Δημήτρης Πετρόπουλος: Μόνο η αληθινή αγάπη μάς σώζει από τα ιδιοτελή κίνητρα (video)

12:05 24/3/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Ο Δημήτρης Πετρόπουλος στον ρόλο ενός επιτυχημένου καθηγητή Πανεπιστημίου και η Κατερίνα Παπουτσάκη στον ρόλο της φοιτήτριας, παγιδευμένοι σε ένα ανελέητο παιχνίδι εξουσίας, αναμετρώνται με σφοδρότητα στη… σκηνή του θεάτρου OLVIO, στο εμβληματικό έργο του Ντέιβιντ Μάμετ, “Ολεάννα”.

Συνέντευξη στην Ασπασία Κακολύρη

Πόσο ευδιάκριτα και πόσο υποκειμενικά είναι τα όρια των ανθρώπινων σχέσεων; Πότε μπορούμε να μιλάμε για κατάχρηση

εξουσίας και πόσο ανιδιοτελή είναι τα κίνητρά μας; Πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται ανάμεσα στα φύλα; Σ’ αυτά και σε άλλα καίρια ερωτήματα που αναδύονται μέσα από την παράσταση δίνει απαντήσεις, στη συνέντευξή του στη Ραδιοτηλεόραση, ο Δημήτρης Πετρόπουλος, ο οποίος προσεγγίζει τον ρόλο του καθηγητή και με τα «ανεκτίμητα εφόδια» που του δίνει η προσωπική του εμπειρία, αφού και ο ίδιος είναι εκπαιδευτικός, αλλά και με μια αντισυμβατική οπτική απαλλαγμένη από στερεότυπα.

κ. Πετρόπουλε, πρωταγωνιστείτε στο εμβληματικό έργο του Ντέιβιντ Μάμετ “Ολεάννα” και υποδύεστε έναν επιτυχημένο καθηγητή Πανεπιστημίου. Μιλήστε μας για τον ρόλο σας…

Κοιτάξτε, ο καθηγητής ανταποκρίνεται στο αίτημα μιας φοιτήτριας να διορθώσει τον βαθμό της, εκείνη όμως αμφισβητεί τα κίνητρά του και τον κατηγορεί για σεξουαλική παρενόχληση με ολέθρια αποτελέσματα. Αυτό είναι το… στόρι. Όμως, το πώς αυτοπροσδιορίζονται στην «Ολεάννα» οι ρόλοι, είναι βασικό συστατικό της δραματουργικής ανάπτυξης και της αντιπαράθεσης των χαρακτήρων. Η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους καθορίζει και τις συμπεριφορές τους. Αυτό ισχύει προφανώς παντού και πάντα, συνειδητά ή ασυναίσθητα, όμως ο Μάμετ το αναδεικνύει αριστοτεχνικά.

Υπήρξατε και ο ίδιος εκπαιδευτικός για κάποιο διάστημα. Αυτό συνέβαλε ώστε να προσεγγίσετε τον ρόλο από προσωπική εμπειρία και με άλλη οπτική;

Ακόμα είμαι εκπαιδευτικός. Είμαι ωρομίσθιος ξανά, όπως όταν ξεκίνησα, το 1999. Η ιδιότητα αυτή, καλώς-κακώς, καθόρισε αναπόφευκτα την οπτική μου. Η εμπειρία της επικοινωνίας με μαθητές και σπουδαστές είναι για μένα πια συστατικό μου. Ανεκτίμητο. Στην «Ολεάννα» οι δυο μου κόσμοι τέμνονται. Ένας ηθοποιός που είναι και εκπαιδευτικός ενσαρκώνει έναν εκπαιδευτικό που του αρέσει να διδάσκει γιατί «κάθε μάθημα μοιάζει με μια θεατρική παράσταση». Πλήρης αντιστροφή των ρόλων. Βέβαια, μερικά από τα στοιχεία της αντιπαράθεσης των δυο χαρακτήρων του έργου θα μπορούσαν να εμφανιστούν και σε διαφορετικό περιβάλλον, αν αυτό το περιβάλλον επέτρεπε ανάλογο συσχετισμό δυνάμεων, αλλά η επιλογή του Μάμετ είναι ιδιοφυής. Ο χώρος της εκπαίδευσης είναι αναμφισβήτητα ο ιδανικός γι’ αυτά που θέλει ο συγγραφέας να αναδείξει -όπως ζητήματα κυριαρχίας, χειραγώγησης και επικοινωνίας- γιατί αυτός ο χώρος ευνοεί την κριτική προσέγγιση και συνεπώς την αμφισβήτηση των πάντων. Στον χώρο της εκπαίδευσης δεν μεταλαμπαδεύονται μονάχα γνώσεις και δεξιότητες αλλά –κυρίως– τρόποι σκέψης. Ενίοτε ανεπιτυχώς. Πρόκειται, επιπλέον, για ένα πεδίο κοινωνικοποίησης όπου δοκιμάζεται η ικανότητα συνύπαρξης, συνεργασίας, αλληλοκαθορισμού και αυτογνωσίας. Θέματα που στην «Ολεάννα» θίγονται όλα άμεσα ή έμμεσα.

Τα ιδιαίτερα μαθήματα που παραδίδει ο καθηγητής στη φοιτήτριά του εξελίσσονται σε μια βίαιη λεκτικά, ψυχολογικά και σωματικά αντιπαράθεση, όταν εκείνη τον κατηγορεί για κατάχρηση εξουσίας και σεξουαλική παρενόχληση. Τελικά, πόσο ευδιάκριτα, πόσο υποκειμενικά είναι τα όρια των ανθρώπινων σχέσεων;

Απόλυτα υποκειμενικά, εξ ορισμού. Και μάλιστα ρευστά, εφόσον καθορίζονται από τις εκάστοτε ανάγκες του καθενός. Τώρα, το πόσο είναι ευδιάκριτα έχει να κάνει με τον βαθμό αυτογνωσίας μας. Γιατί από την αυτογνωσία ξεκινάμε την ικανότητα αντίληψης και αποκωδικοποίησης της κάθε κίνησης, της κάθε λέξης, της κάθε ακινησίας, της κάθε σιωπής. Και όλα αυτά σε διαρκή αλληλεπίδραση με τις δυναμικές του περιβάλλοντος. Αν θες αλήθεια να συσχετιστείς, να επικοινωνήσεις με τους άλλους -και δεν σε παρεμποδίζουν τα αμυντικά συστήματά σου- τότε με λίγη προσοχή μπορείς να προσλαμβάνεις και την παραμικρότερη ανάγκη τους και την παραμικρότερη απόχρωση στη σκέψη και τη διάθεσή τους. Αρκεί να το ’χεις φυσικά και συ ανάγκη. Αλλιώς δεν έχεις κίνητρο ισχυρό. Και οι σχέσεις παραμένουν συμβατικές και επιφανειακές.

Τι ρόλο παίζει η χειραγώγηση στις σχέσεις μας;

Τον πιο σημαντικό συνήθως. Η ανάγκη για κυριαρχία είναι, κατά τη γνώμη μου, το ίδιο ισχυρή όσο το ένστικτο της επιβίωσης, αν δεν πρόκειται και για το ίδιο πράμα εντέλει. Οι άνθρωποι φοβούνται, γενικά, να εκτεθούν, λες και διατρέχουν κάποιον κίνδυνο θανάσιμο. Προτιμούν να θωρακίζονται συναισθηματικά και ψυχικά και να δρομολογούν παιχνίδια εξουσίας. Άλλοι ζουν με τον τρόμο μήπως χειραγωγηθούν και άλλοι θέλουν να χειραγωγήσουν με όποιο εργαλείο διαθέτουν. Στην «Ολεάννα» ένα τέτοιο εργαλείο είναι η γλώσσα. Η διαδικασία νοηματοδότησης, για την ακρίβεια. Η αντιστοίχιση λέξεων και νοημάτων. Μια χρήση, δηλαδή, της γλώσσας που δυσχεραίνει μερικές φορές την πρόσβαση στις έννοιες, με αποτέλεσμα ο γνωστικά ισχυρότερος να υπερισχύει. Τα σημεία, φυσικά, υπεροχής του καθενός είναι ποικίλα και ο καθένας μας αναζητάει τα δικά του κι όταν τα εντοπίζει ή… τα επινοεί γραπώνεται από αυτά και μ’ αυτά πολεμάει.

Τα κίνητρά μας είναι συχνά ιδιοτελή λέει ο καθηγητής που υποδύεσθε. Εσείς τι λέτε;

Πάντοτε, δυστυχώς. Όχι συχνά. Αντιλαμβάνομαι πόσο ωμό και κυνικό ακούγεται, αλλά αυτό πιστεύω. Όσα προσφέρουμε στους άλλους, δήθεν ανιδιοτελώς, κατά βάθος προορίζονται να ενισχύσουν τη θετική εικόνα που θέλουμε να έχουμε για τον εαυτό μας. Μόνο η αγάπη σώζει θα πω, με κίνδυνο να ακουστώ μελοδραματικός. Η αληθινή αγάπη. Το έχω ζήσει και αισθάνομαι απέραντη ευγνωμοσύνη που αξιώθηκα αυτό το μεγαλείο. Γιατί για μεγαλείο πρόκειται. Μιλάω για κείνες τις φορές που διαπιστώνεις πως αγαπάς με τέτοια αυταπάρνηση, που πιάνεις τον εαυτό σου να χαμογελάει από στοργή και τρυφερότητα με τη χαρά ενός άλλου, ακόμα και όταν η χαρά αυτή εσένα κάτι σου στερεί και σε πληγώνει.

«Εκείνος λέει, ότι ήταν απλώς ένα μάθημα. Εκείνη, σεξουαλική παρενόχληση. Όποιον και να πιστέψετε, θα κάνετε λάθος» έχει δηλώσει ο ίδιος ο Ντέιβιντ Μάμετ για το έργο. Οι θεατές πώς ανταποκρίνονται σε αυτό το δίλημμα; Μένουν μετέωροι ή σχηματίζουν σαφή εικόνα;

Ειλικρινά δεν ξέρω αν πράγματι το διατύπωσε έτσι ο Μάμετ. Είπε πως ο καθένας, από την πλευρά του, έχει απόλυτα δίκιο και απόλυτα άδικο. Απόλυτα, όχι σχετικά, προσέξτε. Όπως και να ΄χει, οι θεατές εμπλέκονται πραγματικά στο δίλημμα. Ίσως γι’ αυτό να τους αρέσει τόσο η «Ολεάννα». Κάποιοι τοποθετούνται άμεσα. Ενστικτωδώς σχεδόν. Άλλοι διστάζουν να καταλήξουν. Υπάρχει και μια ειδική κατηγορία θεατών που δυσφορεί ιδιαίτερα από αυτό το άγριο παιχνίδι κυριαρχίας, αυτή τη βίαιη μέχρις εσχάτων αναμέτρηση.

Η «Ολεάννα» έχει παρουσιαστεί στο διεθνούς φήμης Royal Court Theatre σε σκηνοθεσία του βραβευμένου με Νομπέλ Χάρολντ Πίντερ, ενώ τo 1994 o ίδιος ο Μάμετ μετέφερε το έργο του και στον κινηματογράφο. Μπαίνετε στη διαδικασία της σύγκρισης;

Ομολογώ πως δεν μπαίνω ποτέ σε διαδικασία σύγκρισης, εξαιρουμένων ορισμένων θρυλικών παραστάσεων όπως οι «Πέρσες», λόγου χάριν, του Θεάτρου Τέχνης με τη σκηνή της επίκλησης του νεκρού Δαρείου, που είναι δύσκολο να επινοήσεις μια ισοδύναμη εναλλακτική ή το κινηματογραφικό «Cabaret» από τον χώρο των μιούζικαλ, που είναι -κατά τη γνώμη μου- ανυπέρβλητο και ως σκηνοθεσία και ως ερμηνείες. Για την παράσταση που σκηνοθέτησε ο Πίντερ δεν έχω ιδέα. Την «Ολεάννα» που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Μάμετ επιχείρησα να τη δω, αφού πρώτα είχαμε θέσει τις βάσεις της δικής μας ανάγνωσης ανεπηρέαστοι, και ομολογώ πως δεν με ενθουσίασε, παρόλο που οι ηθοποιοί μου άρεσαν πολύ και οι δυο. Μου φάνηκε λιγάκι υποτονική, παρόλο που ο κινηματογράφος μπορεί να παίζει με τα κοντινά, την κίνηση της κάμερας και τη γωνία λήψης και ούτω καθεξής. Μου έλυσε, όμως, κάποιες απορίες -όχι όλες δυστυχώς- σχετικά με το τι θέλει να πει ο ποιητής με το τόσο πολυσύνθετο και πολυεπίπεδο αυτό έργο.

Και, τέλος, τι σημαίνει Ολεάννα;

Η Ολεάννα ήταν μια αγροτική κοινότητα του 19ου αιώνα που ιδρύθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Νορβηγό βιολιστή Όλε Μπουλ και τη γυναίκα του Άννα (Ολε-Αννα) με το από καταβολής κόσμου όραμα του ανθρώπου να γίνονται όλα χωρίς μόχθο. Κάτι σαν μια γη της επαγγελίας, σαν ένας επί γης παράδεισος, σαν μια τέλεια κοινωνία. Η αγροτική αυτή κοινότητα απέτυχε παταγωδώς, γιατί η γη που είχε αγοραστεί για εγκατάσταση ήταν βραχώδης και άγονη και οι άποικοι γύρισαν όλοι πίσω στη Νορβηγία με τα φτερά κομμένα. Στο έργο «Ολεάννα» γίνεται έντονα αισθητή η αναφορά στο αποτυχημένο ουτοπικό όραμα της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά σχεδόν κανένας θεατής δεν ξέρει τι σημαίνει Ολεάννα. Ούτε και μεις το ξέραμε.

INFO

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Ερμηνεύουν: Δημήτρης Πετρόπουλος και Κατερίνα Παπουτσάκη

Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Νικορέστης Χανιωτάκης

Σκηνικά- Κοστούμια: Έλλη Λιδωρικιώτη

Επιμέλεια Κίνησης: Νατάσα Παπαμιχαήλ

Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα

Βοηθός σκηνοθέτη: Έμμα Μαυρέλη
Φωτογραφίες-Video: Νίκος Βούλγαρης

Ημέρες και ώρες παραστάσεων:

Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:30

Διάρκεια: 85 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)

Τιμές εισιτηρίων: