Άννα Ρακατζή – Λεφέ: Η προσφυγική διαδρομή του 1942 – 1945 σε Τουρκία – Συρία – Μ.Ανατολή

07:05 5/4/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Τρεις γυναίκες, η μητέρα και τα δύο μικρά κοριτσάκια τα δύσκολα βράδια του 1942 επιχειρούσαν και πολλές φορές αποτύγχαναν, να διαφύγουν από την κατεχόμενη από τους Ιταλούς Ικαρία, προς τα τουρκικά παράλια. Τελικά το κατάφεραν και το ένα από τα δύο μικρά κοριτσάκια, η Άννα Ρακατζή – Λεφέ, μας διηγείται την προσφυγική της ιστορία.

Μαρίνος Λεφές και Ειρήνη Λεφέ το γένος Οικονόμου. Δεξιά όπως κοιτάμε η Άννα (όπως και στην ένθετη φωτο) και αριστερά η Μαίρη.

-Πότε φύγατε από την Ικαρία;

-Φύγαμε από την Ικαρία τον Αύγουστο του 1942 για δύο λόγους, από την μία

για να γλιτώσουμε από την πείνα και από την άλλη γιατί ο πατέρας μου ο Μαρίνος Λεφές, είχε ήδη φύγει για τη Μέση Ανατολή, όπου υπηρετούσε στην αεροπορία με το βαθμό του σμηναγού, ήταν γιατρός. Πρέπει να πούμε ότι οι Ιταλοί ήταν σχετικά ήπιοι άνθρωποι.

-Πώς γίνονταν η διαφυγή;

-Είχαμε επιχειρήσει να φύγουμε καμιά δεκαριά φορές χωρίς επιτυχία. Μία φορά είχαμε κρυφτεί στα βράχια της παραλίας του Φάρου και το συνθηματικό ήταν ότι μέσα στη νύχτα ο βαρκάρης που θα έρχονταν για να μας πάρει θα άναβε τσιγάρο. Δυστυχώς προηγήθηκε ιταλική βάρκα και κάποιος Ιταλός στρατιώτης άναψε τσιγάρο, είδαμε μέσα στη νύχτα την κάφτρα και βγήκαμε. Εμένα τη μητέρα μου και την αδελφή μου μας συνέλαβαν, ενώ άλλοι πρόλαβαν και το έσκασαν.

Μας φυλάκισαν αρχικά στο Φάρο και ακολούθως στον Άγιο Κήρυκο. Έπιασε τον Ιταλό διοικητή που νομίζω ότι τον έλεγαν Πετέρντι, ένας θείος μου, τον παρακάλεσε και τελικά μας άφησαν. Μας έλεγαν οι Ιταλοί ότι ήξεραν ότι πάμε να βρούμε τον πατέρα μου που υπηρετούσε, γιατί τους είχαν ενημερώσει οι συνεργάτες τους. Ένα βήμα κάνετε εσείς, δύο κάνουμε εμείς μας έλεγαν.

-Πώς καταφέρατε τελικά να φύγετε;

-Τελικά από τον Άγιο Κήρυκο ξεκινήσαμε με τα πόδια και ένα μουλάρι με τα πράγματά μας και πήγαμε στην άλλη πλευρά της Ικαρίας για να φύγουμε, στη βόρεια. Κοιμηθήκαμε μία νύχτα στο δάσος κατά τη διάρκεια της πεζοπορίας μας προς την άλλη πλευρά του νησιού, ενώ κινδυνέψαμε να μας εντοπίσουν οι Ιταλοί.
Φύγαμε με μία βάρκα του Καστανιά – ήταν ο βαρκάρης, την οποία είχαν κρύψει σε ένα κήπο και την κατέβασαν κουβαλώντας την στα χέρια, μέχρι τη θάλασσα.

Επειδή είχαν χαλαρώσει οι αρμοί στα ξύλα, έμπαζε νερά και τα αδειάζαμε εν πλω. Μπήκαμε 18 άτομα στη βάρκα, από διάφορα χωριά της Ικαρίας εκτός από εμάς, ήταν από τον Εύδηλο ο Πέτρος ο Ανδριώτης, ήταν από τον Ξυλοσύρτη, ο τελώνης του Ευδήλου και ο ταμίας του, ο Αντώνης ο Μάζαρης από το Φραντάτο και άλλοι.
Κοντά στις τουρκικές ακτές, έπιασε φουρτούνα είχε χαλάσει και η μηχανή και βάλαμε τα κουπιά, βλέπω σήμερα αντίστοιχα ταξίδια προσφύγων και θυμάμαι τα δικά μας.

