«Η μυστική εταιρεία του ονείρου»: γράφει ο Juan Jacinto Muñoz Rengel

12:03 14/10/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Έγραψα τα διηγήματα που αποτελούν τη συλλογή «Η μυστική εταιρεία του ονείρου» κατά τη διάρκεια των χρόνων που έμεινα στο Λονδίνο, ακριβώς στις αρχές αυτού του αιώνα. Κατά συνέπεια οι ιστορίες του βιβλίου διαδραματίζονται στους δρόμους του Λονδίνου, γύρω από το Mill Lane, όπου ζούσα, στο West Hampstead, στο Hyde Park,

στον ζωολογικό κήπο του Λονδίνου. Έτσι μπορεί κανείς να ανακαλύψει σε αυτές ίχνη προσωπικής μυθοπλασίας, και, συνεπώς, να βρει επίσης αρκετά στοιχεία εκείνης της ιδιαίτερης σχέσης που αναπτύσσει ένας μετανάστης με μια μεγάλη ξένη πρωτεύουσα. Αλλά ταυτόχρονα, εξαιτίας της κοινής, σε όλα τα διηγήματα, τάσης προς τη φαντασία, σε πολλές περιπτώσεις αναγκάστηκα να μεταφερθώ στο μαγικό Λονδίνο του δεκάτου ενάτου αιώνα, στη βικτωριανή ατμόσφαιρα της πόλης του Στίβενσον, του Κόναν Ντόιλ, του Τσέστερτον. Και τότε τα Starbucks μεταμορφώνονταν σε παλιές παμπ, σε λέσχες για gentlemen, σε σκονισμένα βιβλιοπωλεία και αντικερί.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι, για να προσεγγίσω το φανταστικό, έπρεπε να απομακρυνθώ από την Ισπανία. Στη χώρα μου, οι συγγραφείς έδειχναν να φοβούνται να διεισδύσουν στην καθαρά φανταστική λογοτεχνία, και εκείνοι που καθιερώθηκαν μετέπειτα -Μουνιόθ Μολίνα, Μαρίας, Μιγιάς, και τα υπόλοιπα Μ που ήρθαν μετά τη δικτατορία- εξακολουθούσαν να βρίσκουν καταφύγιο μέσα στα σύνορα του ρεαλισμού. Ίσως να ήταν η απομάκρυνση από την κουλτούρα μου αυτό που με έκανε να δω τα πράγματα από απόσταση και να απαλλαχτώ από τα συμπλέγματα. Και να μπορέσω επίσης να στραφώ και σε άλλα σημεία αναφοράς της ισπανόφωνης λογοτεχνίας: Ρούλφο, Μπόρχες, Κορτάθαρ. Έτσι έγινε και έγραψα το βιβλίο που στην πραγματικότητα θα ήθελα να διαβάσω.

Από την άλλη μεριά, η πανεπιστημιακή μου εκπαίδευση ήταν φιλοσοφική. Οπότε ήταν αναμενόμενο στη βάση κάθε διηγήματος να κρύβεται μια ιδέα, μια μεταφυσική ιδέα, μια απίθανη ιδέα. Οι ιστορίες μου είναι, σχεδόν πάντα, μια απόπειρα επίλυσης αυτής της απίστευτης ιδέας. Ή μια προσπάθεια να εμβαθύνω στις ρωγμές της πραγματικότητας. Έτσι, το διήγημα που ανοίγει το βιβλίο, Οι θαμώνες του La Brioche, εξετάζει την πιθανότητα να επηρεαστεί η πραγματικότητα από όσα γράφει ένας συγγραφέας, και, εξαιτίας της εμμονής του να επινοεί τις ζωές των άλλων, να μπορέσει στ’ αλήθεια να αλλάξει η ύπαρξη πραγματικών ανθρώπων. Είναι ένας μεταλογοτεχνικός επαναλαμβανόμενος κύκλος από την οπτική γωνία του φανταστικού. Το Σπίτι των Στρόουμπρουκ αναφέρεται σε άλλο είδος κύκλου, αυτή τη φορά μέσω ενός ψεύτη αφηγητή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το τελευταίο διήγημα του βιβλίου, Το μαργαριτάρι, το μάτι, οι σφαίρες, υποδηλώνει μια μορφοκλασματική δομή από σύμπαντα που περικλείονται το ένα μέσα στο άλλο, χάρη στο παράδοξο του Ζήνωνα του Ελεάτη, που λέει ότι το σύμπαν μπορεί να διαιρείται επ΄ άπειρον.

Το βέβαιο είναι ότι κάθε ένα από τα διηγήματα του βιβλίου θα μπορούσε να συνοψιστεί γύρω από την ιδέα που το θεμελιώνει.

