Επιστήμονες προειδοποιούν για τον κίνδυνο εμφάνισης νέων ζωονόσων

12:59 7/7/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν επιστήμονες από όλο τον κόσμο σε έκθεση που παρουσίασαν στις 6 Ιουλίου, Παγκόσμια Ημέρα Ζωονόσων*. Προειδοποιούν ότι οι ασθένειες που προέρχονται από τα ζώα και ήδη σκοτώνουν 2 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, θα αυξηθούν το επόμενο διάστημα, εάν οι άνθρωποι δεν σεβαστούν το περιβάλλον και την άγρια ζωή.

Κάθε χρόνο αναδύονται περίπου 3-4 νέες ζωονόσοι. Πρόκειται για νέες ασθένειες που δυνητικά αποτελούν σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία, προκαλώντας θανατηφόρες επιδημίες όπως το HIV/AIDS, το Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο (SARS) και,

πιο πρόσφατα, ο COVID-19.

Ανακάλυψη ζωονόσων 1900 – 2020 (Πηγή: WWF)Τι προκαλεί την εμφάνιση ζωονόσων

Το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ερευνών για την Κτηνοτροφία (ILRI) αναγνώρισαν από κοινού στην έκθεσή τους Preventing the Next Pandemic: Zoonotic diseases and how to break the chain of transmission, επτά τάσεις υπεύθυνες για τέτοιες ασθένειες, γνωστές ως ζωονόσους, και καλούν τις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα για να σταματήσουν τις μελλοντικές πανδημίες.

Συγκεκριμένα: αυξανόμενη ζήτηση για ζωικές πρωτεΐνες, εξόρυξη φυσικών πόρων και αστικοποίηση, εντατική και μη βιώσιμη γεωργία, εκμετάλλευση της άγριας ζωής, αυξημένα ταξίδια και μεταφορές, αλλαγές στον εφοδιασμό τροφίμων και κλιματική αλλαγή.

 

«Είναι σαφές ότι αν συνεχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε την άγρια φύση και να καταστρέφουμε τα οικοσυστήματά μας, τότε μπορούμε να περιμένουμε μία σταθερή ροή αυτών των ασθενειών να μεταπηδούν από ζώα σε ανθρώπους στα επόμενα χρόνια», δήλωσε η Εκτελεστική Διευθύντρια του UNEP Ίνγκερ Άντερσεν.

«Περίπου το 60% των γνωστών μολυσματικών ασθενειών σε ανθρώπους και το 75% όλων των αναδυόμενων μολυσματικών ασθενειών είναι ζωονόσοι«, συμπλήρωσε η κ. Άντερσεν.

Ο νέος κορονοϊός, ο οποίος πιθανότατα προήλθε από νυχτερίδες, έχει μολύνει περισσότερα από 11 εκατομμύρια άτομα και έχει σκοτώσει πάνω από μισό εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.

Νυχτερίδες σε αγορά ζωντανών ζώων (AP Photo, File)

Αλλά αυτή είναι μία μόνο από έναν αυξανόμενο αριθμό ασθενειών – συμπεριλαμβανομένων των Ebola, MERS, πυρετού του Δυτικού Νείλου, Zika, SARS και πυρετού της κοιλάδας Rift – που έχουν μεταπηδήσει από ζωικούς ξενιστές στον άνθρωπο τα τελευταία χρόνια, όπως αναφέρει η έκθεση.

Το αβάσταχτο κόστος των ζωονόσων

Περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως στα αναπτυσσόμενα έθνη, πεθαίνουν κάθε χρόνο από παραμελημένες ζωονόσους κάθε χρόνο. Αυτά τα κρούσματα δεν προκαλούν μόνο σοβαρές ασθένειες και θανάτους, αλλά συνεπάγονται επίσης τεράστιες οικονομικές απώλειες.

Μόνο τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν προκληθεί από ζωονόσους οικονομικές απώλειες άνω των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτό δεν περιλαμβάνει το κόστος της πανδημίας COVID-19, η οποία αναμένεται να φτάσει τα 9 τρισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση.

Η Αφρική ως παράδειγμα προληπτικής διαχείρισης

Η Αφρική – που φιλοξενεί μεγάλο μέρος των παρθένων τροπικών δασών που έχουν απομείνει, καθώς και ταχέως αναπτυσσόμενο ανθρώπινο πληθυσμό, είναι σε υψηλό κίνδυνο αυξημένης εμφάνισης ζωονόσων. Θα μπορούσε όμως να παρέχει και λύσεις, αναφέρουν οι ειδικοί.

Επιστήμονες σε εργαστήριο στο International Livestock Research Institute στην Κένυα (Kate Holt/AusAID)

«Η κατάσταση στην αφρικανική ήπειρο σήμερα είναι γόνιμη για την ταχεία μετάδοση των υφιστάμενων ζωονόσων και τη διευκόλυνση της εμφάνισης και διάδοσης νέων «, δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής της ILRI Τζίμι Σμιθ.

«Αλλά με την εμπειρία τους με τον Έμπολα και άλλες αναδυόμενες ασθένειες, οι αφρικανικές χώρες επιδεικνύουν ενεργούς τρόπους προληπτικής διαχείρισης των επιδημιών».

