Δεύτερο κύμα κορoνοϊού – Γιατί τα Βαλκάνια;

23:04 9/7/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

Γιατί τα Βαλκάνια, από περιοχή της Ευρώπης με τους χαμηλότερους αριθμούς κρουσμάτων τους πρώτους μήνες της πανδημίας, μετατρέπονται σταδιακά από τα τέλη της άνοιξης στο αντίστροφο; Είναι μια σαφής τάση σε σχέση με τους πληθυσμούς, όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και υπογράμμισε και ο Νίκος Χαρδαλιάς σε διαδικτυακή εκδήλωση της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος.

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Πάνε μόλις δύο μήνες που το Μαυροβούνιο ανακοίνωνε πως έγινε η πρώτη χώρα απαλλαγμένη από τον κορονοϊό, αποσύροντας με γρήγορο ρυθμό τα πιο πολλά από τα μέτρα που είχαν ληφθεί,

για να ακολουθήσουν σύντομα τον ίδιο δρόμο και τα περισσότερα από τα κράτη της περιοχής. Αυτή η βιαστική επανεκκίνηση των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων είναι, σύμφωνα με ειδικούς, μια από τις αιτίες ενός ήδη «δεύτερου κύματος» COVID 19 στο μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής.

Ένας δεύτερος λόγος είναι και εκείνος που αρχικά προστάτευσε την περιοχή, τώρα αντιστρεφόμενος. Πρόκειται για το χαμηλό βαθμό ανάπτυξης των βαλκανικών οικονομιών, ο οποίος σε πρώτη φάση σήμαινε μικρότερο αριθμό μετακινήσεων και εν γένει παγκοσμιοποιημένων λειτουργιών. Η χαμηλή, όμως ανάπτυξη συνεπάγεται και ελλιπείς υποδομές, υγειονομικές και άλλες κρατικές που είναι απαραίτητες για τη διαχείριση μιας πανδημίας, όπως σημειώνει ο δημοσιογράφος Σταύρος Τζίμας, διευθυντής του ΑΠΕ στην Β.Ελλάδα, ανταποκριτής της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ στη Θεσσαλονίκη και βαθύς γνώστης των βαλκανικών θεμάτων. Ο ίδιος υπογραμμίζει και το ρόλο της μεγάλης επιστροφής, μετά τους πρώτους μήνες της πανδημίας, στην χώρα καταγωγής των μεταναστών από την Ρουμανία, Σερβία, Αλβανία, Βουλγαρία κλπ., οι οποίοι εργάζονται είτε εποχιακά, είτε παράτυπα σε χώρες της Δ. Ευρώπης. Αρκετοί από αυτούς υπήρξαν φορείς του ιού, που στη συνέχεια άρχισε να διασπείρεται στις πατρίδες τους.

Ορισμένα κοινά κοινωνικά, πολιτισμικά, αλλά και πολιτικά χαρακτηριστικά των χωρών της περιοχής λειτουργούν επίσης ως παράγοντες της διάχυσης των νέων μολύνσεων. Στην αρχική φάση, όπως και συνέβη και στην Ελλάδα, οι κυβερνήσεις πήραν ιδιαίτερα αυστηρά μέτρα, π.χ. στη Σερβία δεν υπήρχε ούτε η δυνατότητα εξόδου για προσωπική άθληση, οι δε πολίτες πειθάρχησαν σε μεγάλο βαθμό, από πειθώ ή φόβο. Όμως, η χαλάρωση στις κοινωνικές συμπεριφορές ήταν εμφανής ήδη από το Μάιο, με τον εφησυχασμό από τα χαμηλά κρούσματα, όταν κυβερνήσεις και πολίτες σε δυτικές ευρωπαϊκές χώρες διατηρούσαν τους περιορισμούς, έχοντας τρομάξει με τα θύματα που είχαν. Επιπλέον, τα ισχυρά αισθήματα των χριστιανών και μουσουλμάνων στις περισσότερες χώρες της περιοχής μετατράπηκαν σε έντονες πιέσεις προς τις πολιτικές ηγεσίες για επανάληψη των θρησκευτικών λειτουργιών με συμμετοχή των πιστών, κάτι που έγινε αποδεκτό πρώτα για το ορθόδοξο Πάσχα και μετά το Ραμαζάνι, με ακόμη μεγαλύτερους συνωστισμούς ειδικά στη Β. Μακεδονία, το Κόσσοβο, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία κι ακόμη και τη Σερβία.

