Τρένα δίχως επιστροφή: 13 Μαρτυρίες επιζώντων και επιζησάντων του ολοκαυτώματος

09:01 27/1/2021 - Πηγή: ΕΡΤ

Το Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας τιμά τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος με ένα ολοήμερο αφιέρωμα που μεταδίδεται στις 27 Ιανουαρίου 2021.

Συγκεκριμένα, το Πρώτο Πρόγραμμα ετοίμασε και παρουσιάζει 13 ραδιοφωνικά ένθετα με μαρτυρίες επιζώντων και επιζησάντων του Ολοκαυτώματος.

13 επιζήσαντες και επιζώντες των στρατοπέδων εξόντωσης με την επιμέλεια της εκπομπής «Αφύλαχτη Διάβαση» ξετυλίγουν τη φρίκη του Ολοκαυτώματος και στέλνουν το δικό τους μήνυμα ενάντια στο μίσος και τον ρατσισμό, ένα μήνυμα ζωής για την συνύπαρξη των ανθρώπων σε έναν δίκαιο και ειρηνικό κόσμο.

Το αφιέρωμα επιμελείται ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Θωμάς Σίδερης.

01. H μαρτυρία της Εσθήρ Κοέν: Στο τρένο για το Άουσβιτς

Η ζωή μετά το Άουσβιτς ένας χορός της απώλειας, η Εσθήρ στο κέντρο και γύρω από αυτήν ο κύκλος με όλους όσους δεν θα έβλεπε ποτέ ξανά. Η μάνα της, ο πατέρας της, τα αδέρφια της και ύστερα από χρόνια ο γιος της, παλικάρι κι αυτός, μόλις στα 34 χρόνια του. Από το κέντρο εξόντωσης γλίτωσαν μόνο η ίδια και η αδερφή της. Ευτυχία τη λέγανε. Τι όνομα κι αυτό! «Η μάνα μου με καταράστηκε. Σου δίνω την κατάρα μου αν δεν προσέξεις τη μικρότερη αδερφή σου. Μα γιατί να με καταραστεί; Μικρό κορίτσι ήμουν κι εγώ» λέει με παράπονο η Εσθήρ.

03. Η μαρτυρία του Ισαάκ Μιζάν: Το αγόρι με τον αριθμό 182641

Μέσω της βαλκανικής οδού και του σιδηροδρομικού δικτύου οι Εβραίοι της Ηπείρου θα μεταφερθούν με τα τρένα της σιωπής στο Αουσβιτς και στα υπόλοιπα στρατόπεδα εξόντωσης. Το σχέδιο της Τελικής Λύσης θα πάρει σάρκα και οστά με τη μεταφορά ανθρώπινων φορτίων με τρένα. Ο Χίμλερ με επιστολή του (20/1/1943) ζητά τη συνδρομή του υπουργείου Μεταφορών: «Χρειάζομαι περισσότερα τρένα ώστε να μπορέσω να ολοκληρώσω σύντομα το έργο μου» (Berenstein, 1961, σ. 346).

05. Η μαρτυρία του Μπαρτ Στερν: Πορεία θανάτου προς και από το Άουσβιτς

Μετά την κατάληψη της Ουγγαρίας από τους Γερμανούς τον Μάρτιο του 1944, ο Μπαρτ Στερν εκτοπίστηκε σε ένα γκέτο το οποίο είχε δημιουργηθεί στη γενέτειρά του. Από τον Μάιο έως τον Ιούλιο του 1944, οι Γερμανοί μετέφεραν Εβραίους από την Ουγγαρία στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς, στην κατεχόμενη Πολωνία. Ο Μπαρτ μεταφέρθηκε στο Άουσβιτς με ένα βαγόνι που προοριζόταν για τη μεταφορά ζώων. Στο Άουσβιτς τον επέλεξαν για καταναγκαστική εργασία, για γεωτρήσεις και εκσκαφές σε ένα ορυχείο άνθρακα. Καθώς οι σοβιετικές δυνάμεις προχωρούσαν προς το στρατόπεδο του Άουσβιτς τον Ιανουάριο του 1945, οι Γερμανοί εξανάγκασαν τους περισσότερους από τους κρατούμενους σε πορεία θανάτου, απομακρύνοντάς τους από το στρατόπεδο.