Όπως δήλωσε, ορισμένα αφρικανικά έθνη είχαν υιοθετήσει μια προσέγγιση «Μίας Υγείας» (One Health) – ενοποιώντας την δημόσια υγεία, την κτηνιατρική και την περιβαλλοντική εμπειρογνωμοσύνη που μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό και τη θεραπεία ασθενειών στα ζώα πριν περάσουν στον άνθρωπο.

Ανθρώπινη, Ζωϊκή και Περιβαλλοντική Υγεία: η τριάδα που συναποτελεί την «Μία Υγεία» (Πηγή: Thddbfk / Wikimedia Commons)

Οι περισσότερες προσπάθειες για τον έλεγχο των ζωονόσων επικεντρώνονται στην αντιμετώπισή τους και όχι στην πρόληψή τους, υπογραμμίζουν οι ειδικοί. Ζητούν από τις κυβερνήσεις να επενδύσουν στη δημόσια υγεία, τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών, το τέλος της υπερεκμετάλλευσης της άγριας πανίδας και τη μείωση της κλιματικής αλλαγής.

WWF: Υγιής Φύση, Υγιής Άνθρωπος

Μέσα από τη μελέτη του με τίτλο «COVID-19: Επείγον κάλεσμα για την προστασία ανθρώπων και φύσης», η WWF τονίζει πως μεταξύ των βασικών αιτιών για την εμφάνιση ζωονόσων είναι το εμπόριο και η κατανάλωση ειδών υψηλού κινδύνου, οι ραγδαίες αλλαγές στη χρήση γης που οδηγούν στην αποψίλωση, καθώς και η επέκταση και εντατικοποίηση της γεωργίας και της ζωικής παραγωγής.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι άνθρωποι εισβάλλουν στο φυσικό περιβάλλον όλο και πιο έντονα, γεγονός που οδηγεί σε κλιμακούμενα επίπεδα επαφής μεταξύ ανθρώπων, ζώων εκτροφής και άγριας ζωής. Ως αποτέλεσμα, η συχνότητα και το πλήθος των νέων ζωονόσων, που ξεκινούν από τα ζώα και μεταδίδονται στον άνθρωπο, έχει αυξηθεί δραστικά τον τελευταίο αιώνα.

Όπως αναλύει η μελέτη του WWF, η αυξανόμενη εμφάνιση ζωονόσων συνδέεται με δύο ευρύτερους περιβαλλοντικούς κινδύνους:

Εξαιτίας των μη βιώσιμων διατροφικών συστημάτων, η μεγάλης κλίμακας μετατροπή γης σε καλλιέργειες αυξάνει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ άγριας ζωής, ζώων εκτροφής και ανθρώπων. Η αλλαγή χρήσης γης καταστρέφει και κατακερματίζει δάση και άλλους φυσικούς οικότοπους ανά τον κόσμο, και οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα επαφής μεταξύ άγριας ζωής, ζώων εκτροφής και ανθρώπων. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που θα επιδεινωθεί καθώς η πρόκληση της εξασφάλισης τροφής για τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό διογκώνεται και οι διατροφικές συνήθειες αλλάζουν.Τα χαμηλά επίπεδα των προτύπων διατροφικής ασφάλειας, που επιτρέπουν την εμπορία και κατανάλωση ειδών υψηλού κινδύνου, αυξάνουν την έκθεση του ανθρώπου σε παθογόνα των ζώων. Παγκοσμίως, η ζήτηση για κρέας από είδη άγριας ζωής αυξάνεται, είτε ως έδεσμα είτε ως είδος βασικό είδος διατροφής, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη προσφορά και ζήτηση και, αυξάνοντας τις πιθανότητες έκθεσης σε ασθένειες μέσα από υψηλού κινδύνου πρακτικές παραγωγής, μεταποίησης και προετοιμασίας.

Μια συλλογική απάντηση στην κρίση, όπως σημειώνει η WWF, πρέπει να προστατεύει τη φύση μέσω:

Της δέσμευσης των κυβερνήσεων σε μια Νέα Συμφωνία για τη Φύση και τον Άνθρωπο, ώστε να αναλάβουν αξιόπιστες δράσεις που θα ανασχέσουν και θα αντιστρέψουν την απώλεια βιοποικιλότητας, θέτοντας τη φύση σε ένα μονοπάτι ανάκαμψης έως το 2030, προς όφελος όλων των ανθρώπων και του πλανήτη.Της άμεσης διακοπής της παράνομης, ανεξέλεγκτης και υψηλού κινδύνου εμπορίας και κατανάλωσης ειδών άγριας ζωής, και της εφαρμογής υγειονομικών πρακτικών και πρακτικών ασφαλείας στις αγορές και στα σημεία πώλησης και κατανάλωσης.Της διακοπής της μετατροπής της γης, της αποψίλωσης των δασών και του κατακερματισμού των φυσικών οικοσυστημάτων, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διατροφή του αυξανόμενου πληθυσμού.Της οικοδόμησης μιας νέας σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης μέσα από μια βιώσιμη και δίκαιη οικονομική ανάκαμψη.

Πηγή: Thomson Reuters Foundation, UNEP, WWF

*Η Παγκόσμια Ημέρα Ζωονόσων καθιερώθηκε προς τιμήν του έργου του Γάλλου βιολόγου Louis Pasteur, ο οποίος ανακάλυψε το εμβόλιο κατά της λύσσας, μιας ζωονόσου, στις 6 Ιουλίου του 1885.

www.ert.gr