«Φθίνω και οπώρα, ήτοι Φθινόπωρο» -Άρθρο της ψυχολόγου Άριας Χριστοπούλου

09:48 13/9/2016 - Πηγή: ΕΡΤ

Το Φθινόπωρο μας καλεί μεταφορικά να αποφορτιστούμε από ό,τι παλιό, επαναπροσδιορίζοντας τις ζωές μας και το άμεσο μέλλον μας. Για το Φθινόπωρο, τους συμβολισμούς του και για το πώς επηρεάζει η εποχή αυτή της ψυχολογική μας κατάσταση, γράφει η υπ. Διδάκτορας Συμβουλευτικής Ψυχολογίας και Υπεύθυνη τμ. Ψυχικής Υγείας του Ενιαίου Δημοσιογραφικού Οργανισμού, Άρια Χριστοπούλου.

«Μια όμορφη, γκρίζα & συννεφιασμένη εποχή, που προλογίζει την πιο σκοτεινή του Χειμώνα. Για πολλούς σηματοδοτεί μία καινούρια

αρχή, σε κάποιους άλλους προκαλεί μελαγχολία…

Εποχή μεταβάσεων και μεταπτώσεων, εμπεριέχει ετυμολογικά την έννοια της πτώσης. Πτώση των φύλλων, της θερμοκρασίας, των βροχών, του φωτός… Μια περίοδος φαινομενικά μελαγχολική που συσχετίζεται και με την πτώση της διάθεσής μας, παραπέμποντας στην εποχιακή συναισθηματική κατάθλιψη που συνδέεται με την αλλαγή των εποχών. Κατ΄ ουσίαν, αυτό που φαίνεται να μας επηρεάζει άμεσα σε βιολογικό επίπεδο είναι οι εποχιακές διακυμάνσεις του φωτός και οι διαφορές που αυτές επιφέρουν στα επίπεδα έκκρισης μελατονίνης και σεροτονίνης.

Κυρίαρχο καιρικό φαινόμενο του Φθινοπώρου οι βροχές, όπου προετοιμάζουν το έδαφος για την επερχόμενη σπορά, αφού έχει παρέλθει η συγκομιδή. Οι εναλλαγές των εποχών υπερτονίζουν την έννοια της αλλαγής και αυτήν της ροής, κάνοντάς μας να συνειδητοποιούμε κάτι βαθιά ουσιώδες -την παροδικότητα. Τον προσωρινό χαρακτήρα των πραγμάτων, των διαθέσεων, των καταστάσεων, της ανθρώπινης ζωής. Αυτή ως σκέψη ή ιδέα μπορεί να προκαλέσει θλίψη, όμως ταυτόχρονα μπορεί να γίνει και εφαλτήριο μιας πιο ωμής, αλλά ρεαλιστικής ματιάς στη ζωή.

Το Φθινόπωρο, όπου κινησιολογικά είναι πτωτικό -τα άφυλλα δέντρα, οι βροχές, η θερμοκρασία, οι μικρότερες ημέρες, η πρόωρη δύση-, μας φέρνει πιο κοντά στην ιδέα ενός τέλους. Παρότι δεν δηλώνεται ρητά αλλά αποκαλύπτεται στην επερχόμενη νέκρωση του φυσικού τοπίου που θα ακολουθήσει, το Φθινόπωρο, σαν μια συμβολική απεικόνιση του θανάτου, αντηχεί μελαγχολία. Ταυτόχρονα όμως, η ίδια ιδέα της παροδικότητας και του τέλους είναι εν δυνάμει ψυχωφελής, γιατί μπορεί να μας αφυπνίσει ωθώντας μας σε έναν πιο αυθεντικό τρόπο ύπαρξης. Όπως είπε και ο I. Yalom, η φυσικότητα του θανάτου μας καταστρέφει, η ιδέα του όμως μας σώζει. Με περισσότερη ένταση τα λόγια του Εμπειρίκου, οι Έλληνες «έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου». Κι αυτό γιατί η συνειδητότητα αυτού που χάνεται, αυτού που θα παρέλθει, μας ωθεί στο να ζούμε το παρόν σε όλη του την πληρότητα. Η χαρά του Καλοκαιριού για παράδειγμα, δεν κρατά για πάντα, θα τη διαδεχθεί η λαβυρινθώδης καθημερινότητα του Φθινοπώρου και του Χειμώνα, όμως και αυτή λίγο αργότερα θα παρέλθει. Πολλές είναι οι φορές όπου τα κλισέ, όσο και αν πολυφορεμένα και ακουσμένα, εσωκλείουν δύναμη. Το «ζήσε (σ)το παρόν» λοιπόν κρύβει μέσα του την επίγνωση ότι δεν θα είμαστε εδώ για πάντα, διότι αυτό που ζούμε, την επόμενη ακριβώς στιγμή θα λάβει τέλος. Δεν υπάρχει καλύτερη εποχή λοιπόν όπου η ιδέα της φθοράς εκφράζεται τόσο ηχηρά όσο στο Φθινόπωρο.

