Αναζητώντας τα χνάρια των 864 Κομοτηναίων Εβραίων

18:52 5/3/2018 - Πηγή: ΕΡΤ

Ένας μικρός ιστορικός περίπατος σε σημεία της πόλης που είχαν έντονη εβραϊκή παρουσία με «αφηγητή» τον φιλόλογο –ερευνητή Βασίλη Ριτζαλέο πραγματοποιήθηκε στην Κομοτηνή στη μνήμη και ανάμνηση των 864 περίπου Κομοτηναίων Εβραίων, οι οποίοι, τη νύχτα της 3ης προς 4η Μαρτίου 1943, συνελήφθησαν από τις Βουλγαρικές Δυνάμεις Κατοχής, εγκλείστηκαν αρχικά σε καπναποθήκη της πόλης και μεταφέρθηκαν κατόπιν στο ναζιστικό Στρατόπεδο Εξόντωσης της Τρεμπλίνκα στην

Πολωνία, όπου δολοφονήθηκαν άπαντες πλην ελαχίστων.

«864 άνθρωποι συνελήφθησαν μετά τα Μεσάνυχτα κυριολεκτικά στο κρεβάτι τους. Συγκεντρώθηκαν στην καπναποθήκη πίσω από το Ταχυδρομείο. Παρέμειναν εκεί δύο ημέρες και στη συνέχεια άρχισε ένα μεγάλο ταξίδι θανάτου με το τρένο από το σιδηροδρομικό σταθμό της Κομοτηνής και συνεχίστηκε στο εσωτερικό της Βουλγαρίας, όπου παρέμειναν για περίπου δύο εβδομάδες σε μια καπναποθήκη και από εκεί στις 19 Μαρτίου συνέχισαν το ταξίδι, μέσω του ποταμού Λομ και Δούναβη για τη Βιέννη και από τη Βιέννη στο Κατοβίτσε της Πολωνίας και από εκεί στην Τρεμπλίνκα μην γνωρίζοντας ότι τους περιμένει ο θάνατος» δήλωσε στην ΕΡΤ Κομοτηνής ο Βασίλης Ριτζαλέος, που ειδικεύεται στην ιστορία των Εβραίων της Κομοτηνής εδώ και μερικά χρόνια προσθέτοντας πως «μόλις κατέβηκαν από το τρένο αμέσως οδηγήθηκαν στον θάλαμο αερίων και στην εξόντωση.».

Η εβραϊκή συναγωγή στην Κομοτηνή

Έκλεισε έτσι ο κύκλος της Εβραϊκής Κοινότητας της Κομοτηνής ύστερα από αιώνες παρουσίας στην πόλη, καθώς υπάρχουν πολλές μαρτυρίες, ήδη από τις αρχές του 16ου αιώνα, για την παρουσία τους στην ιστορική συνοικία του Φρουρίου και αυτή η παρουσία ήταν συνεχής κι αδιάλειπτη μέχρι το 1943, όταν οι Βούλγαροι εφάρμοσαν το πρόγραμμα της τελικής λύσης των Ναζί. «Γιατί»,όπως εξηγεί ο κος Ριτζαλέος, «αυτό ήταν πραγματικά μια επιχείρηση που είχε τη σφραγίδα των Βουλγάρων, ήταν δική τους η οργάνωση, η σύλληψη, ο εκτοπισμός και η εκμετάλλευση των εβραϊκών περιουσιών στη συνέχεια.»

Μετά τον πόλεμο, το 1944, περίπου 30 Εβραίοι επέστρεψαν στην Κομοτηνή και αρχικά προσπάθησαν να ξαναφτιάξουν την Κοινότητα, αλλά αυτό ήταν αδύνατο. «Ήταν αδύνατο να ζήσουν σε έναν τόπο που θα τους θυμίζει τόσα πολλά πράγματα από την προηγούμενη ζωή τους. Εξ αιτίας αυτού του ψυχικού βάρους όλοι επέλεξαν να ακολουθήσουν άλλους δρόμους. Σήμερα υπάρχουν απόγονοι των Εβραίων της Κομοτηνής στην Αθήνα, στο Ισραήλ , αλλά και στις ΗΠΑ, στην Βραζιλία, στη Γαλλία, όλοι συνεχίζουν να διατηρούν, με το δικό τους τρόπο, τη σχέση τους με την Κομοτηνή.» σημειώνει ο ιστορικός ερευνητής.

«Εκτός από τα ερείπια της Συναγωγής στο Βυζαντινό Φρούριο για τα οποία η αρχαιολογική υπηρεσία κάνει αρκετές προσπάθειες να τα αναδείξει και να τα εντάξει στην ιστορία και στην ιστορική μνήμη της πόλης έχουν απομείνει σπίτια και καταστήματα, που ήταν εβραϊκά, η αποθήκη που συγκεντρώθηκαν όπου σήμερα λειτουργεί ένα κέντρο διασκέδασης και ο σιδηροδρομικός σταθμός από όπου έφυγαν από την Κομοτηνή.» δηλώνει ο κος Ριτζαλέος απαντώντας στο ερώτημα τι θυμίζει σήμερα την παρουσία(απουσία) τους και καταλήγει με τη σημείωση ότι » Το 2004 έγινε το μνημείο Ολοκαυτώματος στην Κομοτηνή. Είναι πολύ σημαντικό. Βρίσκεται στο κεντρικό πάρκο της Κομοτηνής. Είναι κρίμα που καταστράφηκε η Συναγωγή η οποία θα μπορούσε σίγουρα να διατηρηθεί.»
Φώτο: Βασίλης Ριτζαλέος ρεπορτάζ-κείμενο-φωτογραφία:Μαρία Νικολάου