Ο Γιάννης Βογιατζής γράφει για ΤΟ ΝΙΞ και τον Νέιθαν Χιλ

12:13 19/5/2018 - Πηγή: ΕΡΤ

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Το Νιξ: η απώλεια και η ελπίδα, χθες και σήμερα

Το Νιξ είναι ένα φάντασμα, ένα αερικό, είναι η ενσάρκωση της απώλειας, της ανοιχτής πληγής. Και δεν είναι μόνο του: πλάι του παρατάσσονται φαντάσματα και στοιχειά άλλων καιρών και άλλων τόπων που εξακολουθούν να περιπλανιούνται στους δρόμους, στα σπίτια και στα μυαλά των ηρώων του μυθιστορήματος. Στοιχειωμένοι άνθρωποι που αγωνιούν για το παρόν και το μέλλον τους, που συνταράζονται

από τη μεγάλη ιστορία και από τις προσωπικές τους περιπλανήσεις, απ’ τις αγωνίες και τα όνειρά τους, απ’ τις απώλειες και τις κατακτήσεις τους. Ήρωες χειροπιαστοί, σάρκινοι και ολοζώντανοι, παλεύουν όλοι τους να βρουν τον δρόμο τους σε εποχές μεταβάσεων και μεταβολών. Μιλούν τη γλώσσα του καιρού τους, αναζητούν οδοδείκτες μες στον ανεμοστρόβιλο της ιστορίας, φτιάχνουν όνειρα και βιώνουν τη διάψευσή τους, πλάθουν τον εαυτό τους και αναμετριούνται με τις αγωνίες τους. Και έρχονται αντιμέτωποι με τα φαντάσματα που τους στοιχειώνουν, τα αερικά που κουβαλούν μέσα τους.

1988: Σ’ ένα τυπικό αμερικανικό προάστιο της εποχής, μια μητέρα ετοιμάζεται να εγκαταλείψει την οικογένειά της για λόγους ανεξιχνίαστους. Ένας γιος ετοιμάζεται να εγκαταλείψει την παιδική ηλικία και να κάνει τα πρώτα του δειλά βήματα στην εφηβεία. Η φυγή της μητέρας θα τον αναγκάσει να ενηλικιωθεί βίαια, και ταυτόχρονα θ’ αφήσει μια ανοιχτή πληγή που δεν θα επουλωθεί ποτέ. Είναι η εποχή της μετάβασης, τα χρόνια του Ρέιγκαν, των μεγάλων εμπορικών κέντρων και των μακάριων προαστίων, της κατανάλωσης και του νικηφόρου «αμερικανικού ονείρου». Η γενιά των 60s που μετατρέπεται σε γενιά των γιάπηδων και του νέου συντηρητισμού• και τα παιδιά της που προσπαθούν να βγάλουν νόημα σ’ έναν κόσμο που αλλάζει.

1968: Μια νεαρή κοπέλα ετοιμάζεται να κάνει το μεγάλο βήμα απ’ την ασφυκτική αμερικανική επαρχία στη μεγάλη πόλη: η προοπτική των σπουδών, οι ανοιχτοί ορίζοντες πέρα απ’ τα καθιερωμένα, η ενηλικίωση, σε μια εποχή μεταβατική και μεταιχμιακή, που όλα αλλάζουν• απ’ τη μουσική μέχρι τη σεξουαλική απελευθέρωση, απ’ τις κοινωνικές συμβάσεις μέχρι την πολιτική συνείδηση. Ο πόλεμος του Βιετνάμ, η αφύπνιση της αμερικανικής νεολαίας, το αντιπολεμικό κίνημα και η πολιτική αλλαγή, η κομβική χρονιά της ιστορίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, η τομή στην κουλτούρα, στην πολιτική και στις προσωπικές ιστορίες των πρωταγωνιστών. Τα όνειρα, οι διαψεύσεις, οι αγωνίες, οι κατακτήσεις, μέσα απ’ τα μάτια ηρώων πιασμένων στη δίνη της ιστορίας, ενός κόσμου που αλλάζει άγρια και οριστικά.

2004: Ο κόσμος μετά την 11η Σεπτεμβρίου• ο νέος συντηρητισμός, τα νέα Βιετνάμ, η αλλαγή της χιλιετίας. Και μέσα σ’ αυτό, ο γιος εξακολουθεί να βιώνει την απώλεια: την απώλεια της μάνας, την απώλεια του έρωτα. Σημαδεμένος, προσπαθεί να χαράξει δρόμο μέσα στα σκοτεινά μονοπάτια της ζωής του, να καλύψει το κενό, να βρει νόημα και σκοπό.

2011: Η επιστροφή της μητέρας, μέσα σε μια εποχή που κινείται ολοταχώς προς το νέο πρόσωπο της αμερικανικής πολιτικής τη νέα χιλιετία: από το κίνημα των πλατειών στην εποχή του Τραμπ. Παλιές πληγές ξανανοίγουν, μνήμες ξυπνούν, και ο γιος θα βρεθεί μπροστά σ’ ένα μεγάλο δίλημμα. Η απάντηση που θα δώσει θα καθορίσει τον μέλλον του και θα διαμορφώσει τον εαυτό του.

Οι ήρωες είναι οι εποχές τους: τα αντιπολεμικά κινήματα του 1968 και του 2004, τα κινήματα νεανικής διαμαρτυρίας του 1968 και του 2011, η καθημερινότητα της νεολαίας του 1988 και του 2011. Τι σχέση έχουν; Ποια νήματα συνδέουν τις χρονολογίες και τι άβυσσος τις χωρίζει;

Το Νιξ απλώνεται στις εποχές, αλλά μιλάει για ανθρώπους και για τα ζητήματα που ποτέ δεν έπαψαν να απασχολούν τη λογοτεχνία: ο έρωτας το 1968 και το 1988, ο πόλεμος το 1968 και το 2004, η απώλεια το 1988 και το 2011, η οικογένεια και η μοναξιά, τα όνειρα και οι αποτυχίες, οι ελπίδες και το θάρρος της αναζήτησης: της αναζήτησης του δρόμου και του εαυτού. Γιατί αυτό ψάχνουν όλοι οι ήρωες του Χιλ: τον δρόμο για τον εαυτό τους, τη θέση τους μέσα στον κόσμο, την ανθρώπινη επαφή και την ελπίδα, σε έναν απελπισμένο κόσμο.

Μπροστά σε έναν τέτοιο μυθιστόρημα ποταμό, ένα μυθιστόρημα που φιλοδοξεί να γίνει ένα «μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα» του 21ου αιώνα –και σε μεγάλο βαθμό το καταφέρνει–, σε ένα μυθιστόρημα όπου ο συγγραφέας περιδιαβαίνει άνετα τις εποχές, όπου οι τόποι διαδέχονται ο ένας τον άλλον και οι ήρωες περιπλανιούνται στα προσωπικά τους μονοπάτια, συγκλίνουν και απομακρύνονται ολοένα, ο μεταφραστής είναι υποχρεωμένος, πρώτα απ’ όλα, να γνωρίσει τους ήρωες, να τους συνοδεύσει στο ταξίδι τους μέσα και έξω απ’ τις σελίδες του μυθιστορήματος, ν’ αφουγκραστεί τις προσωπικές τους ιστορίες και την τοιχογραφία της μεγάλης ιστορίας που τρέχει αμείλικτα πίσω απ’ την πλάτη τους.

Κι έπειτα, υπάρχουν και τα υλικά, τα μέσα της λογοτεχνίας, τα εργαλεία του τεχνίτη του λόγου. Και σ’ αυτό, ο ταλαντούχος Νέιθαν Χιλ βάζει δύσκολα στον μεταφραστή: γιατί το επίτευγμά του είναι ότι κατορθώνει να δημιουργήσει λογοτεχνία υψηλής αισθητικής αξίας, πεζογράφημα αξιώσεων, με τα πιο απλά, τα πιο καθημερινά υλικά: με την τεχνολογική γλώσσα των social media και των διαδικτυακών video games (τις νέες δεξαμενές επικοινωνίας, αλλά και φλυαρίας• κοινωνικοποίησης, αλλά και αφόρητης μοναξιάς), με τη γλώσσα των διαφημίσεων και του καταναλωτισμού των εμπορικών κέντρων και των μεγάλων πολυεθνικών, με την καθημερινή γλώσσα των ταραγμένων 60s και των κοινωνικών κινημάτων της δικής μας εποχής (Occupy Wall Street). Και όλα αυτά, με την ευαισθησία του λογοτέχνη που σκύβει πάνω απ’ τα μικρά και ατενίζει τα μεγάλα με την ίδια οξυδερκή ματιά, για να μας καλέσει σ’ ένα ταξίδι στους ανθρώπους και στους τόπους. Γιατί ο Χιλ κατορθώνει να γράψει για τη μοναξιά και την κατάθλιψη με την ιλιγγιώδη γλώσσα των video games• για την κοινωνική απομόνωση και τη συναισθηματική έλλειψη μέσα απ’ τις συνομιλίες των social media• για τον κόσμο του παρελθόντος και του παρόντος μέσα απ’ τις διαφημίσεις του χθες και τις καταναλωτικές ερήμους του σήμερα. Και είναι μια μεταφραστική πρόκληση να βρεις τις διασυνδέσεις του παλιού με το νέο, της ιστορίας με το παρόν, της αμερικανικής εμπειρίας με την ελληνική πραγματικότητα, χωρίς να χάσεις την αίσθηση του πρωτότυπου σύμπαντος που δομεί αριστοτεχνικά ο συγγραφέας.