07. Η μαρτυρία του Ιτζχάκ Μπέλφερ: Τα παιδιά του Γιάνους Κόρτσακ

Ο Πολωνοεβραίος παιδίατρος, παιδαγωγός, συγγραφέας, δημοσιογράφος και κοινωνικός ακτιβιστής, ο Γιάνους Κόρτσακ, ήταν αυθεντικός πρόδρομος εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών με στόχο τη θεμελίωση των δικαιωμάτων του παιδιού, ήταν πρόδρομος εκείνης της επαναστατικής αντίληψης η οποία με πάθος διεκδικούσε την υποκειμενικότητα του παιδιού. Όλη του τη ζωή, μέχρι το τραγικό της τέλος στον θάλαμο αερίων, ο Γιάνους Κόρτσακ αγωνιζόταν να δημιουργήσει γερές κοινωνικές και νομικές βάσεις για τον σεβασμό και την τήρηση των δικαιωμάτων του παιδιού. Η περίφημη φράση του «Δεν είναι παιδιά, είναι άνθρωποι», που συμπυκνώνει και αποτυπώνει το εξαιρετικό του έργο, δεν είναι μόνο ένα «θεώρημα» ότι τα παιδιά είναι πρόσωπα και πολίτες με πλήρη δικαιώματα, είναι επίσης ένα υψηλής σημασίας ζήτημα που ακόμα και σήμερα δεν πρέπει να σταματήσει να απασχολεί την κοινωνική γνώμη. Ο Γιάνους Κόρτζακ θανατώθηκε μαζί με τους μαθητές του στο κολαστήριο της Τρεμπλίνκα. Ο Ιτζχάκ Μπέλφερ ήταν ο τελευταίος επιζήσας μαθητής του.

09. Η μαρτυρία της Χάνα Μύλερ Μπρουμ: Εκτοπισμός στο Τερεζίενσταντ

Η Γερμανία σχεδίαζε να προσαρτήσει το μεγαλύτερο μέρος των ανατολικών περιοχών που είχε κατακτήσει μετά τον «εκγερμανισμό» τους. Μολονότι μερικές περιοχές επρόκειτο να χρησιμεύσουν ως εκτάσεις αποκλειστικά για εργάτες σε καταναγκαστικά έργα, στις περισσότερες έμελλε να εγκατασταθούν Γερμανοί έποικοι. Τα περισσότερα γερμανικά σχέδια μετεγκατάστασης αναβλήθηκαν για μετά το τέλος του πολέμου. Εντωμεταξύ, οι Γερμανοί εκμεταλλεύονταν ανηλεώς τις περιοχές αυτές προς όφελος της γερμανικής στρατιωτικής μηχανής: τρόφιμα, πρώτες ύλες και πολεμοφόδια κατάσχονταν. Άτομα μέλη του τοπικού πληθυσμού στρατολογούνταν για καταναγκαστική εργασία στα πολεμικά εργοστάσια ή σε στρατιωτικά κατασκευαστικά έργα. Εκατομμύρια εκτοπίστηκαν στη Γερμανία για να χρησιμοποιηθούν ως εργάτες σε καταναγκαστικά έργα στις γερμανικές πολεμικές βιομηχανίες ή στη γεωργία.

11. Η μαρτυρία του Μπολεσλόου Μπροντέσκι: Ποτέ μην εμπιστεύεσαι τους ναζί

Ο Μπολεσλόου και η μεγαλύτερη αδελφή του μεγάλωσαν σε μια εβραϊκή περιοχή της Βαρσοβίας. Οι Γερμανοί επιτέθηκαν στη Βαρσοβία τον Σεπτέμβριο του 1939. Ο πατέρας του δεν ήθελε να αφήσει τους άρρωστους συγγενείς του και έτσι εκείνος και η αδελφή του δραπέτευσαν ανεβαίνοντας σε ένα τρένο που κατευθυνόταν προς τα σύνορα με τη Σοβιετική Ένωση. Οι Γερμανοί εισέβαλαν στα σοβιετική εδάφη το 1941 και, το 1942, ο Μπολεσλόου εκτοπίστηκε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Μεταφέρθηκε στο γκέτο του Tερεζίενσταντ, όπου απελευθερώθηκε από τις σοβιετικές δυνάμεις το 1945.

13. Η μαρτυρία του Μπένζαμιν Μιντ: Ψωμί μόνο για τους Πολωνούς όχι για τους Εβραίους!

Ο Μπεν ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά που απέκτησε μια θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια. Η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου του 1939. Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Βαρσοβία, ο Ben αποφάσισε να δραπετεύσει στην κατεχόμενη από τους Σοβιετικούς Ανατολική Πολωνία. Ωστόσο, αποφάσισε σύντομα να επιστρέψει στην οικογένειά του και, στη συνέχεια, στο γκέτο της Βαρσοβίας. Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα γκέτο ήταν αστικές περιοχές (συχνά περίκλειστες) στις οποίες οι Γερμανοί συγκέντρωναν τον εβραϊκό πληθυσμό και τον ανάγκαζαν να διαβιώνει κάτω από άθλιες συνθήκες. Η ίδρυση των γκέτο αποσκοπούσε στην απομόνωση των Εβραίων με το διαχωρισμό των εβραϊκών κοινοτήτων από τον υπόλοιπο πληθυσμό, αλλά και από άλλες εβραϊκές κοινότητες. Στην κατεχόμενη Πολωνία και τη Σοβιετική Ένωση και μόνο, οι Γερμανοί δημιούργησαν τουλάχιστον 1.000 γκέτο.