Τα Τανζιμάτ και οι Αντι-Μεταρρυθμίσεις Ερντογάν στην Τουρκία

13:02 29/1/2021 - Πηγή: ΕΡΤ

Καθώς η Τουρκία βρίσκεται την τελευταία εικοσαετία σε τροχιά επαναφοράς στο πολιτικό Ισλάμ, τόσο η τουρκική κοινωνία όσο και ο υπόλοιπος κόσμος έχουν δε εκφάνσεις αυτής της επαναφοράς η οποία λαμβάνει χώρα με τρόπο σταδιακό και επεκτεινόμενο σε βάθος χρόνου.

Δρ. Ευάγγελος Βενέτης – Ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής

 Η επιστροφή του πολιτικού Ισλάμ στην γείτονα αφορά στην εσωτερική κι εξωτερική πολιτική της με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πολιτιστικό αυτοπροσδιορισμό των κατοίκων της, την οικονομική δραστηριότητα και την πολιτική κοσμοαντίληψη με τι γεωπολιτικές

της προεκτάσεις. Τον περασμένο Νοέμβριο ο Τούρκος Πρόεδρος ανακοίνωσε ότι το 2021 θα είναι η χρονιά των Μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και την δικαιοσύνη.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσωπικά και το παραδοσιακό ισλαμικό τμήμα της πολιτικής σκηνής και κοινωνίας της Τουρκίας ευρύτερα έχουν προβεί και συνεχίζουν να προβαίνουν σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων στην εσωτερική κι εξωτερική πολιτική προς το ισλαμικότερο. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις ως κοινωνικο-οικονομική διαδικασία παρουσιάζουν ομοιότητα με τις Μεταρρυθμίσεις του 19ου αι., τα γνωστά Τανζιμάτ (Χατ-ι Σερίφ-1839 και Χατ-ι Χομαγιούν 1856) στις οποίες είχαν προβεί οι Οθωμανοί υπό την αποικιοκρατική πίεση Άγγλων και Γάλλων για να εκδυτικοποιήσουν το Οθωμανικό Σουλτανάτο. Η ομοιότητα των Τανζιμάτ με τις Μεταρρυθμίσεις Έρντοαν περιορίζεται στο εύρος των αλλαγών ως κοινωνικο-οικονομικού φαινομένου. Κατ’ ουσίαν οι δύο αυτές μεταρρυθμιστικές διαδικασίες είναι εντελώς αντίθετες μεταξύ τους σε περιεχόμενο. Τα Τανζιμάτ του 19ου αι. ήταν η αποικιοκρατική επιβολή της εκδυτικοποίησης ενός χιμαιρικού εκσυγχρονισμού του Οθωμανικού Σουλτανάτου, το οποίο είχε υποπέσει σε οικονομική ύφεση υπό την πίεση του χρηματοπιστωτικού συστήματος του Λονδίνου και του Παρισιού. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε με την πτώση του Σουλτανάτου στον Α’ ΠΠ και την άνοδο της εκκοσμικευμένης στρατοκρατικής Τουρκικής Δημοκρατίας με τον Κεμάλ να ολοκληρώνει την περιθωριοποίηση του πολιτικού Ισλάμ στη νεότευκτη Τουρκία. Οι Μεταρρυθμίσεις του Ρ.Τ. Ερντογάν κινούνται προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση της επαναφοράς του πολιτικού Ισλάμ από το περιθώριο στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής της εκσυγχρονισμένης οικονομικά Τουρκίας, ειδικά μετά το οικονομικό θαύμα του AKP την δεκαετία του 2000. Υπό αυτή την έννοια θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως Αντι-Μεταρρυθμίσεις (Αντί-Τανζιμάτ).
Σε αυτό το πλαίσιο των Αντιμεταρρυθμίσεων που βιώνει η Τουρκία σήμερα έχουν παρατηρηθεί μεταρρυθμίσεις στον συνταγματικό χάρτη με την πολιτειακή αλλαγή των αυξημένων πολιτικών αρμοδιοτήτων του Προέδρου, στην δικαιοσύνη, τον ενδυματολογικό κώδικα και τον ρόλο της γυναίκας, την αντιμετώπιση των μειονοτήτων κ.α. Με πολιτειακό ορόσημο το 2023 η ανακοίνωση του Τούρκου Προέδρου ότι το 2021 θα είναι έτος μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και την δικαιοσύνη έχει αυξήσει τις συζητήσεις εντός κι εκτός Τουρκίας εάν αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα είναι προς το ισλαμικότερο, όπως έχει γίνει μέχρι σήμερα. Αν όντως είναι ισλαμικές οι μεταρρυθμίσεις ενδιαφέρον παρουσιάζει πως θα διασφαλισθεί ο συγχρονισμός της ισλαμικής οικονομίας και δικαιοσύνης της Τουρκίας με τις σχέσεις της τόσο με τις άλλες ισλαμικές χώρες αλλά και την Δύση. Παράλληλα η επιλογή του 2021 ως χρονιάς μεταρρυθμίσεων από τον Πρόεδρο Ερντογάν οξύνει την φαντασία Τούρκων και μη-Τούρκων για το ποια θα είναι η σημασία του 2023 ως ορόσημου για το πολιτειακό μέλλον της Τουρκίας. Ένα είναι το βέβαιο, ότι από τον εύρος και το είδος των Μεταρρυθμίσεων ή Αντιμεταρρυθμίσεων Ερντογάν θα αποσαφηνισθεί και η σημασία του οροσήμου του 2023 για το μέλλον της πολιτικής και πολιτειακής πορείας της Τουρκίας με επίκεντρο το πολιτικό Ισλάμ.

www.ert.gr