Κομοτηνή: «Γραφείον Ενικού Τουρισμού»

20:21 9/3/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Μια συζήτηση με τον ποιητή Γιάννη Στρούμπα με αφορμή τη νέα του ποιητική συλλογή, «Γραφείο Ενικού Τουρισμού». Σε τόπους ή στον χρόνο, συλλογικό ή μοναχικό, πληθυντικό ή ενικό, ένα ταξίδι ανασκαλεύει τη μνήμη, φέρνοντας αντιμέτωπο το παρόν με το παρελθόν, την παιδική ηλικία με την ενηλικίωση.
Όχημά του ένα γραφείο τουρισμού, που διοργανώνει μικρές ή μεγάλες εκδρομές από το ξεκίνημα της μεταπολίτευσης μέχρι το διαγραφόμενο τέλος της, παρακολουθώντας

την ατέρμονη αμφιταλάντευση του τόπου και των κατοίκων του μεταξύ φθοράς κι αφθαρσίας.

– Ο ήρωας είναι ένα κράμα προσωπικοτήτων σε ένα βαθμό μπορεί να θυμίζει τον ίδιο συγγραφέα;

Δεν είναι μόνο ο συγγραφέας, υπάρχουν πολλές φανταστικές καταστάσεις μέσα, επίσης να πω ότι υπάρχει και μία ηρωίδα η οποία διατρέχει την συλλογή μέσα στα ποιήματά της. Η νεοελληνική δημοκρατία προσωποποιημένη. Υπάρχουν επομένως αρκετοί ήρωες. Βάλλεται, είναι υπόλογη και για τις πράξεις της. Βάλλεται και βάλει.

– Είναι μια ποιητική συλλογή, που έρχεται να αποτελέσει κρίκο σε μια ξεχωριστή αλυσίδα που φεύγει από τα χέρια σας;

Δεν είμαι σε θέση να το προσδιορίσω αυτό. Εάν θα με ρωτούσατε αν υπάρχει κάποιος συνεκτικός κρίκος μεταξύ των 3 πρώτων μου συλλογών, θα έλεγα ότι υφολογικά ίσως ναι, γλωσσικά ίσως ναι, θεματολογικά ίσως ναι, αλλά με βεβαιότητα δεν είμαι σε θέση να το προσδιορίσω.

– Γίνεται αναφορά στα ποιήματα σας σε ξεχωριστά τοπία, ελληνικά τοπία, τη θάλασσα, τα ελληνικά πελάγη, τις καλοκαιρινές διακοπές. Όλα αυτά είναι γνώριμες εικόνες σε μας.

Ναι, το τοπίο της συλλογής είναι καλοκαιρινό. Υπάρχουν παραλίες, λιμάνια, καταστρώματα πλοίων, το τοπίο των αιγαιοπελαγίτικων ελληνικών νησιών. Σ’ αυτό το τοπίο μέσα στα περιβόλια κινούνται οι ήρωες. Σύγχρονοι ήρωες, αλλά ο σύγχρονος ήρωας επίσης με πολλές αναδρομές στο παρελθόν, στην παιδική του ηλικία, βιώνοντας διάφορες καταστάσεις, οι οποίες τον μεγαλώνουν, οι οποίες έχουν να κάνουν και με την δική του ωριμότητα, ανωριμότητα, με τις σχέσεις που αναπτύσσει με τον υπόλοιπο κόσμο, με την διάθεσή του να βρίσκεται ανάμεσά σε αυτόν, αλλά και με την διάθεσή του να διεκδικήσει μια μοναχικότητα.

– Από εκεί και ο τίτλος της συλλογής, το «Γραφείον ενικού τουρισμού»;

Αυτός ο ενικός τουρισμός είναι μια αντίφαση, που υπάρχει στην ίδια την φύση του ανθρώπου, που έχει να κάνει και με τις διαθέσεις. Άλλοτε νιώθουμε την ανάγκη να βρισκόμαστε ανάμεσα στον κόσμο και να συνυπάρχουμε μαζί του και άλλοτε να νιώθουμε την ανάγκη να μείνουμε μόνοι μας.

– Μοναχικότητα η οποία έχει χαθεί ή επικίνδυνη μοναχικότητα, η οποία βγάζει σε άλλες ατραπούς. Είναι δημιουργική μοναχικότητα αυτή, που την έχουμε απολέσει. Είναι σαν την σιωπή, που χάθηκε στις μέρες μας;

Μπορεί να είναι δημιουργική, μπορεί και να μην είναι. Ούτε αυτή φορτίζεται μονοσήμαντα. Είναι μια μοναχικότητα, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις απορρέει από την διαπίστωση καταστάσεων που δεν ταιριάζουν με τον ψυχισμό του ήρωα και από τις οποίες θέλει να ξεφύγει είτε αυτές έχουν να κάνουν με το άγχος της δουλειάς, με τα προβλήματα της καθημερινότητας, ακόμη και με την ίδια την κούραση, που μπορεί να τον οδηγήσει στην διεκδίκηση της πιο απλής ανάγκης, της ανάγκης για ύπνο, να κοιμηθώ και να ξεκουραστώ, που δεν υπάρχει. Αλλά από κει και πέρα πάλι κάπου αυτός ο κύκλος μπορεί να καταντάει και αρρωστημένος. Μόνος πώς θα πορευτείς; Μέχρι πού; Για πόσο;

– Ερωτήματα, τόποι και πρόσωπα προσφέρουν αλλεπάλληλες αφορμές σ’ αυτή την ποιητική συλλογή για γνωριμία με τους ανθρώπου, μα και για ενδοσκόπηση, αυτό που αναφέρατε, και που νομίζω ότι αυτή η αυτογνωσία ίσως, αν προϋπήρχε, πολλά από τα σφάλματα του σήμερα θα είχαν αποφευχθεί.

