«Η ζωή αύριο, η ζωή χτες»: γράφει η Σοφία Αλεξανιάν

12:02 11/5/2019 - Πηγή: ΕΡΤ

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Με λένε Σοφία Αλεξανιάν και έχω την τιμή και τη χαρά να σας αφηγηθώ την ιστορία μου στο βιβλίο Η ΖΩΗ ΑΥΡΙΟ, Η ΖΩΗ ΧΤΕΣ. Η ιστορία μου διαδραματίζεται στο Σουχούμι της Αμπχαζίας και ξεκινά το 1992. Τότε που, σε ηλικία οχτώ ετών, αποφάσισα για πρώτη φορά να αφήσω τη φούστα της μαμάς μου και να πάω καλοκαιρινές διακοπές με τη μεγαλύτερη αδελφή μου στο βουνό Πετρόβκα.

Η πρωτόγνωρη εμπειρία ενθουσιασμού είχε μια μοιραία εξέλιξη που δεν την περίμενε κανείς. Το ίδιο καλοκαίρι ξέσπασε ένας σκληρός πόλεμος στη χώρα (Αμπχαζία) κι εγώ έχασα κάθε ίχνος επικοινωνίας με τη μητέρα μου. Οι σκέψεις και η αγωνία για το αν η μητέρα μου ζούσε ή πέθανε μέσα στον πόλεμο, έγιναν ο χειρότερος εφιάλτης. Βρέθηκα να ζω σε έναν νέο πολιτισμό και σε μια νέα φυλή ανθρώπων που μου ήταν άγνωστη μέχρι τότε, τους Πόντιους.

Μαθήτρια Α’ τάξης Δημοτικού με τη χειμερινή στολή, 1990.

Πέρα από τον πόλεμο μεταξύ Αμπχαζίας και Γεωργίας, αφηγούμαι σε πρώτο πρόσωπο για τη ζωή των ανθρώπων πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου, για τον πολιτισμό των Ποντίων και τη φυγή τους από τον τόπο τους, για την προσωπική μου μαρτυρία και το βίωμα μέσα στον πόλεμο καθώς και για την επιχείρηση «Το Χρυσόμαλλο Δέρας»: ένα μεγάλο προσφυγικό πλοίο, το VISCOUNTNES, στη Μαύρη Θάλασσα με προορισμό την Ελλάδα, παίρνοντας μαζί του ανθρώπους που κάποτε ενωμένοι δημιουργούσαν έναν πολιτισμό που ξεχάστηκε στον χρόνο. Ανάμεσα στις σκηνές φρίκης και θανάτου παρεμβάλλονται ευτράπελες και παράδοξες σκηνές που βλέπει ένα παιδικό μυαλό, δημιουργώντας ένα ανάλαφρο κλίμα. Ο λόγος είναι απλός. Περιγράφω πώς ήταν τότε η ζωή και πώς ένιωθαν να τη ζουν οι άνθρωποι λίγο πριν από το τέλος της. Η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει, ακόμα και με την απειλή του θανάτου. Δεν σταματάει να ερωτεύεται και να γονιμοποιεί, να ψάχνει για θησαυρό χωρίς να υπάρχουν προοπτικές καν να τον χρησιμοποιήσει.

Το προσφυγικό διαβατήριο.

Και ο φόβος της επιβίωσης που γεννάει τα πιο ζωώδη ένστικτα.
«Η ζωή κυλάει. Ο χρόνος τρέχει. Οι άνθρωποι αλλάζουν, κάποιοι έρχονται, κάποιοι φεύγουν για πάντα. Το σώμα σου αλλάζει. Η σκέψη σου για τα πάντα αλλάζει. Μόνο η παρουσία σου μένει για κάμποσο σταθερή κι όλα γυρίζουν γύρω από σένα κι εσύ με τη σειρά σου γυρίζεις γύρω από όλα». Στην ιστορία τίποτα και κανείς δεν είναι σταθερός, όλοι περνούν και αφήνουν το λιθαράκι τους. Όπως συμβαίνει συχνά στη ζωή, κάποιος άνθρωπος πέρασε, μας επηρέασε και χάθηκε για πάντα, αφήνοντας κάτι πίσω του. Έτσι κι εγώ αποφάσισα να αφήσω αυτή την αυτοβιογραφία με ιστορικά στοιχεία, γραμμένη σε μυθιστορηματική μορφή που εμπεριέχει στα πρώτα κεφάλαια εγκιβωτισμένες αφηγήσεις από τα παιδικά μου χρόνια την περίοδο της ειρήνης.

Στο κέντρο, κρατώντας μια σακούλα, με το ενοχικό βλέμμα για το κοριτσάκι που έκλεισα στη ντουλάπα προκειμένου να φορέσω το φόρεμά της.

