Ιωάννης Παπάφης -16 Φεβρουαρίου 1886

17:02 15/2/2021 - Πηγή: ΕΡΤ

Ο Ιωάννης Παπάφης, ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης, ήταν Έλληνας έμπορος της διασποράς που δώρισε την τεράστια περιουσία του για έργα φιλανθρωπίας και πέθανε στη Μάλτα στις 16 Φεβρουαρίου 1886.

Γεννήθηκε το 1792 στη Θεσσαλονίκη και ήταν γόνος ευκατάστατης εμπορικής οικογένειας. Από νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με την εμπορική δραστηριότητα κοντά στον θείο του κάνοντας τη Μάλτα δεύτερη θετή τη πατρίδα. Ασκώντας το επάγγελμα του δημόσιου μεσίτη επί δεκατέσσερα χρόνια, αποκόμισε τεράστια κέρδη. Η ενασχόληση

στη συνέχεια με χρηματιστηριακές εταιρείες του εξασφάλισε μεγάλη οικονομική άνεση που του επέτρεψε να πραγματοποιήσει δωρεές προς την πατρίδα του και να αφήσει στο τέλος μεγάλα κληροδοτήματα.

Ενίσχυσε οικονομικά τον Αγώνα των Ελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821 και πρόσφερε μεγάλες δωρεές στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, συμβάλλοντας στην οικονομική του ανασυγκρότηση, όπως με την πρώτη του μεγάλη δωρεά την οποία ο Ιω. Καποδίστριας αξιοποίησε καταθέτοντάς τη ως κεφάλαιο για τη σύσταση της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας. Συνέβαλε επίσης στην ανέγερση του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ μεγάλες ευεργεσίες του δέχτηκε η γενέτειρά του Θεσσαλονίκη, καθώς μεγάλα χρηματικά ποσά διέθεσε για την κατασκευή σχολείων, γηροκομείων, νοσοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων.

Βασικό του κληροδότημα προς την Ορθόδοξη Ελληνική Κοινότητα Θεσσαλονίκης υπήρξε το Παπάφειο Ορφανοτροφείο για τα άρρενα ορφανά ελληνόπουλα, από τα μακροβιότερα και σημαντικότερα ιδρύματα της Θεσσαλονίκης, του οποίου η προσφορά υπήρξε σε όλες τις δεκαετίες εξαιρετικά μεγάλη και αποτέλεσε το μεγαλύτερο ορφανοτροφείο της χώρας. Ενδεικτικές περιπτώσεις, η υποδοχή ορφανών των οποίων οι γονείς τους σκοτώθηκαν από τους κομιτατζήδες κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα και κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912 ή επίσης η περίθαλψη χιλιάδων ορφανών παιδιών την περίοδο του εμφυλίου πολέμου (1945-1949).

Οι εργασίες για την ανέγερση του μεγαλοπρεπούς κτιρίου του ιδρύματος, αντιπροσωπευτικού δείγματος νεοκλασικής τέχνης, σε σχέδια του Ξενοφώντα Παιονίδη, ξεκίνησαν το 1895 και ολοκληρώθηκαν το 1903, οπότε και δέχθηκε τους πρώτους τροφίμους του. Τέθηκε υπό την επίβλεψη του Επισκόπου Θεσσαλονίκης και με τα χρόνια κατέστη πρότυπο για όλη την Ελλάδα. Στη διάρκεια της μακράς ιστορίας του το κτίριο του Ορφανοτροφείου επιτάχθηκε (στους Βαλκανικούς, κατά τον Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) για να χρησιμοποιηθεί ως νοσοκομείο ή στρατώνας, γνώρισε περιόδους ύφεσης όπως, την οικονομική δυσπραγία της δεκαετίας του ’20 έχοντας συσσωρευμένα ελλείμματα, ωστόσο το έτος 1935 αποτέλεσε βασική τομή στην προπολεμική του ιστορία, που επέτρεψε την σταδιακή του ανάκαμψη.

Με αφορμή τη συμπλήρωση 135 χρόνων από τον θάνατο του μεγάλου ευεργέτη Ιωάννη Παπάφη (16 Φεβρουαρίου 1886) το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα σπάνιο τεκμήριο, κινηματογραφικό αρχειακό υλικό ανεκτίμητης αξίας από το Παπάφειο Ορφανοτροφείο την περίοδο του Μεσοπολέμου.