Αυτή είναι η επιδίωξη. Τώρα μου θυμίσατε την επιδίωξη του Θουκυδίδη να καταστήσει την ιστορία του κτήμα παντοτινό για όλους ανθρώπους. Ο Θουκυδίδης τα είπε. Εμείς τα κατανοήσαμε, αλλά συνεχίσαμε να κάνουμε τα δικά μας. Ο στόχος ήταν να μην ξαναγίνουν πόλεμοι, να κατανοήσουμε την φύση του ανθρώπου, να δούμε την απληστία του, την αλαζονική του διάθεση. Ωστόσο, παρά την κατανόηση εκ μέρους μας, όλων των γενιών που ακολούθησαν, δεν σταμάτησαν να γίνονται πόλεμοι, η αλαζονεία συνέχισε να υπάρχει, η πλεονεξία συνέχισε να υπάρχει. Και φυσικά δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει αυτή η φύση του ανθρώπου ποτέ. Θα συνεχίσουμε να πορευόμαστε κατανοώντας και διεκδικώντας και πάλι τα συμφέροντά μας. Γνωρίζοντας ότι βαδίζουμε σε λάθος δρόμο εκ των προτέρων, ωστόσο παίρνουμε αυτό το μονοπάτι, γιατί θεωρούμε ότι εμείς δεν θα το κάνουμε λάθος. Ή θεωρούμε ότι είμαστε αρκετά ισχυροί, ώστε να επιβάλουμε στους άλλους την δική μας θέληση.

– Το άνοιγμα στον κόσμο, η επαφή, ερωτική διάθεση, όλα αυτά απαντώνται στα ποιήματα και στους στίχους. Είναι ζητούμενα στην κοινωνία μας σήμερα;

Πάντα και στην κοινωνία μας σήμερα και σε κάθε εποχή. Δεν έχουν αλλάξει νομίζω τα ζητούμενα για τον άνθρωπο. Ήταν σε όλες τις εποχές τα ίδια, είτε αυτά είναι ένας αξιοπρεπής βιοπορισμός, είτε είναι μια υγιής σχέση ανθρώπινη και ερωτική. Δεν έχουν αλλάξει οι διεκδικήσεις.

– Άρα αυτή η ενική διαδρομή είναι φορτωμένη από ζητήματα, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και επαχθή;

Αυτά τα επαχθή είναι που οδηγούν στον ενικό αριθμό, στην ενική διαδρομή.

– Ενώ κανονικά θα έπρεπε να οδηγούν στην συλλογικότητα, για να μπορέσει κάποιος να τα σηκώσει, να τα φέρει σε πέρας, να διαπραγματευτεί μαζί τους;

Ίσως. Σίγουρα δείχνουν μια παραίτηση, μια απογοήτευση. Όταν φτάσω δηλαδή στο σημείο να μην διεκδικώ πια την υπέρβαση των όποιων δινών, σημαίνει ότι ή έκανα τις προσπάθειές μου και δεν τα κατάφερα ή δεν πιστεύω πια ότι μπορώ να πετύχω κάτι παραπάνω.

– Βλέπω ότι υπάρχει μια διάθεση πάντοτε να αντιμετωπίζετε με την γραφή σας ζητήματα και καταστάσεις και με αυτοσαρκασμό και με ειρωνεία. Ειρωνεία που είναι πικρή και μερικές φορές και ένα χιούμορ ιδιαίτερο, επίσης ειρωνικό και πικρό. Αυτό είναι τρόπος γραφής, περιγραφής της πραγματικότητας, άμυνα προσωπική;

Μπορεί να είναι και άμυνα προσωπική. Σίγουρα είναι μια διάθεση να μην βγάλεις τον εαυτό σου έξω από αυτό που συμβαίνει. Το χιούμορ είναι σωτήριο. Αν μπορείς να το πετύχεις, και τον εαυτό σου σώζεις και το περιβάλλον σου το βοηθάς να νιώσει καλλίτερα. Επιθυμία μου είναι να μην προκύψει μέσα από τα ποιητικά σχόλια από τα ίδια τα ποιήματα κάποιος έντονος διδακτισμός και ίσως αυτός να είναι δυνατόν να αποφευχθεί και μέσα από τον αυτοσαρκασμό, γιατί ο αυτοσαρκασμός καθιστά τον ποιητικό ήρωα μέρος του όλου προβλήματος. Δεν είναι ένας ποιητικός ήρωας που τα κάνει όλα τέλεια και του φταίει το περιβάλλον του από έξω, που δεν ξέρει πού πατάει και πού βρίσκεται. Είναι και ο ίδιος μέσα σε αυτό το σύνολο, είναι μέρος του προβλήματος, είναι μέρος της λύσης.