Η Σερβία αποτελεί, πάντως, μια ιδιαίτερη περίπτωση όπως εξηγεί η Ιβάνα Τζόρτζεβιτς, ελληνοσέρβα δημοσιογράφος στην ΕΡΤ και ανταποκρίτρια Βαλκανικών ΜΜΕ. Κι αυτά έχουν να κάνουν κατά πολύ με τον προσωποπαγή και αυταρχικό τρόπο άσκησης της εξουσίας από τον Πρόεδρο Βούσιτς, ο οποίος από μια αρχική υποτίμηση της πανδημίας αλά Μπολσονάρου, πέρασε στη λήψη ιδιαίτερα αυστηρών μέτρων, στη συνέχεια, την περίοδο των εκεί κοινοβουλευτικών εκλογών, σε μεγάλη χαλάρωση για προεκλογικούς λόγους (με αποκορύφωμα την διοργάνωση του αγώνα Παρτιζάν-Ερυθρού Αστέρα), ενώ τώρα προσπαθεί να επαναφέρει περιορισμένα lockdown, προκαλώντας τις βίαιες αντιδράσεις που είδαμε τα τελευταία βράδια στο Βελιγράδι και άλλες μεγάλες πόλεις. Οι αντιδράσεις αυτές προέρχονται, όπως εξηγεί η Ιβάνα Τζόρζεβιτς, από το πιο ριζοσπαστικοιημένο ή απλώς βίαιο κομμάτι της σερβικής κοινωνίας, η οποία ζει με σκληρούς περιορισμούς εδώ και 30 χρόνια, από την έναρξη των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Iός και πολιτική

Ο πρόεδρος της Σερβίας Αλέξανταρ Βούσιτς

Η κρίση του κορονοϊού στα Βαλκάνια συνδυάζεται και με τις πολιτικές εξελίξεις, ειδικά σε ορισμένες χώρες. Στην Σερβία που προαναφέρεται, ο Πρόεδρος Βούσιτς ανοιγόκλεισε τα υγειονομικά μέτρα (ενδεχομένως και τους αριθμούς κρουσμάτων και θανάτων, όπως καταγγέλλει, παραθέτοντας στοιχεία, το δημοσιογραφικό Βαλκανικό Ερευνητικό Δίκτυο Αναφορών) με βάση και τις πολιτικές ανάγκες των κοινοβουλευτικών εκλογών της 21ης Ιουνίου. Και παρά το γεγονός ότι το κόμμα του κατήγαγε συντριπτική νίκη, μια μερίδα της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας έχει διάθεση σκληρής σύγκρουσης μαζί του λόγω ολοκληρωτικών μεθόδων διακυβέρνησης, συνεχιζόμενης ανέχειας, αλλά και «σερβικού μανιχαϊσμού». Ο ίδιος ο Βούσιτς δηλώνει πως οι αντιδράσεις και τα επεισόδια ενορχηστρώνονται κυρίως από ακροδεξιές οργανώσεις και δίκτυα που θέλουν να βλάψουν τη διεθνή εικόνα της Σερβίας και τις προσπάθειες που καταβάλει και ο ίδιος για μια επίλυση του ζητήματος του Κοσσυφοπεδίου.

