Τηλεοπτικά reality: «Και η υποκρισία μπορεί να έχει έναν θετικό πυρήνα»

13:56 18/9/2020 - Πηγή: ΕΡΤ

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της έρευνας του ert.gr για τα τηλεοπτικά reality και την πραγματικότητα που δημιουργούν, ο καθηγητής φιλοσοφίας Θεοφάνης Τάσης, λέει χαρακτηριστικά:«Το ότι ένας σημαντικός αριθμός πολιτών αισθάνθηκε την ανάγκη να εκφράσει την αποδοκιμασία του και εταιρείες ν’ αποσύρουν τις χορηγίες τους συνιστά ένδειξη της ισχύος, ακόμη και σε δύσκολες περιόδους, αξιών όπως η ευπρέπεια και ο σεβασμός του άλλου οι οποίες είναι προϋποθέσεις

της δημοκρατίας».

-Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την έκθεση της προσωπικής μας ζωής. Δεν με βλέπουν άρα δεν υπάρχω;

Η κοινωνία μας είναι εικονιστική αυτό σημαίνει ότι θεσμοί, αγαθά, υπηρεσίες, διαπροσωπικές σχέσεις και ο εαυτός εξεικονίζονται ψηφιοποιούμενα. Εντός της η ορατότητα είναι μείζονος σημασίας, επειδή εξασφαλίζει την προσοχή των άλλων που αποτελεί το νόμισμα της ψηφιακής οικονομίας. Καθώς ο καθένας βιώνει τον εαυτό και ως ψηφιακή εικόνα εαυτού διεκδικεί την ορατότητά της ως μέσο διεκδίκησης της προσοχής η οποία συνιστά κοινωνική αναγνώριση. Όσο περισσότερο ορατός καθίσταται ο εαυτός και ο τρόπος ζωής τόσο αυξάνει η κοινωνική αξία τους. Ένας εαυτός λιγότερο ορατός και ένας τρόπος ζωής αθέατος αντιστοιχούν σ’ έναν εαυτό λιγότερο μοναδικό, άρα μικρότερης κοινωνικής αξίας και έναν, αντίστοιχα, λιγότερο κοινωνικά επιθυμητό τρόπο ζωής.

–Η αναγνωρισιμότητα αποτελεί στην εποχή μας το «πτυχίο» που παραγκωνίζει γνώσεις, αξίες, πεποιθήσεις, ήθος. Τα αποτελέσματα είναι τις περισσότερες φορές, τραγικά. Κι όμως οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν. Τι εξήγηση δίνετε εσείς;

Τα άτομα στην εικονιστική κοινωνία υποχρεούνται στην διαρκή διεκδίκηση της ορατότητάς τους ειδάλλως κινδυνεύουν να καταστούν αόρατα, άρα κοινωνικά ανύπαρκτα. Η αναγνωρισιμότητα πιστοποιεί τον βαθμό ορατότητας συνιστώντας μονάδα μέτρησης της κοινωνικής αξίας του εαυτού. Αν λοιπόν κανείς διαθέτει ορισμένη αναγνωρισιμότητα, τότε μπορεί να την επενδύσει σε ποικίλες επαγγελματικές ή κοινωνικές δραστηριότητες εξαργυρώνοντας το κεφάλαιο προσοχής που αντιστοιχεί σ’ αυτήν. Επιπλέον, όταν ο εαυτός βιώνεται ολοένα περισσότερο μέσω της ψηφιακής του εικόνας, η αναγνωρισιμότητα όχι απλώς χαρίζει αυτοπεποίθηση και ψυχική ικανοποίηση, αλλά τείνει επίσης να νοηματοδοτεί ως αυτοσκοπός την καθημερινότητα.

