισθένης το 508 π.Χ. με τις μεταρρυθμίσεις του, που έδωσαν το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά και σε κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Ο «πατέρας της Δημοκρατίας» με τον διαχωρισμό της Αττικής ανακάτεψε πλούσιους και φτωχούς. Καθόρισε εκ νέου τα όργανα εξουσίας και καθιέρωσε τον οστρακισμό ως μέτρο προστασίας του πολιτεύματος από επίδοξους τυράννους.

Ο Χρίστος Βασιλόπουλος συνομιλεί με ιστορικούς και αρχαιολόγους και παρουσιάζει τα σημαντικά γεγονότα που οδήγησαν την Αθήνα στον εκδημοκρατισμό της, ενώ κάνει αυτοψία στον χώρο που συνδέθηκε με το δημοκρατικό πολίτευμα: την Αρχαία Αγορά.

Με τα μέτρα του Κλεισθένη οι θεσμοί στην Αθήνα σταθεροποιήθηκαν και τα κοινωνικά προβλήματα άρχισαν να εξομαλύνονται. Έτσι, οι Αθηναίοι ήταν έτοιμοι όχι μόνο να αντιμετωπίσουν την επιδρομή των «βαρβάρων», αλλά και να γυρίσουν την πλάτη στον Πέρση βασιλιά, αποδεικνύοντας τη δημοκρατική τους παράδοση.
Στην εκπομπή μιλούν οι Άννα Ραμμού (καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας), Edward Harris (Βρετανός καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας), Ελένη Μπάνου (έφορος αρχαιοτήτων Αθηνών), Σελήνη–Ελένη Ψωμά (ιστορικός), αρχαιολόγοι από το Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών, καθώς και άλλοι επιστήμονες, ιστορικοί και καθηγητές.