Γιάννης Καλπούζος: «σέρρα, Η ψυχή του Πόντου»

22:58 3/11/2016 - Πηγή: ΕΡΤ

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Η μυθοπλασία του «σέρρα» εξελίσσεται από το 1915 μέχρι το 1962, ενώ στο υπόστρωμα εμφανίζεται η ανθρωπογεωγραφία και τα ιστορικά γεγονότα στην περιοχή του Πόντου, στην Αμπχαζία και στο Καζακστάν, μεταξύ των οποίων η γενοκτονία των Ποντίων και των Αρμενίων.

Συγχρόνως, συνυφαίνεται και έτερη πτυχή μέσα από τα θέματα που πραγματεύεται. Με αφορμή τα δεινά των μυθοπλαστικών ηρώων εισέρχεται σε όσα καταδυναστεύουν ή εξυψώνουν διαχρονικά

την ψυχή και τη ζωή του ανθρώπου. Στις διαδρομές που μπορούν να μας οδηγήσουν στις καλύτερες και στις χειρότερες στιγμές μας. Αναδείχνεται, δηλαδή, κι ένας δρόμος προς την αυτογνωσία και τη γνώση του κόσμου.

Ως σύνοψη των κυριότερων ζητημάτων που αγγίζει λιγότερο ή περισσότερο το βιβλίο, συνέταξα τον παρακάτω κατάλογο εν είδει ερωτημάτων:
⦿ Πώς αναφύεται το κακό, τι το συνδαυλίζει και πώς μπορεί να περιορισθεί; Πώς τιθασεύεται το εσωτερικό μας αγρίμι που διψά για εξουσία, χρήμα και σάρκα; Είναι ανέκαθεν αυτό που ανακινεί τη βία, τα φυλετικά, τα θρησκευτικά και τα εθνικιστικά πάθη;
⦿ Οι προσωπικές ήττες, αλλά και οι ήττες των λαών, μας κάνουν σοφότερους;
⦿ Πόσο βαθιά χαράζονται στην ψυχή μας οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας μας κι ως πού ορίζουν τα βήματά μας;
⦿ Έχει τη δύναμη ο άνθρωπος να προσαρμόζεται ύστερα από τα μεγάλα δεινά που τον χτυπούν και να συνεχίζει τη ζωή; Κι αν ναι, από πού την αντλεί;
⦿ Μπορεί να σταθεί κανείς με στωικό τρόπο απέναντι στην αγριότητα; Όταν απουσιάζει το ευνομούμενο κράτος πρέπει να μετατραπεί σε θηρίο και ο κατατρεγμένος προκειμένου να βρει το δίκιο του;
⦿ Η αποτίμηση της αξίας της ανθρώπινης ύπαρξης αλλάζει ανάλογα με το πλήθος των νεκρών, αλλά και με τον τόπο και τον χρόνο; Συνηθίζουν οι ψυχές και ο νους τον θάνατο; Περιερχόμαστε πολλάκις σε συναισθηματική ανοσία; Είναι τούτο ενίοτε και ανάγκη της ψυχής κι εκδηλώνεται ως ενστικτώδης αντίδραση για την αυτοπροστασία μας;
⦿ Αποτελεί η ανθρωπιά επαναστατική πράξη;
⦿ Παραμένει καταλυτική η δύναμη του έρωτα, σε συνάρτηση με τα ήθη κάθε εποχής και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες επικρατούν;
⦿ Άμα δε φέγγουν οι πολλοί είναι καταδικασμένοι να ζουν στο σκοτάδι που τους επιβάλλουν οι καιροσκόποι, οι επιτήδειοι και οι τυχοδιώκτες; Και αλλάζει τούτο με την εσωτερική καλλιέργεια των πολλών;
⦿ Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε το απρόσμενο γεγονός ή και να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας εναποθέτει το «τυχαίο συμβάν; Και πώς προετοιμάζεται κανείς;
⦿ Διαπιστώνεται στις δύσκολες στιγμές ο χαρακτήρας των ανθρώπων; Ή μήπως τότε μετατρεπόμαστε σε κάτι το οποίο δεν υπήρχε πριν;
⦿ Πόση δύναμη έχει η συνήθεια; Σε ποιο βαθμό μας καθορίζουν όσα εντυπώθηκαν στον νου και στην ψυχή μας μέσω της προφορικής παράδοσης του οικογενειακού και του ευρύτερου συγγενικού κύκλου από γενεά σε γενεά;
⦿ Τι σηματοδοτεί η άποψη ότι ο φτωχός δε μισεί και δεν απεχθάνεται αυτόν καθ’ αυτόν τον πλούτο αλλά όποιους τον κατέχουν;
⦿ Το κοντινό και το μακρινό γεγονός, είτε ως χρονική και χιλιομετρική απόσταση είτε ως προς τη συγγενική και φιλική σχέση, διαμορφώνει κατά περίπτωση τη στάση και τις απόψεις μας έναντι αυτού και έναντι των προσώπων που εμπλέκονται;
⦿ Ενίοτε η απόκρυψη της αλήθειας, όπως λόγου χάριν η μη αποκάλυψη ενός βιασμού, προστατεύει προς πολλές κατευθύνσεις;
⦿ Άραγε πόσα μυστικά κρύβει ο καθένας και ποτέ δε μαθαίνονται; Πόσους ανθρώπους θαρρεί κανείς ότι γνώρισε αλλά δεν είδε παρά μια απατηλή τους εικόνα;
⦿ Μπορείς να κοιτάς μπροστά, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, όταν ξεχνάς από πού έρχεσαι; Μήπως αν ξεχνάς εσύ το παρελθόν σου και δε χρησιμοποιείς τις πέτρες του, το θυμούνται άλλοι, ξεδιαλέγοντας ή παραχαράζοντάς το, και κτίζουν καταπώς τους βολεύει; Και πια μονάχα τούτο το κτίσμα φανερώνεται στα μάτια του κόσμου, μα μ’ έναν τρόπο και στα δικά σου;
⦿ Είμαι εγώ, εσύ, ο τρίτος, ο τέταρτος, ο πέμπτος κι ούτω καθεξής. Κόβεται τούτη η αλυσίδα ή μας δένει είτε το θέλουμε είτε όχι;
⦿ Όταν λέμε: «δε συμμετέχουμε», είναι παρούσα η απουσία μας, ανεξαρτήτως εάν θ’ αποβεί σε καλό ή σε κακό;
⦿ Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα; Ή ο σκοπός και τα μέσα αγιάζονται απ’ το αποτέλεσμα; Και ποιος κρίνει και πώς κρίνεται το αποτέλεσμα;
⦿ Όλοι λέγουν την αλήθεια, πλην όσων ψεύδονται συνειδητά; Επειδή καταπώς νογά ο καθένας τον κόσμο, νογά και την αλήθεια;
⦿ Όταν δεν σε καταδυναστεύει το παρόν, αντιμετωπίζεις και το παρελθόν με κατανόηση και γενναιοψυχία;
⦿ Ο κόσμος φτωχαίνει όποτε χάνεται ή ομογενοποιείται ένας λαός στο χωνευτήρι του δυνατότερου και του πολυπληθέστερου; Ή μήπως πρέπει όλα να χαθούν για να γεννηθεί το καινούργιο; Και μπορεί να γεννηθεί κάτι καινούργιο όταν αποκόβεται βίαια από το παρελθόν; Και τι διασφαλίζει ότι το καινούργιο θα είναι και καλύτερο;
⦿ Τι μπορεί να ορθώσει κανείς απέναντι στον προσωπικό του πόνο και με ποιους τρόπους να γαληνέψει τον πόνο των άλλων;