-Ποιά ήταν τα πρώτα βήματα στην Τουρκία;

-Ένας Τούρκος που συναντήσαμε μας είπε, επειδή διψούσαμε πολύ, πού είχε πηγές και έφυγαν δύο άνδρες και μία γριά με το εγγόνι της. Μετά από κάποια ώρα ο Τούρκος μας είπε ότι το είπε για καψώνι και ότι εκεί που είναι οι πηγές ούτε σε τρεις μέρες δεν θα τις βρουν.

Συνεχίσαμε παραλιακά με τη βάρκα και κάποια στιγμή είδαμε σε κάτι βράχια τη γριά με το παιδί και με κίνδυνο τους κατέβασε από κάτι βράχια ο βαρκάρης. Τους άλλους δύο τους βρήκαμε στον Τσεσμέ με εγκαύματα στα πόδια γιατί είχαν πέσει σε κακούς Τούρκους, είχαν ανάψει φωτιά για να εντοπιστούν και οι Τούρκοι τους έβαλαν να σβήσουν τη φωτιά και τα κάρβουνα πατώντας πάνω με τις πατούσες τους.

-Ποιά ήταν η συνέχεια;

-Τελικά αποβιβαστήκαμε στο ακρωτήριο Κόρακας και γύρισε πίσω ο βαρκάρης. Μας έπιασαν Τούρκοι τσοπαναραίοι και μας έβριζαν και μας έλεγαν να γυρίσουμε πίσω, αλλά δεν είχαμε βάρκα, όπως τους απαντούσαμε. Όταν μας είδε ο πρώτος σφύριξε και πίσω από κάθε δένδρο της ακτής έβγαινε και ένας από ένας οπλισμένος.
Μας έψαξαν τα πράγματα και μας πήραν χρυσαφικά, βέρες, ρούχα. Άφησαν ένα κοριτσάκι να μας φυλάει και έφυγαν.

Κανονίσαμε να του αποσπάσουμε την προσοχή με κάτι χτενάκια για να το σκάσει ο Αντώνης ο Μάζαρης και να πάει να ειδοποιήσει τις επίσημες αρχές. Να πούμε ότι στην περιοχή αυτή, από κάποιους σαν αυτούς ή ίσως και τους ίδιους, εντοπίστηκαν 170 Χιώτες σκοτωμένοι μέσα σε ξεροπήγαδα. Όσο κέρδιζαν οι Γερμανοί στον πόλεμο, τόσο σκληρά μας αντιμετώπιζε η Τουρκία, όσο έχαναν τόσο γίνονταν πιο ανεκτική.

-Πώς σωθήκατε;

-Τελικά ο Αντώνης ο Μάζαρης (μας έσωσε και τελικά σκοτώθηκε στον εμφύλιο στη Σάμο, ήταν με τους αντάρτες) έφτασε στα Αλάτσατα στο προξενείο τους ενημέρωσε και με μουλάρια και στρατιώτες, ήρθαν να μας πάρουν. Υπήρχε και τηλεγράφημα του πατέρα μου ότι ζητούσε να ενημερωθεί αν εντοπίζονταν η οικογένειά του. Τον ρώτησαν τον Αντώνη στο προξενείο αν είχαμε πάει μαζί και το επιβεβαίωσε. Οι κακοί τσοπαναραίοι ήταν έξαλλοι, αλλά δεν μας πείραξαν γιατί κατάλαβαν ότι θα έρχονταν στρατιώτες.

-Πού σας πήγαν μετά;

-Μας πήγαν στον Τσεσμέ, μας έδωσαν χρηματικό επίδομα και νοικιάσαμε ένα δωμάτιο σε ένα βρωμοξενοδοχείο, με μία τουρκοκρητικιά ιδιοκτήτρια που μας έβριζε. Τότε ο Τσεσμές δεν ήταν το θέρετρο του σήμερα, αλλά μία πόλη με έντονα τα σημάδια του πολέμου και της Μικρασιατικής Καταστροφής, με ρημαγμένα και άδεια σπίτια, με τοίχους που είχαν τρύπες από σφαίρες, κλπ
Κάτσαμε εκεί ένα μήνα.