–Ο κίτρινος τύπος πέρασε στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο. Το έγκλημα, ο τρόμος, η βία, η χυδαιότητα ασκούν γοητεία στους ανθρώπους. Αν προσθέσουμε και τον κακόβουλο σχολιασμό πράξεων και υποθέσεων τρίτων, κοινώς κουτσομπολιό, έχουμε το κοινό των reality. Γιατί οι άνθρωποι έλκονται από αυτές τις καταστάσεις;

Ενδεχομένως, οι άνθρωποι να έλκονταν ανέκαθεν, μέχρι ενός βαθμού, από τα όσα αναφέρετε καθώς από την μια απευθύνονται στο ασυνείδητο και δη στην ενόρμηση θανάτου και από την άλλη συνιστούν αρνητικούς τρόπους δημιουργίας κοινωνικής εγγύτητας και ενδυνάμωσης του αισθήματος του ανήκειν σε μια συλλογικότητα. Τα παραπάνω ενισχύονται από την εμφάνιση των ΜΜΕ και πολύ περισσότερο από την εμφάνιση των ψηφιακών νέων μέσων. Αυτά συνιστούν πρωτόγνωρης ισχύος εργαλεία εθισμού των πολιτών στην θέαση της ασημαντότητας, της χυδαιότητας και της βίας τόσο για οικονομικούς λόγους, όπως την αύξηση της κερδοφορίας, όσο και για πολιτικούς, όπως την αλλοίωση των πολιτών σε ιδιώτες. Επιπρόσθετα, στην εικονιστική κοινωνία καθώς ο εαυτός εξαϋλώνεται ψηφιοποιούμενος σε εικόνα αυξάνεται ταυτόχρονα η ανάγκη εμπειρίας του σώματος. Η χυδαιότητα και η βία προσφέρουν εύκολες συγκινήσεις ικανοποιώντας αυτή την ανάγκη.

–Μήπως όλα αυτά τα σχόλια και ο σάλος που προκλήθηκε από τα λεγόμενα του παίκτη στο reallity για το βιασμό, ακόμα και η απόσυρση των χορηγών είναι υποκριτικά; (H τηλεθέαση παραμένει υψηλή και τι διαφορετικό περίμεναν άλλωστε από τα reality και τα κανάλια που τα φιλοξενούν;)

Μια αρχαιολογία των προθέσεων δεν είναι πάντα επωφελής και συχνά απολήγει σε μια διαλυτική για την δημόσια σφαίρα καχυποψία. Πιθανώς αρκετά αρνητικά σχόλια να υπήρξαν υποκριτικά υπηρετώντας ανομολόγητες βλέψεις. Ωστόσο η υποκρισία προϋποθέτει την γνώση του ορθού ή των προσδοκιών των άλλων και υπό αυτή την έννοια διαθέτει έναν θετικό πυρήνα. Το ότι ένας σημαντικός αριθμός πολιτών αισθάνθηκε την ανάγκη να εκφράσει την αποδοκιμασία του και εταιρείες ν’ αποσύρουν τις χορηγίες τους συνιστά ένδειξη της ισχύος, ακόμη και σε δύσκολες περιόδους, αξιών όπως η ευπρέπεια και ο σεβασμός του άλλου οι οποίες είναι προϋποθέσεις της δημοκρατίας.

–Πως θα περιγράφατε την ιδανική τηλεόραση;
Δυσκολεύομαι ν’ απαντήσω καθώς δεν διαθέτω και παρακολουθώ σπάνια τηλεόραση. Επίσης δεν είμαι καθόλου σίγουρος για το μέλλον της διότι στην παρούσα μορφή της είναι ελάχιστα διαδραστική. Εφόσον όμως με ρωτάτε θα προτιμούσα μια τηλεόραση ικανή να δημιουργεί αφενός μια αίσθηση κοινότητας μέσω της εμπειρίας της συγχρονίας που προσφέρει στους πολίτες, η οποία είναι πολύτιμη στην εικονιστική κοινωνία όπου εντείνεται η απίσχνανση του κοινωνικού χρόνου, και αφετέρου αυτή να μην την επιτυγχάνει επαναπαυόμενη σ’ έναν ελάχιστο κοινό πολιτισμικό παρανομαστή, αλλά επιδιώκοντας την διεύρυνσή του. Θα προτιμούσα μια τηλεόραση η οποία θα αναδείκνυε τις λιγότερο ορατές ή ακόμη και αθέατες όψεις του κόσμου. Εν ολίγοις μια τηλεόραση των ρωγμών του παρόντος.

www.ert.gr