Μια συγκινητική και μακάβρια μαρτυρία με παιδιάστικη αφήγηση ενός χαρούμενου κοριτσιού που έγινε αγρίμι. Σαφώς μέσα υπάρχουν πολλά πρόσωπα και χαρακτήρες με τη δική τους ιστορία, που παίζουν καταλυτικό ρόλο. Και η χαμένη μητέρα που στα μισά του έργου δημιουργεί αγωνία αν θα συναντηθεί με την κόρη της, ή αν ο πόλεμος θα τους χωρίσει για πάντα. Στο τέλος της ιστορίας παραθέτονται αναφορικά μαρτυρίες άγνωστων ανθρώπων που έπεσαν θύματα του ίδιου πολέμου, κάποιες είναι ονομαστικές και κάποιες όχι. Επίσης σε ξεχωριστό κεφάλαιο αναγράφονται και τα ιστορικά γεγονότα του πολέμου.

Οι λόγοι που με παρότρυναν να γράψω το βιβλίο

Μια βαριά ασθένεια της μητέρας μου στάθηκε η αφορμή να γράψω αυτήν την ιστορία που έζησα κάποτε. Δεν συνήθιζα ποτέ να μιλάω για αυτήν, και πολλοί άνθρωποι που συναναστρεφόμουν κάθε μέρα δεν γνώριζαν τίποτα για το παρελθόν μου. Και δεν με ενδιέφερε και να το μάθουν! Κάθε μέρα πάλευα για την αποδοχή και την καταξίωση. Και χανόμουν τόσο πολύ στη μάχη αυτή για μια καλύτερη ζωή, για τα όνειρα και τις φιλοδοξίες μου, που δεν είχα χρόνο να γυρίσω το κεφάλι μου προς το παρελθόν. Ζώντας ένα σκληρό παρόν που μου έδειχνε μέρα με τη μέρα πως είμαι ένα τίποτα μέσα σε κάτι. Και έτσι καθισμένη σε ένα θέατρο για μια ακρόαση όπου είχαν καταφθάσει εκατοντάδες γυναίκες για έναν και μόνο ρόλο, να αφήσουν τη δική τους χροιά υποδυόμενες την Άννα Φρανκ, άλλαξε όλη μου η «κοσμοθεωρία». Φράσεις στον αέρα που τις θυμάμαι έως και σήμερα: «Πόσος κόσμος πέθανε τότε κι εμείς έχουμε μόνο το εβραιάκι αυτό ως μαρτυρία», «Ναι, γιατί το εβραιάκι άφησε γραπτά». «Σίγουρα είναι δύσκολο να φανταστούμε εκείνα τα συναισθήματα που έζησε η ηρωίδα πριν από την εκτέλεση» είπε ο σκηνοθέτης, και όλοι κούνησαν βαρύγδουπα το κεφάλι σαν να συμφωνούσαν. Μόνο εγώ έκανα ένα ελαφρύ μειδίαμα με τα χείλη μου. Εγώ δεν έπρεπε να φανταστώ, εγώ μπορούσα απλά να θυμηθώ. Έφυγα, η οντισιόν απέτυχε, για άγνωστους λόγους όπως πάντα. Είσαι ατάλαντος, ήταν κακή στιγμή, δεν ταιριάζεις για τον ρόλο, δεν είσαι επιθυμητός για συνεργασία, υπάρχει ήδη άτομο υπό συζήτηση, ήταν άραγε διαφημιστικοί λόγοι; Ερωτήματα που ποτέ δεν θα απαντηθούν! Το εριστικό διπλωματικό χαμόγελο θα σε κάνει τόσο εύκολα και γρήγορα να νιώσεις εκτός τόπου και χρόνου που καλύτερα να μην θέσεις ποτέ κανένα ερώτημα. Πήγα στην ετοιμοθάνατη μητέρα μου που ευτυχώς με θυμόταν από το πρωί και δεν χρειάστηκε να της συστηθώ ξανά. Συνάντησα και έναν φίλο σκηνοθέτη καθ’ οδόν. Και του δήλωσα με έπαρση ότι «έχω περισσότερα να πω από την Άννα Φρανκ» και μου απάντησε «Ναι, αλλά δεν είσαι Εβραία και δεν ανήκεις στο εβραϊκό λόμπι!»