Μετά πήγαμε στη Σμύρνη και από εκεί με τρένο στο Χαλέπι, όπου ήρθε ο πατέρας μου από τη Χάιφα που είχαν βάση. Μας πήγε στη Βυρητό και μας νοίκιασε δωμάτιο. Εκεί είχα καλές σχέσεις με τη σπιτονοικοκυρά που εκτός από αραβικά μίλαγε και γαλλικά, εγώ πήγαινα σε ελληνογαλλικό σχολείο του Λιβάνου και μίλαγα γαλλικά με τη σπιτονοικοκυρά. Εκεί έβγαλα την Τετάρτη δημοτικού. Στο Λίβανο μείναμε έξι μήνες.

-Μετά πού πήγατε;

-Ακολούθως ο πατέρας μου μας πήγε στην Αλεξάνδρεια και νοικιάσαμε δωμάτιο στη γειτονιά Μαζαρίτα. Μεγάλη ήταν η βοήθεια των Αιγυπτιωτών Ελλήνων προς τους πρόσφυγες. Με τους Αιγύπτιους είχαμε πολύ καλές σχέσεις. Η μάνα μου πήγε σε στρατιωτικό νοσοκομείο των συμμάχων και εργάστηκε σαν νοσοκόμα, εγώ συνέχισα το σχολείο, εκεί έβγαλα την Πέμπτη δημοτικού στο ιδιωτικό σχολείο Ιερίδη.

Λόγω μετάθεσης του πατέρα μετά από ένα χρόνο πήγαμε στο Κάϊρο. Την αδελφή μου που είχε ξεκινήσει το γυμνάσιο στην Αλεξάνδρεια, πήγαινε στο Αβερώφειο, την αφήσαμε εκεί, είχαμε και συγγενείς.
Στο Κάϊρο πήγα στο Αχιλλοπούλειο που ήταν δημοτικό και γυμνάσιο και εκεί τελείωσα την έκτη δημοτικού.

Η Μαζαρίτα στο Κάϊρο

-Μιλήστε μας για το γυρισμό.

-Γυρίσαμε από την Αίγυπτο το 1945 με καράβι που μας αποβίβασε στον Άγιο Κήρυκο. Στον πατέρα μου έγινε πρόταση να μείνει μόνιμος στο στρατό και το ήθελε και ο ίδιος. Χωρίς να έχει καμία ανάμειξη με τα πολιτικά και χωρίς να είναι ενταγμένος σε κάποιο κόμμα, μία κακή ομάδα συμπατριωτών μας του έκανε αναφορά ότι είναι επικίνδυνος, έπαιρνε ρούβλια από το Στάλιν και διάφορα άλλα χονδροειδή ψέματα.

Ο αξιωματικός που πήρε την αναφορά, τον ήξερε, κατάλαβε ότι ήταν ψέματα, τον φώναξε και μίλησαν και κατά κάποιο τρόπο «καταχώνιασε» την αναφορά. Όμως επανήλθαν με δεύτερη αναφορά αυτοί που τον είχαν στοχοποιήσει και εκεί δεν μπόρεσε να καταχωνιαστεί γιατί θα έβρισκε τον μπελά του και αυτός που πήγε να βοηθήσει.

Μία μέρα στην Αθήνα, δύο της ασφάλειας έπιασαν τον πατέρα μου που ήταν ακόμα ένστολος και τον πήγαν στα κρατητήρια της Μπουμπουλίνας σε ένα κελί με άλλους 100, που κάθονταν όρθιοι λόγω χώρου και καθιστοί κάθονταν με βάρδιες.
Τον έστειλαν εξορία στην Ικαρία, αλλά αντί να μένει σε σπίτι, τον έβαλαν να μένει σε μία σκηνή στον Ξερόκαμπό. Έμεινε κάμποσο καιρό εκεί, εγώ του πήγαινα φαγητό, κάποια στιγμή τελείωσαν και αυτά και συνέχισε το επάγγελμα του γιατρού στην Ικαρία.

Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος

Διαβάστε στο ert.gr

Πέμπτη 6 Απρίλη: Ο Γιάννης Ταμβακλής και το «Οδοιπορικό στη Μέση Ανατολή 1941-1945»

Παρασκευή 7 Απρίλη: «Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι· όλοι» – Ο Γιάννης Μακριδάκης στο ert.gr

Σάββατο 8 Απρίλη: Αντώνης Βεζυρόπουλος ο «κοντραμπατζής» της Αντίστασης στο Νότιο Αιγαίο

Όλες οι προηγούμενες αναρτήσεις του αφιερώματος, συγκεντρωτικά στο τέλος της ανάρτησης: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr