«Απόψε τι βλέπεις γύρω σου;»: γράφει η Γιώτα Κούγιαλη

12:01 8/8/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Έρωτες φτιάχνουν και χαλούν τον κόσμο και έρωτες τον ξαναφτιάχνουν.

Με έρωτα σημαδιακό ξεκινάει το μυθιστόρημά μου «Απόψε τι βλέπεις γύρω σου;»:

Η ΜΑΝΑ ΤΗΣ ήθελε να τιμωρήσει τον πατέρα τους κι έβαζε τα παιδιά μπροστά, να του φωνάζουν λόγια. Εκείνα τον αγαπούσανε· πατέρας. Εκείνος αγάπησε άλλη, μία ψηλή, μελαχρινή, μαλλιά και σκουλαρίκια να κατρακυλάν στους ώμους, μια νταρντάνα. Κι άφησε εκείνες, τις όμορφες, τη μάνα με τις δύο κόρες. Μέχρι να βροντήξει την πόρτα

πίσω του για ύστατη φορά έτσι τις έλεγε:
«Οι τρεις ομορφάδες μου».
Τις έβαζε η μάνα να παραφυλάνε τα περάσματα του πατέρα, κι όταν ακούγανε τα συρτά του βήματα, να του πετάνε πέτρες. Η Αθηνά μίσησε έκτοτε τα πέτρινα θραύσματα, μόνο οι βράχοι οι μεγάλοι, αυτοί που, και να θέλεις, δεν μπορείς να τους σηκώσεις για να σημαδέψεις κάποιον γεννήτορα, μόνο αυτοί τής προκαλούν το θαυμασμό.

Η μοίρα όλων κρίνεται μετά από τον απρόσμενο θάνατο της μάνας. Οι δύο κόρες αναζητούν την ταυτότητα και το βημάτισμό τους, η Αθηνά στην Παιδόπολη της Λάρισας και η Θάλεια εγκλωβισμένη σε αταίριαστο γάμο. Ο πατέρας τους, ο Λάμπης, στροβιλίζεται ζαλισμένος στον ποδόγυρο της Πετρούλας. Γεγονότα και ιστορίες κατολισθαίνουν βίαια.

Από το τελευταίο μου μυθιστόρημα Ερώτων τραύλισμα, εκδόσεις Καστανιώτη, πέρασαν 15 χρόνια, πολύς καιρός. Γνώριζα το θέμα με το οποίο θα καταπιανόμουν, αλλά αναζητούσα τον τρόπο που θα το προσέγγιζα: τα ιδρύματα για παιδιά κατά τη δεκαετία του εξήντα. Έζησα τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια σε παιδόπολη. Με ενδιέφερε πολύ να δώσω το κλίμα εκείνης της εποχής. Να εξαλείψω, σε μεγάλο βαθμό, την υποκειμενική ματιά. Να μη μείνω στον κλειστό χώρο του ιδρύματος, ούτε στη γραμμική ιστορία ενός παιδιού. Να παρακάμψω το προσωπικό τραύμα και να αναδείξω το συλλογικό.

Με βασικές ηρωίδες τις δύο αδελφές, μα και των δευτερευόντων ηρώων, αφηγούμαι ιστορίες εγκλεισμού, που απορρέουν από την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της δεκαετίας του εξήντα, τις κοινωνικές επιταγές, τα στερεότυπα ανάμεσα στα δύο φύλα, την ανισότητα των κοινωνικών τάξεων, τον «μέσα κόσμο» του ιδρύματος σε αντιπαράθεση με τον «έξω κόσμο, τον κανονικό». Οι ήρωές μου είναι δυνατοί και μαχητικοί, με τον τρόπο τους, παλεύουν να φέρουν τη ζωή στα ζύγια της.

Ιστορικά, πολιτικά και πολιτιστικά γεγονότα της ταραγμένης δεκαετίας του εξήντα γίνονται τα στημόνια του μυθιστορήματος όπου υφαίνονται αληθινές ιστορίες, προσωπικά βιώματα και μυθοπλασία.

Το μυθιστόρημα εμπλουτίζεται με παρένθετα κείμενα, με μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν σε παιδοπόλεις τη χρονική περίοδο του 1960-1970. Δίνεται έτσι στον αναγνώστη ένα μέσο πολλών αναγνώσεων, όπως να αποκτήσει μία πιο αντικειμενική ματιά για το τι πραγματικά συνέβαινε, για τους λόγους που οδηγούσαν τις οικογένειες να αφήσουν τα παιδιά τους σε ιδρύματα, για τα συναισθήματα των «τροφίμων» με έμφαση σε ένα μεγάλο «γιατί» που απευθυνόταν στη μάνα κυρίως, για τις διαφορές ανάμεσα στις παιδοπόλεις αρρένων και θηλέων κ.ά.

Για να δοθεί με μεγαλύτερη πιστότητα το ιστορικό πλαίσιο εκείνης της εποχής υπάρχουν, επίσης, παρένθετα κείμενα με πρωτοσέλιδους τίτλους εφημερίδων, πολιτικά αντίθετες μεταξύ τους. Δίνουν μία έγκυρη εικόνα εκείνων των χρόνων σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο. Τη δολοφονία του Προέδρου της Αμερικής Τζον Κένεντυ, τον πόλεμο στο Βιετνάμ, το πρώτο ανθρώπινο πάτημα στο φεγγάρι, την άνοδο του Κέντρου στην εξουσία, την αποχώρηση του Καραμανλή στο εξωτερικό, το στρατιωτικό πραξικόπημα, τη φυγή της βασιλικής οικογένειας κ.ά. Μεταξύ άλλων τεχνικών, υπάρχει και η επανάληψη ενός μικρού κειμένου που προοικονομεί σασπένς και ανατροπές σε γεγονότα που θεωρούνται δεδομένα.

Είναι ένα μυθιστόρημα με δεμένη πλοκή όπου τα νήματα της κάθε πράξης των ηρώων δένονται από την αρχή ως το τέλος με αφανή και περίεργο τρόπο, όπως συμβαίνει στη ζωή. Με υφέρπον χιούμορ στην αφήγηση, απαλύνονται οι αιχμηρές γωνίες βίαιων γεγονότων και συναισθηματικών καταστάσεων και καταδεικνύονται τα λεπτά όρια της ταυτότητάς μας σε σχέση με το περιβάλλον που κινούμαστε.

Το μυθιστόρημα «Απόψε τι βλέπεις γύρω σου;» είναι το βιβλίο που είχα τάξει στον εαυτό μου να γράψω, εφτάχρονο παιδί τότε, όταν έφυγα από την οικογενειακή εστία και πήγα να ζήσω στην Παιδόπολη θηλέων της Λάρισας.

Κατά τον κ. Βασίλη Αναγνωστόπουλο, Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το «Απόψε τι βλέπεις γύρω σου;» είναι ένα μετανεοτερικό μυθιστόρημα όπου «… Η Γιώτα Κούγιαλη, έμπειρη συγγραφέας, έχει επιτύχει πέρα από τη στέρεα δομή και πλοκή, να μάς δώσει αφήγηση σε υψηλό λογοτεχνικό ύφος και σε έναν γοητευτικό λόγο, με γλώσσα πλούσια, με υποδόριο χιούμορ και ντοπιολαλιά, ισορροπώντας καταστάσεις ψυχικού και κοινωνικού βάρους»(literature.gr 22-6-2020).

Γιώτα Κούγιαλη

Το μυθιστόρημα της Γιώτας Κούγιαλη Απόψε τι βλέπεις γύρω σου; κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (σελ. 432, τιμή: €16,00).

Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Η Γιώτα Κούγιαλη γεννήθηκε στο Προμύρι Μαγνησίας και ζει στο Βόλο. Εργάστηκε στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση καθώς και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ως υπεύθυνη για την πρακτική άσκηση των φοιτητών του Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης. Υπήρξε συνεργάτρια του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος του Κέντρου Βιβλίου Μαγνησιωτών Συγγραφέων (ΚεΒιΜαΣυ). Είναι επίσης παραγωγός λόγου της εκπομπής «Ιστορίες πίσω από τις ιστορίες» στην ΕΡΤ Βόλου.
Βιβλία της:
Μυθιστορήματα: Απόψε τι βλέπεις γύρω σου; Εκδόσεις Καστανιώτη 2020, Ερώτων τραύλισμα, Εκδόσεις Καστανιώτη 2005, Στην αγκαλιά της κρατούσε φεγγάρια, Εκδόσεις Καστανιώτη 2000.
Βιβλία για παιδιά (επιλογή): Αργοναυτική εκστρατεία (κόμικ), εκδ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 2014, Ο αόρατος πύργος, Εκδόσεις Καστανιώτη 2005, Η φωτεινή σφαίρα, Εκδόσεις Καστανιώτη 2003, Οι χίλιες εκατό σφραγίδες, Εκδόσεις Καστανιώτη 2002, Τα παραμύθια του Γελαστού, Εκδόσεις Καστανιώτη 2000, Παραμύθι με ωραίο τέλος, Εκδόσεις Καστανιώτη 1997, Η Λουλουδοκυβέρνηση, Εκδόσεις Καστούμη 1995 (υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό βραβείο «Pier Paolo Vergerio» 1998), Το μεγάλο ταξίδι του ήλιου, Εκδόσεις Καστούμη 1995.
Εγχειρίδια για εκπαιδευτικούς: Ψυχοκινητικά παιχνίδια για κωφά, βαρήκοα παιδιά (συνεργασία), Ήβη 2017, Εγχειρίδιο δραστηριοτήτων για νηπιαγωγούς (μέλος της συγγραφικής ομάδας), ΥΠΕΠΘ – Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής προγραμμάτων ΚΠΣ, Εκδόσεις Καστανιώτη 2008, Εγχειρίδιο δραστηριοτήτων για νήπια (μέλος της συγγραφικής ομάδας), ΥΠΕΠΘ – Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής προγραμμάτων ΚΠΣ, Εκδόσεις Καστανιώτη 2008, Η Γλώσσα στην Προσχολική Εκπαίδευση -προφορική επικοινωνία, ανάγνωση, γραπτή έκφραση, (συνεργασία) επιμ. Β.Δ. Αναγνωστόπουλος, Εκδόσεις Καστανιώτη 2002, Ψυχοκινητικές δραστηριότητες για νήπια και προνήπια, Εκδόσεις Καστανιώτη 2000