Το μάτι στο χέρι αναφέρεται στις φρικτές συνέπειες που θα επέρχονταν αν μπορούσαμε να κάνουμε πραγματικότητα όσα ονειρευόμαστε. Η μαρκησία Ντε Σιέτε Ιγλέσιας στα επακόλουθα της αθανασίας. Στο Κρυμμένα ζώα στο Ζωολογικό κήπο του Λονδίνου εξετάζεται η πιθανότητα να είναι οι ίδιες μας οι ιδέες αυτές που κυβερνούν εμάς, τα εφήμερα πλάσματα που τις υπηρετούν. Το βιβλίο του Πεπρωμένου περιέχει ένα χρονικό παράδοξο. Η σοφίτα του Τόμας Καρλάιλ διερευνά μέχρι πού θα μπορούσαμε να φτάσουμε αν μεγαλώναμε έναν άνθρωπο, από τη μέρα της γέννησής του, υπό την επίδραση πλαστών αισθητικών ερεθισμάτων και σε ένα πλαίσιο ψευδών πληροφοριών. Στο διήγημα που δίνει το όνομά του στο βιβλίο, Η μυστική κοινωνία του ονείρου, ένα παλιό βιβλιοπωλείο του Μέριλμποουν κρύβει μια τρομακτική σέκτα αντρών που έχουν την ικανότητα να μοιράζονται τα όνειρά τους.

Μετά από αυτό το πρώτο έργο, ακολούθησαν κι άλλα βιβλία διηγημάτων και όλα μου τα μυθιστορήματα. Αυτός όμως ήταν πάντα ο δρόμος μου: η φιλοσοφική έμπνευση και η φανταστική λογοτεχνία.

Juan Jacinto Muñoz Rengel
(απόδοση στα ελληνικά: Μαρία Μπεζαντάκου)

Η συλλογή διηγημάτων του Juan Jacinto Muñoz Rengel με τίτλο Η μυστική εταιρεία του ονείρου κυκλοφορεί, σε μετάφραση της Μαρίας Μπεζαντάκου, από τις Εκδόσεις opera (σελ.: 144, τιμή: 9,00 € +ΦΠΑ).

Μακέτα εξωφύλλου: Κωνσταντίνος Γερονίκος

Παρουσίαση του βιβλίου από τη Μαρία Μπεζαντάκου μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Απόσπασμα από το διήγημα «Η μυστική εταιρεία του ονείρου»:

«Κύριε, λυπόμαστε αλλά έχουμε κλείσει.»
«Πώς; Τέτοια ώρα;»
«Ναι, ανοίγουμε μόνο το πρωί, κύριε.»
«Τι παράξενο. Εγώ είδα κόσμο να μπαίνει εδώ» λες, ακουμπώντας το χέρι σου στην πόρτα.
«Αυτό είναι αδύνατον, κύριε. Είστε ο τελευταίος πελάτης. Κανείς άλλος δεν είναι εδώ.»
«Τους είδα» διαβεβαιώνεις. Οι άντρες κοιτάζονται και μετά στρέφονται συγχρονισμένα προς το μέρος σου και σου χαμογελούν με συγκατάβαση.
«Όχι, κύριε, θα ήταν κάποια υπηρέτρια ή καμιά σκιά. δεν είναι κανείς εδώ.»
«Θέλετε να με κάνετε να αμφισβητήσω τις αισθήσεις μου;»

Ο Χουάν Χαθίντο Μουνιόθ Ρένχελ, γεννημένος στη Μάλαγα το 1974, είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους Ισπανούς συγγραφείς διηγημάτων και μικρών κειμένων, με περισσότερα από πενήντα εθνικά και διεθνή βραβεία στο ενεργητικό του. Έχει ήδη αναγνωριστεί από τον διεθνή Τύπο και την κριτική ως ένας από τους αξιότερους συνεχιστές της συγγραφικής παράδοσης του Καλβίνο και του Μπόρχες, ενώ μερικά από τα διηγήματά του έχουν συμπεριληφθεί στις σημαντικότερες ανθολογίες της Ισπανίας. Μεγάλο μέρος του έργου του έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, στα γαλλικά, στα ιταλικά, στα ρωσικά και στα τουρκικά, και έχει εκδοθεί σε δώδεκα χώρες. Η μυστική εταιρεία του ονείρου (τίτλος πρωτοτύπου: «88 Mill Lane») είναι το πρώτο του βιβλίο στα ελληνικά.

Ανάμεσα στα ασυνήθιστα πράγματα που προσφέρει στους αναγνώστες του -ξυπνώντας τους μια παιδική έξαψη- βρίσκονται: μια μυστική εταιρεία ονειροπόλων, ένα τμήμα του Ζωολογικού Κήπου του Λονδίνου απαγορευμένο για τα παιδιά, ένα τεϊοποτείο όπου πρέπει κανείς να προσέχει τι φαντάζεται, ένα βιβλίο χωρίς τέλος που προβλέπει το μέλλον, ένα μαργαριτάρι που περικλείει το σύμπαν… Τολμηρός στη φαντασία, ο Χ.Χ.Μ. Ρένχελ είναι συνετός στη γραφή του, γιατί ξέρει ότι η τέχνη του φανταστικού βασίζεται στη σχεδόν αθέλητη έκπληξη. Στην έκπληξη χωρίς φασαρία. Στη μελαγχολική έκπληξη.

Pablo de Santis
Βραβείο μυθιστορήματος Planeta-Casa de América
Βραβείο διηγήματος Academia Argentina de Letras

Σημείωση: Η στήλη ευχαριστεί θερμά τη Μαρία Μπεζαντάκου για την πολύτιμη βοήθειά της στη μετάφραση του κειμένου που μας έστειλε ο Juan Jacinto Muñoz Rengel.