Γιάννης Καλπούζος

Το μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου Σέρρα. Η ψυχή του πόντου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός (σελ.: 640, τιμή: 18,80 €).

Παρουσίαση του βιβλίου από τον συγγραφέα στο Πρώτο Πρόγραμμα μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Ο Γιάννης Καλπούζος κατάγεται από το χωριό Μελάτες της Άρτας, ενώ, ως εσωτερικός μετανάστης, ζει μόνιμα στην Αθήνα από το 1983.
Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί τα εξής έργα του:
Η ποιητική συλλογή Το νερό των ονείρων και το μυθιστόρημα Μεθυσμένος δρόμος (Ελληνικά Γράμματα 2000).
Η συλλογή διηγημάτων Μόνο να τους άγγιζα (Κέδρος 2002).
Το μυθιστόρημα Παντομίμα Φαντασμάτων (Άγκυρα 2005), το οποίο κυκλοφόρησε σε επιμελημένη στο σύνολό της επανέκδοση το 2015 από τις Εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο: Σάος και υπότιτλο: Παντομίμα Φαντασμάτων.
Οι ποιητικές συλλογές: Το παραμιλητό των σκοτεινών Θεών και Έρωτας νυν και αεί με την οποία ήταν υποψήφιος στη μικρή λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, (Εκδόσεις Ίκαρος 2006 και 2007).
Με το διήγημα Ο Λευτέρης συμμετείχε στο συλλογικό έργο Τέλος καλά, όλα καλά, (Καστανιώτης 2012).
Το μυθιστόρημα Άγιοι και δαίμονες (Μεταίχμιο 2011-Ψυχογιός 2015).
Το μυθιστόρημα Ουρανόπετρα (Μεταίχμιο 2013).
Το μυθιστόρημα Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου (Ψυχογιός 2014).
Το μυθιστόρημα Ιμαρέτ, το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Μεταίχμιο 2008-Ψυχογιός 2015). Το «Ιμαρέτ», μεταφράστηκε και κυκλοφορεί στα πολωνικά και στα τουρκικά, ενώ αναμένεται σύντομα η έκδοσή του στα Αραβικά.
Από τις Εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορεί σε δύο τόμους και η διασκευή του Ιμαρέτ σε νεανικό μυθιστόρημα (για παιδιά άνω των 10 ετών) με τίτλους: Ιμαρέτ, Οι δυο φίλοι και ο παππούς Ισμαήλ και Ιμαρέτ, Φάρσες, πόλεμος και όνειρα, σε εικονογράφηση του σκηνογράφου Αντώνη Χαλκιά.
Ο Γιάννης Καλπούζος έχει γράψει και τους στίχους στο παιδικό θεατρικό έργο Τρυφεράκανθος της Ελένης Πριοβόλου, καθώς και τους στίχους 70 τραγουδιών μεταξύ των οποίων τα: Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου που ερμήνευσε η Γλυκερία, Δέκα μάγισσες με τον Γιάννη Σαββιδάκη, Να ‘σουν θάλασσα με τη Νατάσα Θεοδωρίδου, Τι μου ‘χει φταίξει τι μου ‘χει λείψει με την Ελένη Πέτα, Γιατί πολύ σ’ αγάπησα με τον Ορφέα Περίδη, το οποίο ερμήνευσε και ο Σωκράτης Μάλαμας και ο Μανώλης Λιδάκης, και άλλα πολλά γνωστά τραγούδια.
Τον Απρίλιο του 2016 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ψυχογιός το μυθιστόρημά του με τίτλο: σέρρα και υπότιτλο: Η ψυχή του Πόντου.