– Δικός μας άνθρωπος και όχι ένας σούπερ ήρωας, που ήρθε να μας απαλλάξει από τα φορτία του καιρού. Υπάρχει λύτρωση και ποια είναι αυτή;

Υπάρχει και δεν υπάρχει. Ο καθένας μπορεί να την αναζητήσει και να την εντοπίσει σε εκείνα τα σημεία ,τα οποία θα τον ευαισθητοποιήσουν, ίσως να είναι μια μορφή λύτρωσης η κατανόηση του προβλήματος. Ίσως να είναι μια μορφή λύτρωσης η ανάμνηση και επιστροφή σε μια χαμένη παιδικότητα, αθωότητα των παιδικών χρόνων. Ίσως όλα αυτά και ο,τι άλλο μπορεί να διακρίνει κάποιος αναγνώστης με τον τρόπο που ο ίδιος θα προσλάβει τα ποιήματα αυτά, να είναι κομμάτια που θα οδηγήσουν στην όποια λύτρωση. Αν θα οδηγήσουν. Μπορεί κα να μην το πετύχουν.

– Και ο ρεαλισμός είναι αναπόφευκτη πραγματικότητα στις μέρες μας; Αναγκαστικά καλό το εισιτήριο της διαφυγής -βλέπε ποίηση- αλλά κάποια στιγμή επιστρέφουμε όλοι;

Καλό είναι να είσαι ρεαλιστής, αλλά να μην είμαστε και απόλυτα ρεαλιστές, γιατί υπό το βάρος του ρεαλισμού δικαιολογούμε καταστάσεις, που θα έπρεπε και κάνουμε προσπάθεια για να ξεφύγουμε από προβλήματα που μας βασανίζουν. Π.χ. αυτή είναι η θέση μας, είμαστε τόσο αδύναμοι, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο, άρα δεν διεκδικούμε τίποτα. Αυτή είναι μια ρεαλιστική σε εισαγωγικά αντιμετώπιση. Χρειάζεται και το όραμα. Χωρίς το όραμα δεν θα πάμε πουθενά, αν δεν πιστέψουμε. Να το πω με ένα παράδειγμα, αν δεν πιστέψουμε, δεν θα φέρουμε αποτέλεσμα. Αν δεν πιστέψει μια ομάδα ποδοσφαιρική, αθλητική, θεωρητικά ασθενέστερη ότι μπορεί μέσα στο γήπεδο να μπει και να διεκδικήσει την νίκη από την θεωρικά ισχυρότερη, δεν θα την πετύχει ποτέ αυτή την νίκη.

– Υπάρχουν όμως τέτοιες νίκες.

Σαφώς και υπάρχουν και γι αυτό όλα τα αθλήματα και δη το ποδόσφαιρο είναι όμορφοι αγώνες, να βλέπει κανείς να γίνονται τέτοιου είδους νίκες, όμορφες ανατροπές. Στην ποίηση που έχει έναν άλλον τρόπο, για να δείχνει τις καθημερινές μας ανατροπές και μέσα μας και εκτός μας.

– Και η επιλογή συνήθως κάτι μαρτυρά. Πώς επιλέξατε τον τίτλο της συλλογής σας;

Από το ποίημα που έχει τίτλο «Το μόνον της ζωής της ταξείδιον». Είναι ένας τίτλος που διαλέγεται με τον τίτλο από το διήγημα του Γ. Βιζυηνού, «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον», και μέσα στο ποίημα αυτό βρίσκεται ο τίτλος της συλλογής. Δεν θα κάνω κάποιο άλλο σχόλιο. Ας μιλήσει το ίδιο το ποίημα.

Δεν έρχεται, δεν λέει να ‘ρθει κι όλο γκρινιάζει που φεύγουμε τα καλοκαίρια κι αυτή μονάχη μένει. Τι θέλει δηλαδή; Μέσα μαζί της να κλειστούμε σαν να είμαστε 90φεύγα; Ή να χουμε στις παραλίες τα ρεζιλίκια με τα γινάτια της τα τσουχτερά; Θέλει παρέα; Ας τον καλέσει. 20 χρόνια τώρα τάχα τον προσμένει διαρκώς κι ας λέει πως για εκεί μονάχος ταξιδεύεις. Γραφείον ενικού τουρισμού ο Αχέρων. Χέρων ουδείς. Μονάχη όμως; Δεν νομίζω. Προσωπικό βαρκάρη θα χει, ασφάλεια μεταφοράς εγγυημένη. Άντε πια βράδιασε το αργά κι η γκρίνια της αγκάθι ανυπόφορο. Ας κλείσει αυτός ο κύκλος. Μα μήτε η ίδια μήτε ο άλλος δεν έρχεται, δεν λέει να ‘ρθει.

Μακάρι το ταξίδι να είσαι συλλογικό εν τέλει και όχι ενικό.