Ταυτόσημο του fake το clickbaiting; (άρθρο)

14:11 2/4/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Του Βασίλη Βασιλόπουλου

(Δημοσιογράφος, υπεύθυνος σύνταξης του Εκδοτικού Καταστατικού της ΕΝΕΔ)

Η προσπάθεια του Αλέξιου Μαντζαρλή (@Mantzarlis) του Poynter, να εορταστεί η 2α Απριλίου ως Παγκόσμια Ημέρα ελέγχου αξιοπιστίας στο διαδίκτυο (international factchecking day) έχει μια λογική αμέσως μετά την Ημέρα κοροϊδίας (all fools’ day). Ουσιαστικά, παρακινεί όλους και πρωτίστως τους δημοσιογράφους και τα media να ασχοληθούν με το θέμα των fakenews έστω και για μία ημέρα, επαγγελματικά.

Η καμπάνια προφανώς θα κρατήσει περισσότερο

αλλά παραδόξως στη χώρα μας, που δεν τη λες και χώρα της ειλικρίνειας, δεν φαίνεται να έχει σχεδιαστεί κάποιο event. Ωστόσο, η About People έκανε μια έρευνα που θεωρώ σημαντική γιατί φωτίζει την ανάγκη να υπηρετηθεί το καθήκον αλήθειας από τα online media.

«Το 62,4% αποφαίνεται ότι το factchcking είναι αρμοδιότητα των ίδιων των sites, το 18,9% εκτιμά ότι είναι στην ευχέρεια των ίδιων των χρηστών να αξιολογήσουν τι είναι αληθινό.Περισσότεροι από 7 στους 10 θεωρούν ότι πίσω από τα fake news βρίσκονται τα sites εξαιτίας του clickbait, ενώ το 40,3% ρίχνει την ευθύνη στα trolls και το 29,7% σε εταιρείες που έχουν σκοπό να εξαπατήσουν το κοινό.»

Μια δεύτερη ανάγνωση

Η έρευνα τονίζει την υποχρέωση διασταύρωσης από μια δημοσιογραφία που με το clickbait έχει επιλέξει να μην ελέγχει τις πηγές. Ο δημοσιογράφος καλείται από το κοινό του (όπως προκύπτει από την πλειονότητα των απόψεων), να αναπτύξει ένα προσωπικό Κώδικα ηθικής και να τηρήσει τις αρχές της δημοσιογραφικής λειτουργίας.

Η δεοντολογία του επαγγέλματος δηλαδή, φαίνεται ότι είναι η λύση για τα Μέσα Ενημέρωσης στο διαδίκτυο. Η αξιοπιστία και συνεπώς η εμπιστοσύνη του κοινού είναι πλέον ένα νόμισμα που παίρνει όλο και μεγαλύτερη αξία στο οικοσύστημα της βιομηχανίας των Μέσων.

Οι εκδοτικοί οργανισμοί δεν θα έχουν σε λίγο καιρό άλλα περιθώρια να μην εντάσσουν στη γραμμή παραγωγής τους, τους μηχανισμούς τεκμηρίωσης και ελέγχου, με το επιχείρημα του κόστους σε χρόνο. Η εγκυρότητα θα κερδίζει συνεχώς έδαφος έναντι του έγκαιρου ψεύδους, και τα διαθέσιμα τεχνολογικά εργαλεία, θα αφαιρούν κάθε άλλοθι διαχείρισης του χρόνου με προχειρότητα και χωρίς συναίσθηση της διακυνδίνευσης του δημοσίου συμφέροντος.

Μια άλλη διάσταση είναι ότι με τα socialmedia, το κοινό μοιράζεται ακούσια την ευθύνη της αναπαραγωγής της παραπληροφόρησης και ίσως της προπαγάνδας. Από την άλλη, όταν συνειδητοποιείται το πρόβλημα, προκύπτουν απαντήσεις μέρους του δείγματος για τον κίνδυνο από τα fakenews που μάλλον δείχνουν τη διάθεση μετάθεσης της ευθύνης από δομές και οντότητες όπως οι αίθουσες σύνταξης, σε ρυθμιστικούς (κρατικούς!) φορείς, μολονότι είναι κατεξοχήν θέμα ποιότητας, ανεξαρτησίας και αυτορρύθμισης, η αξιοπιστία των Μέσων.

Συζητήσαμε το θέμα με φοιτητές του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Δημοσιογραφίας του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, στο πλαίσιο του μαθήματος της Δημοσιογραφίας Δεδομένων.

Το δείγμα της έρευνας φαίνεται να έχει μια καλή, όχι καθολική, επίγνωση για το ποιες οντότητες διαδίδουν / προβάλουν ψευδείς ειδήσεις στον online χώρο. Άλλο σημαντικό εύρημα είναι οι ανησυχίες του δείγματος για τις επιδράσεις των ψευδών ειδήσεων σε θεσμούς όπως της οικονομίας, δημοκρατίας και κοινωνίας.

Παναγιώτης Χατζηκωστής

Το κάθε άτομο τείνει να αποκρύπτει δραστηριότητες ή συμπεριφορές του που κρίνονται ως αρνητικές (όπως το αν έχουν κάνει share κάτι από fake news) ενώ τείνει να εκδηλώνει επικριτική συμπεριφορά σε άλλους (πχ δημοσιογράφοι). Από την άλλη, διαφαίνεται ότι ένα μεγάλο ποσοστό δεν αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα ποιοι τομείς ή φορείς προβάλλουν ψευδείς ειδήσεις, παρότι αναγνωρίζουν σε μεγάλο βαθμό ότι οι ψευδείς πλήττουν το θεσμό της δημοκρατίας.

Βερόνικα Χαραλάμπους

Στην έρευνα φαίνεται ξεκάθαρα ότι υπάρχει μια σύγχυση για το ποιος διαδίδει ψευδές ειδήσεις αλλά και για το γεγονός ποιος ευθύνεται για αυτές.

Άντρεα Χριστοφή

Οι πλείστοι συμμετέχοντες αμφισβητούν και αντιμετωπίζουν κριτικά ένα άρθρο/μια είδηση, αναγνωρίζοντας εάν είναι ψευδές ή όχι. Επιπλέον, επισημαίνεται η επικινδυνότητα των fake news για τη λειτουργία της δημοκρατίας, της κοινωνίας και της οικονομίας.

Μαριάννα Κουμέττου

Οι συμμετέχοντες, αν και αναγνωρίζουν την επικινδυνότητα και σοβαρότητα της ύπαρξης ψευδών ειδήσεων και, σε μεγάλο βαθμό, όσους κρύβονται πίσω από αυτές, οι ίδιοι δεν φαίνεται να παραδέχονται δικές τους συμπεριφορές σχετιζόμενες με το ζήτημα. Επίσης, κάποιοι εξ αυτών (ένα μικρό ποσοστό) έχουν τη “ψευδαίσθηση” ότι μια κρατική επιτροπή είναι σε θέση να προβαίνει σε έλεγχο όλων των sites, για το ποια είδηση είναι ψευδής ή μη.

Ειρηναία Χριστοφόρου

Οι συμμετέχοντες αδυνατούν να αντιληφθούν την προσωπική τους συμβολή στην διάδοση των ψευδών ειδήσεων, ενώ ταυτόχρονα από το δείγμα φαίνεται να αγνοούν τους πραγματικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για την διάδοση των ψευδών ειδήσεων. Η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας γύρω από το ζήτημα των ψευδών ειδήσεων στον on-line χώρο είναι εμφανής.

Αντωνία Φιλίππου

Σύμφωνα με την συγκεκριμένη έρευνα οι περισσότεροι απαντούν ότι τα sites ευθύνονται για τα fake news ή ξένες “δυνάμεις”. Έτσι με αυτό τον τρόπο οι χρήστες απενοχοποιούν τους εαυτούς τους για ότι συμβαίνει στα κοινωνικά δίκτυα.

Χριστιάνα Μανώλη