Τις τελευταίες στιγμές της μάνας μου καθόμουν ώρες δίπλα στο νεκροκρέβατο και παρατηρούσα έναν άνθρωπο που είχε ξεχάσει τα πάντα. Είχε ξεχάσει όλη του τη ζωή, την προέλευσή του και τα παιδιά που έφερε στον κόσμο. Άραγε πεθαίνει ευκολότερα ο άνθρωπος που έχει μνήμη μηδέν; Σκέφτηκα να της δώσω ένα χαρτί και να εκμαιεύσω έστω μια λέξη από κάποιον που ακροβατεί ανάμεσά μας και ανάμεσα σε έναν νέο κόσμο στον οποίο θα εισέλθει σε λίγα λεπτά. Έγραφε με μανία μια και μοναδική λέξη σε όλη την επιφάνεια του χαρτιού. Και να την πω τώρα δεν θα σημαίνει τίποτα. Η λέξη πρέπει να ειπωθεί μόνο όταν κλείσει η αφήγηση μιας ολόκληρης ζωής, όπως και γίνεται μέσα στο βιβλίο. Δεν με τρόμαξε ο θάνατος της μητέρας μου, υποσχεθήκαμε να ανταμώσουμε. Με τρόμαξε η αμνησία. Η απώλεια της μνήμης. Αυτή ήταν η αιτία που αποφάσισα να καταγράψω την ιστορία μου. Η βασική αιτία ανάμεσα στις πολλές άλλες. Κι αφού το ολοκλήρωσα έπαψα να φοβάμαι την αμνησία. Την έκανα συνειδητή μου επιλογή.

Α’ Δημοτικού με τη φίλη μου τη Σοφία, 1990.

Υ.Γ. Ο πόλεμος μεταξύ Αμπχαζίας και Γεωργίας μου πήρε τη μητέρα, τη μόρφωση, τα όνειρα, τα παιχνίδια, το γέλιο, το μητρικό σπίτι και τους φίλους μου. Ζώντας σε έναν λάκκο για ένα μήνα, τρία μέτρα κάτω από τη γη, συνειδητοποίησα πως η ζωή χωρίς όνειρα δεν έχει κανένα νόημα ύπαρξης και καλύτερα να τελειώσει μιαν ώρα αρχύτερα. Οι αέναες κι ατέλειωτες μάχες για την επιβίωση με απομάκρυναν ολοένα και περισσότερο από το όνειρο, που μόνο αυτό μου έδινε ζωή. «Ό,τι κι αν σου συμβεί, μη σταματήσεις να ονειρεύεσαι! Και ποιος ξέρει, μπορεί ό,τι κι αν σου συμβαίνει, να είναι όνειρο». Οι σφαίρες μου χτύπησαν πολλές φορές την πόρτα, αλλά μια παράξενη τύχη με κρατούσε ζωντανή. Γιατί έπρεπε να φτάσω στο όνειρο που με περίμενε. Άραγε, μόνο η πίστη είναι αρκετή για να ανατρέψει όλο το πεπρωμένο;

Σοφία Αλεξανιάν

Η προσωπική μαρτυρία της Σοφίας Αλεξανιάν με τίτλο Η ζωή αύριο, η ζωή χτες κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος (σελ.: 344, τιμή: €14,00).

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Φώτης Πεχλιβανίδης

Απόσπασμα από το βιβλίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Παρουσίαση του βιβλίου από τη συγγραφέα στο Πρώτο Πρόγραμμα και στη Βιβλιοθήκη του Πρώτου μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Συνέντευξη της Σοφίας Αλεξανιάν στο Πρώτο Πρόγραμμα και στον Ξενοφώντα Ζηκίδη μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Η Σοφία Αλεξανιάν γεννήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου του 1983 στο Σουχούμι της Αμπχαζίας από μητέρα Αρμένισα και πατέρα Έλληνα. Εξαιτίας του πολέμου αναγκάζεται, το 1995, να εγκαταλείψει τη γενέτειρά της, το Σουχούμι, και να καταφύγει στην Ελλάδα όπου ζει και εργάζεται μέχρι σήμερα. Είναι απόφοιτη της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης Μαίρης Βογιατζή Τράγκα καθώς και του Τμήματος Σχεδιασμού Μόδας και Παραγωγής Ενδυμάτων του ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας (Κιλκίς).Εργάστηκε αρχικά πάνω στο αντικείμενο της ένδυσης, τόσο στην τηλεόραση όσο και στο θέατρο (2008-2010). Το 2011 ολοκληρώνει τα μαθήματα Ανώτερης Υποκριτικής Τέχνης στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας και επιστρέφει στην Ελλάδα αποφασισμένη να αφιερωθεί στη δραματική τέχνη. Πρωταγωνίστησε στο θέατρο με πολλά γνωστά ονόματα και σε τηλεοπτικές σειρές όπως στην «Πολυκατοικία», το «Μάλιστα, Σεφ!» και το «Έλα στη θέση μου».

Σημείωση: Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν την παρουσίαση προέρχονται από το προσωπικό αρχείο της Σοφίας Αλεξανιάν, την οποία και ευχαριστούμε για την παραχώρηση.

www.ert.gr