Η έννοια της φθοράς όμως θεωρείται και μέρος της δημιουργίας. Ο άνθρωπος, αναπόσπαστο μέρος του φυσικού κόσμου, ακολουθεί τους κύκλους της φύσης κι αφήνοντας πίσω του την ένταση του Καλοκαιριού, αλλά και αρκετές φορές την θερινή νάρκη και την ατονία που προκαλεί η ζέστη του, το Φθινόπωρο έρχεται πιο ήπιο, τόσο σε θερμοκρασία όσο και στην ένταση του φωτός, να μας βάλει σε μια σχεδόν φάση αποθεραπείας από την κάψα του Καλοκαιριού. Εποχή πιο εσωστρεφής σε σχέση με το Καλοκαίρι, μας βοηθά να ανασυνταχθούμε, να στοχαστούμε σε ό,τι ζήσαμε τους καλοκαιρινούς μήνες και να επαναπροσδιορίσουμε στόχους και καινούργια εγχειρήματα. Η εξωστρέφεια του καλοκαιριού σε πολλά επίπεδα, από το αισθητικό ως και το σχεσιακό αναφορικά με την εγγύτητα μας με άλλους ανθρώπους, έρχεται να έρθει σε ισορροπία με εσωστρέφεια και ανάγκη εγγύτητας με τον εαυτό μας.

Όπως τα φύλλα πέφτουν από τα δέντρα, έτσι το Φθινόπωρο μας καλεί μεταφορικά να αποφορτιστούμε από ό,τι παλιό, επαναπροσδιορίζοντας τις ζωές μας και το άμεσο μέλλον μας. Μας ωθεί σε ενάρξεις και επανεκκινήσεις -σχολικές, ακαδημαϊκές και επαγγελματικές. Οριοθετεί εν γένει την χαλάρωση του Καλοκαιριού από τις απαιτήσεις του Χειμώνα. Ο χρόνος που χρειαζόμαστε για να προσαρμοστούμε στην κάθε εποχή είναι και μια αντανάκλαση της νοητικής μας κατάστασης. Μια αντανάκλαση της ικανότητάς μας να προσαρμοζόμαστε στις συνθήκες τής εκάστοτε κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε και το Φθινόπωρο, με την χαμηλωμένη ένταση φωτός και θερμοκρασίας, δρα ως ένας ήπιος προθάλαμος σε απόχρωση sepia και ήχο post-holiday blues, δίνοντάς μας τον απαραίτητο χώρο και χρόνο προσαρμογής στην νέα συνθήκη των καθηκόντων, βοηθώντας μας να βιώσουμε καλύτερα τη διαδικασία αυτής της μετάβασης από το περπάτημα στην άμμο στο θορυβώδες κυκλοφοριακό της πόλης, από την ανεμελιά του καλοκαιριού στις ευθύνες του Φθινοπώρου.

Οι δυο μεταβατικές εποχές, η Άνοιξη και το Φθινόπωρο, είναι για τη χρονιά ό,τι είναι η Ανατολή και η Δύση για την ημέρα. Η αλλαγή, η ροή των πραγμάτων είναι εμφανέστερη. Οι άνθρωποι επηρεαζόμαστε εντονότερα συναισθηματικά από αυτές τις εμφατικές μεταβάσεις, δρώντας μιμητικά ως μέρος της Φύσης. Το Φθινόπωρο, κατά ένα τρόπο, φέρνει μέτρο στις υπερβολές του Καλοκαιριού. Η Άνοιξη αποκαθιστά, αναγεννά το μέτρο που έκλεψε ο Χειμώνας. Είναι τα δυο σημεία ισορροπίας σε ένα επαναλαμβανόμενο μυητικό ταξίδι Θανάτου κι Αναγέννησης της Φύσης, που αναπόδραστα βιώνουμε ως μέρος της.

Καλό αποΚαλόκαιρο σε όλους μας!»

Άρια Χριστοπούλου
υπ. Διδάκτορας Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
Υπεύθυνη τμ. Ψυχικής Υγείας του Ενιαίου Δημοσιογραφικού Οργανισμού