Ο πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου Χασιμ Θάτσι

Σε οποιαδήποτε περίπτωση το Κοσσυφοπέδιο είναι ένα θέμα που επηρεάζεται από την πανδημία, καθώς όλο αυτό το διάστημα δεν σταμάτησαν, αν και λαμβάνοντας λιγότερη δημοσιότητα, οι πιέσεις της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών (άλλοτε συγκλίνουσες κι άλλοτε αποκλίνουσες) προς το Βελιγράδι, την Πρίστινα και τα Τίρανα για την εξεύρεση ενός συμβιβασμού. Πάντως η συνάντηση που ενορχήστρωνε ο Λευκός Οίκος στην Ουάσιγκτον στις 27/6 μεταξύ του Βούσιτς και του Προέδρου του Κοσσυφοπεδίου Θάτσι (για τη διχοτόμηση του Κόσσοβου με ανταλλαγή εδαφών και αναγνώριση από τη Σερβία) ματαιώθηκε, καθώς την προηγουμένη μέρα το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης ανακοίνωσε την έναρξη δίωξης κατά του Θάτσι για εγκλήματα πολέμου την εποχή των συγκρούσεων με τους Σέρβους για την ανεξαρτησία. Απ΄ την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει με τη δική της προσέγγιση (διατήρηση ενιαίου Κόσσοβο και ένταξή του σε βάθος χρόνου στην ΕΕ). Έτσι, εντός της Παρασκευής (10/7) διοργανώνεται Σύνοδος Κορυφής, υπό την αιγίδα της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με θέμα τις τεταμένες σχέσεις ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο. Θα συμμετέχουν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο Κοσοβάρος νέος πρωθυπουργός Αβντουλάχ Χότι, ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την εξωτερική πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ, καθώς και ο ειδικός αντιπρόσωπος της Ε.Ε. για τα δυτικά Βαλκάνια Μίροσλαβ Λάιτσακ.

Ακόμη, οι κοινοβουλευτικές εκλογές που τελικά διοργανώνονται στη Β. Μακεδονία στις 15 Ιουλίου, μετά από σειρά αναβολών λόγω πανδημίας, διεξάγονται τώρα στον αστερισμό του κορονοϊού. Αφενός η έξαρση κρουσμάτων που υπάρχει στη χώρα τις τελευταίες βδομάδες είναι κατά πολύ το αποτέλεσμα των πιέσεων που άσκησαν τα αλβανικά κόμματα για διοργάνωση του Ραμαζανιού χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς. Η ελεγχόμενη από τον Ζάεφ υπηρεσιακή κυβέρνηση για προεκλογικούς λόγους το είχε αποδεχθεί, αλλά τώρα η μεγάλη αύξηση νοσούντων και θανάτων μπορεί να γίνει μπούμερανγκ. Επιπλέον, ο κίνδυνος της μόλυνσης μπορεί να αποτρέψει ένα μέρος ενός ήδη αποστασιοποιημένου εκλογικού σώματος να πάει να ψηφίσει, με άγνωστο Χ, το ποιος μπορεί να επωφεληθεί από την αναμενόμενη μεγάλη αποχή. Και ήταν ο περιορισμός αυτής της αποχής που επιδιώχθηκε με τον ορισμό των εκλογών για πρώτη φορά στα Σκόπια μέρα Τετάρτη (!), υπό το φόβο της διαρροής χιλιάδων πολιτών στις παραλίες της Β. Ελλάδας, βεβαίως, όταν ακόμη δεν ήταν γνωστό πως θα κλείσουν τα σύνορα μεταξύ της χώρας μας και της Β.Μακεδονίας.

Τέλος, μιλώντας συνολικά για τα Βαλκάνια, ευρωπαϊκές δεξαμενές ανάλυσης επισείουν τον κίνδυνο αναζωπύρωσης ενός ιού άλλου από τον SARS-CoV 2. Κι αυτός είναι ο ιός του εθνικισμού, ο οποίος ποτέ δεν εξαφανίστηκε και που τώρα υπάρχουν λόγοι να επανεμφανιστεί ισχυρός, ως συνέπεια του κλεισίματος των συνόρων και της μεγαλύτερης περιθωριοποίησης και ανέχειας των Βαλκανικών κοινωνιών.

www.ert.gr