Κι όλα αυτά, σε ένα καταιγιστικό μυθιστόρημα που μεταβαίνει από εποχή σε εποχή, από ήρωα σε ήρωα, από διαδρομή σε διαδρομή, αφήνοντας σημάδια σε κάθε κεφάλαιο, πλέκοντας νήματα σε κάθε σελίδα, κρατώντας μέχρι το τέλος αμείωτη την ένταση, και φτιάχνοντας ένα συναρπαστικό ψηφιδωτό ανθρώπων, τόπων και καιρών.

Γιάννης Βογιατζής

ΤΟ ΝΙΞ του Nathan Hill κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια (σελ.: 704, τιμή: 23,00 €). Το βιβλίο έχει εκδοθεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες. Η Μέρυλ Στρηπ θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά του.

Παρουσίαση του ΝΙΞ από τον μεταφραστή του βιβλίου Γιάννη Βογιατζή στο Πρώτο Πρόγραμμα και στη Βιβλιοθήκη του Πρώτου μπορείτε να ακούσετε εδώ.

Ο Γιάννης Βογιατζής γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1978 στην Αθήνα. Μεταφράζει βιβλία ανθρωπιστικών σπουδών, καθώς και λογοτεχνικά και θεατρικά έργα. Από τις Eκδόσεις Αλεξάνδρεια κυκλοφορούν επίσης, σε δική του μετάφραση, τα βιβλία Οι πρώτες δεκαπέντε ζωές του Χάρι Όγκοστ (Claire North, 2017) και Lexicon (Max Barry, 2014).

Το Νιξ κέρδισε το βραβείο Art Seidenbaum για πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα από τους Los Angeles Times.Ήταν φιναλίστ για το βραβείο NBCC Leonard για το καλύτερο ντεμπούτο της χρονιάς.Αναδείχθηκε Νο 1 βιβλίο της χρονιάς από το Audible και το Entertainment Weekly.

Ο Νέιθαν Χιλ, γέννημα θρέμμα της Αϊόβα, ζει με τη γυναίκα του στη Νάπολη της Φλόριντα. Διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά: The Iowa Review, AGNI, The Gettysbourg Review και Fiction, στο οποίο κέρδισε το ετήσιο Βραβείο Μυθοπλασίας.

Έγραψαν για Το Νιξ:

«Μια στο τόσο έρχεται ένα μυθιστόρημα την κατάλληλη στιγμή για να αντικατοπτρίσει, να διαπεράσει και να πλαισιώσει τον κόσμο όπως τον ξέρουμε. Αυτό εδώ είναι ένα τέτοιο μυθιστόρημα. Ένα σατιρικό, ξέφρενο παιχνίδι μέσα στο χρόνο και το χώρο, Το Νιξ… κερδίζει δύναμη και ορμή καθώς τρέχει προς το τέλος, όπου όλα του τα κομμάτια μπαίνουν στη θέση τους με την ακρίβεια ενός παζλ.»
– Christina Baker Kline, συγγραφέας του Τρένου με τα ορφανά

«Το Νιξ είναι ένα ψυχόδραμα για τη σχέση μητέρας-γιου, μαζί με φαντάσματα και πολιτική, αλλά και μια ιλαροτραγωδία για την οργή και την υποκρισία στην Αμερική. Ακόμα και οι ελάσσονες χαρακτήρες φτάνουν στα άκρα – ανάμεσά τους μια δασκάλα οικοκυρικών βγαλμένη από την κόλαση κι μία αμετανόητη λογοκλόπος με προεδρικές φιλοδοξίες.»
– John Irving

«Από το “διπλό” εκείνο τού 1996 και 1997 –το Μες στην ομορφιά των κρίνων του Τζον Απντάικ και το Αμερικανικό ειδύλλιο του Φίλιπ Ροθ– έχει να εμφανιστεί κάποιο μυθιστόρημα που να παρουσιάζει ένα τόσο περιεκτικό και διορατικό πορτρέτο της προσωπικής και πολιτικής αμερικάνικης ψυχής όσο εκείνο με το οποίο ο Νέιθαν Χιλ έκανε το υποψιασμένο, μελαγχολικό και καυστικά αστείο ντεμπούτο του.»
– Barnes and Noble

«Ο Χιλ έχει τόσο ταλέντο να ξοδέψει που μπορεί να χρησιμοποιήσει σχεδόν κάθε ύφος, να μπει με τη φαντασία του στο πετσί οποιουδήποτε προσώπου και να αποδώσει πειστικά κάθε τόπο ή εποχή. Το Νιξ είναι τρομερά διασκεδαστικό και αφάνταστα έξυπνο, ο συγγραφέας του μοιάζει ανίκανος να γράψει έστω και μία κοινότοπη πρόταση ή να αφηγηθεί μία βαρετή ιστορία… Ένα σπουδαίο και τολμηρό μυθιστόρημα για τα δεινά της Αμερικής.»
– Teddy Wayne, The New York Times Book Review

«Δώστε προσοχή! Να πώς φαίνεται ένα Μεγάλο Αμερικάνικο Μυθιστόρημα. Το Νιξ είναι πολιτισμικά εύστοχο, πολιτικά φορτισμένο, ιστορικά συναρπαστικό, λυπητερό, γεμάτο νοσταλγία, ενίοτε σκοτεινό, αλλά κυρίως ξεκαρδιστικό.»
– Benjamin Percy, συγγραφέας του The Dead Lands

«Παρατήστε τα πάντα και πιάστε ένα αντίτυπο του Νιξ! Το μυθιστόρημα του Χιλ είναι έξυπνο, πολυμήχανο και διασκεδαστικό, όπως θα περίμενε κανείς από ένα βιβλίο όπου φιγουράρουν ένα σωρό ξωτικά μαζί με το Εθνικό Συνέδριο των Δημοκρατικών του 1968. ΤοΝιξ είναι ολότελα σοβαρό και μαζί μαγευτικό.»
– Sara Levine, συγγραφέας του Treasure Island!!!

«Ένα μεγαλειώδες, ευαίσθητο, αστείο, απολαυστικά ευφυές μυθιστόρημα – ένα από κείνα τα βιβλία που μοιάζουν σχεδόν ζωντανά: το ανοίγεις και σε τραβάει μέσα του, και νιώθεις εκεί το καρδιοχτύπι των σελίδων του μέρα με τη μέρα.»
– Julie Schumacher, συγγραφέας του Dear Committee Members

«Ένα φανταστικό μυθιστόρημα για τον έρωτα, την πολιτική και την ποπ κουλτούρα στα πρότυπα των καλύτερων στιγμών του Μάικλ Σάμπον και του Τζόναθαν Φράνζεν.»
– People

«Μου ράγισε την καρδιά αυτό το βιβλίο. Ξανά και ξανά. Κι άλλο τόσο μ’ έκανε να γελάσω. Το λάτρεψα απ’ την πρώτη σελίδα εξίσου έντονα όσο και στην τελευταία.»
– NPR.org

«Ένα βιβλίο που εξάπτει το ενδιαφέρον όχι μόνο για τον Χιλ και το μέλλον του ως μυθιστοριογράφου, αλλά και για τη δύναμη της γραφής να απαλείφει την κοινοτοπία του περιβάλλοντος θορύβου και να μας εκτινάσσει εμπρός, στο θαυμαστό και το νέο.»
– The San Francisco Chronicle

«Το διάβασμα του Νιξ ήταν μια εμπειρία ολοκληρωμένης ανόθευτης απόλαυσης.»
– The Independent

www.ert.gr