Κομοτηνή:Τα θρακικά «κάκανα»

06:40 16/10/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Οι Θρακιώτες, κάθε φορά που γεννιόταν ένα παιδί, έβαζαν στόχο να το κάνουν να γελάσει πιστεύοντας πως με τον ίδιο τρόπο θα γελούσε και στη μετέπειτα ζωή του. Για να το πετύχουν αυτό τηρούσαν πιστά ένα έθιμο, τα «κάκανα», προσφέροντας γέλιο στη λεχώνα και στο νεογέννητο.

Σύμφωνα με την υποψήφια διδάκτωρ του Δ.Π.Θ., την κα Γαρυφαλλιά θεοδωρίδου, που μελετά τη γλωσσική και εθιμική πρόκληση του γέλωτα, τα «κάκανα» ήταν παξιμάδια τα οποία τα έφτιαχναν οι συγγένισσες της λεχώνας την τρίτη ημέρα της γέννησης του παιδιού με αλεύρι πολύς καλής ποιότητας. Τα έψηναν, τα ξέραιναν και εν συνέχεια έπαιρναν

τα παξιμάδια, τα έτριβαν με το κόσκινο πάνω στο κρεβάτι της λεχώνας, τα μάζευαν και τα τρώγανε σε τραπέζι γιορτινό, συγγένισσες και γειτόνισσες.

Κα…κα…κα…
« Λέγανε «Ελάτε να γελάσουμε να ξεροκακανίσουμε κα κα κα κα» ή «ελάτε να γελάσουμε να ξεροκακαβιάζουμε κα κα κα»» εξηγεί η κα Θεοδωρίδου σημειώνοντας πως η ίδια μελετά το πρώτο «Χα», καθώς με ένα τέτοιο «Χα» δημιουργήθηκε ο κόσμος, με ένα γέλωτα. Και το γέλιο, όπως λέει, στο λαό είναι κάτι πολύ μεγάλο για την ψυχολογία του ανθρώπου, για την ψυχική υγεία και για την κοινωνία. «Γι αυτό και από την πρώτη στιγμή που θα γεννηθεί το παιδί προσπαθούν να το κάνουν χαρούμενο. ‘Όπως την Πρωτοχρονιά βάζουμε πολλά φαγητά στο τραπέζι για να έχουμε κι όλο το χρόνο. Όπως το Μάιο κόβουμε λουλούδια, για να είμαστε δροσερές. Όπως γελάμε στις Απόκριες, για να έχουμε χαρά και υγεία. Έτσι κι όταν γεννιέται το παιδί κοιτούν να είναι χαρούμενο. Αν γελάσει τώρα, θα γελάει σε όλη του τη ζωή. Αν γελάσει, θα μπορεί να ανταποκρίνεται βάσει αυτού του δίπολου, της χαράς και της λύπης, του μαύρου και του άσπρου, της ευτυχίας και της δυστυχίας. Θα μπορεί να ανταποκρίνεται και στα δύσκολα και στα άσχημα γιατί το γέλιο για τους ανθρώπους είναι σπουδαία υπόθεση, δένει τις κοινωνίες, τις κάνει να υπάρχουν σε καλύτερη μορφή.»

Φάγε λύκε χόρτασε
Έτσι, ξεροκακανίζανε και ξεροκακαβιάζανε. Γι αυτό το λόγο έλεγαν στο παιδί κυλώντας το πάνω στο ζυμάρι, «φάγε λύκε χόρτασε», βάζοντας κόκκινη ζάχαρη. «Οι παλιοί θρακιώτες έλεγαν το νεογέννητο «σαλό» και στην υπόλοιπη Ελλάδα «δράκο, δρακούλι» γιατί θεωρούσαν πως ήταν ακόμη μέρος της άγριας φύσης. Έπρεπε με τη «βάπτιση» και το πέρασμα που έκαναν από την τρύπα του ψωμιού, σαν να ήταν μια καινούργια γέννηση, να πάρει τις δικές του ιδιότητες, να γίνει αφράτο και άσπρο και να έχει την ομορφιά που έχει το ψωμάκι.»

Εξευμενισμός της τύχης με τον θόρυβο
Όπως σημειώνει η νεαρή ερευνήτρια ξέρανε να εξευμενίζουν την τύχη τους με το θόρυβο, φωνάζοντας, γελώντας. Προσπαθούν να κάνουν σαν την πέρδικα ή σαν την κότα, να φέρει ο θόρυβος τους το καλό, τη χαρά, την καινούργια ζωή και να φύγουν μακριά με το θόρυβο όλα τα άσχημα και τα κακά.»
Φώτο: Γαρυφαλιά θεοδωρίδου Ρεπορτάζ-κείμενο-φωτογραφία:Μαρία Νικολάου