Η ανατρεπτική εικαστικός Μαίρη Ζυγούρη μας λέει μια ιστορία

16:51 27/4/2020 - Πηγή: iPop

Κι ενώ μένουμε όλοι στο σπίτι μας μέχρι νεωτέρας προκειμένου να συμβάλλουμε στον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας του κορονοϊού, φυσικά έχουν ανασταλεί όλες οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που ήταν προγραμματισμένο να λάβουν χώρα αυτό το διάστημα. Ένα απ’ τα αυτά τα ιδιαίτερα καλλιτεχνικά δρώμενα που αναγκαστικά “έκλεισε τις πόρτες του” είναι και η έκθεση «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή». Η εικαστικός Μαίρη Ζυγούρη, η οποία έχει δημιουργήσει για τις ανάγκες της έκθεσης τέσσερα μοναδικής σημασίας έργα, μας λέει μια ιστορία.

Μια ιστορία που είπε η καλλιτέχνης

στο iPop.gr λίγο πριν την καραντίνα, αλλά έχει αξία να ακουστεί και να διαβαστεί και τώρα. Μια ιστορία που αφορά την εμπειρία του να δουλεύεις για ένα project με κρατούμενους.

Με αφετηρία τα εργαστήρια φιλοσοφίας, γραφής και performance που πραγματοποίησαν αρχικά η επιμελήτρια και θεωρητικός τέχνης Σοφία Σοφία- Ελίζα Μπουράτση και ο καλλιτέχνης Αλέξανδρος Πλωμαρίτης στο 3ο ΣΔΕ Θεσσαλονίκης, άλλοι οκτώ καλλιτέχνες προσκλήθηκαν να ετοιμάσουν και να υλοποιήσουν ο καθένας ένα εργαστήριο σε σύνολο περίπου 110 εκπαιδευόμενων (2017-2020) στο σχολείο των φυλακών.

Ανάμεσα σ’ αυτούς τους καλλιτέχνες είναι και η εικαστικός Μαίρη Ζυγούρη, η οποία είναι γνωστή για τις performances της, σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Παρακάτω είναι όλα όσα είπε η εικαστικός Μαίρη Ζυγούρη στο iPop.gr γι’ αυτή την ιδιαίτερη εμπειρία που είχε κατά την προετοιμασία των έργων με τους κρατούμενους:«Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή»: Τι σας έκανε να πείτε το ναι στη συμμετοχή σας σ’ αυτή την έκθεση;Η συνεργασία μου για την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου, με κοινωνικές ομάδες είναι μιά από τις πιο χαρακτηριστικές  πρακτικές της δουλειάς μου από το 2005. Παρόλα αυτά ήταν και για μένα μια πρωτόγνωρη εμπειρία.
Από φίλους καλλιτέχνες στην Ιταλία που είχαν συμμμετάσχει σε τέτοια πρότζεκτ, ήξερα πόσο σημαντικό είναι τόσο για την ζωή των κρατουμένων όσο και για τους ίδιους τους καλλιτέχνες, η επαφή της Τεχνης με κοινωνικά αποκλεισμένα περιβάλλοντα, όπως αυτό της φυλακής. Όταν λοιπόν με κάλεσε η Σοφία Μπουρατσή, η επιμελήτρια του πρότζεκτ στα Διαβατά, δέχθηκα με μεγάλη  χαρά. Η ιδιαιτερότητα αυτού του πρότζεκτ είναι ότι, η Performance συμπεριλαμβάνεται  στις πρακτικές της Τέχνης μέσα στις Φυλακές.
Πείτε μας λίγα λόγια για το δικό σας έργο. Πώς το εμπνευστήκατε; Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε;Καταρχάς, το έργο που παρουσιάζω στην έκθεση συνδιαμορφώθηκε με τους μαθητές-κρατούμενους κατά την διάρκεια της μιας εβδομάδας μαθημάτων που πραγματοποιήθηκαν στο Σχολείο τον Απρίλιο του 2019. Στα ανδρικά και γυναικεία τμήματα, φυσικά ξεχωριστά. Μπήκα με συγκεκριμένες ιδέες που με ενδιέφερε να εξερευνήσω μαζί τους, ζητήματα  ταυτότητας και με ποιο τρόπο ο εγκλεισμός εγγράφεται στα σώματα τους. Ξεκίνησα, ζητώντας να μου πουν τα παρατσούκλια τους, πριν αλλά και μέσα στην φυλακή. Αυτή η μικρή ερώτηση έκανε να ξεδιπλωθούν στιγμιότυπα από την παιδική ηλικία, τις μετακινήσεις τους, αλλά και από τις μεταξύ τους σχέσεις μέσα στην φυλακή. Ήταν και ένας ευχάριστος τρόπος να αρχίσουμε να μοιραζόμαστε και να εμπιστευόμαστε την ομάδα που σιγά σιγά διαμορφωνόταν. Τα πολλαπλά ονόματα που ακούστηκαν έκαναν σαφές ότι ο καθένας μας είναι ένας και πολλοί. Όταν σε  δεύτερη φάση άρχισα να τους μιλώ για τον Δρ. Φρανκενστάιν,που έπαιρνε μέλη από διαφορετικά σώματα για να φτιάξει, το ένα, το δικό του «τέρας», τότε μπήκαν όλοι στο νόημα. Άρχισαν να φαντάζονται μια συλλογική περσόνα που θα τους περιελάμβανε όλους. Ο καθένας έδινε το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, το «καλύτερό» του. Από τον έναν τα μαλλιά, από τον άλλον το τατουάζ, από τον άλλον τα ταξίδια κ.τ.λ. Συλλογικά λοιπόν έδωσαν τα φυσικά χαρακτηριστικά, τις ενδυματολογικές επιλογές και κυρίως το προφίλ. Την ταυτότητα της κάθε περσόνας. Έτσι έγινε η συναρμολόγηση. Δουλειά μου ήταν να κατασκευάσω, να μεταφράσω αισθητικά όλες τις οδηγίες που μου είχαν δώσει. Οι επισκέπτες της έκθεσης, όταν ανοίξει ξανά τις πόρτες της για το κοινό, θα δουν 2  μηχανισμούς τύπου μαριονέτας στο φυσικό ανθρώπινο μέγεθος, που φέρουν δύο ανδρικές και δύο γυναικείες περσόνες. Η κάθε περσόνα συνοδεύεται και από ένα διάγραμμα/banner που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία της ταυτότητας της κάθε περσόνας. Οι μαριονέτες αυτές έχουν σχεδιαστεί για να συνδεθούν με το σώμα  ενός Performer και να κινηθεί ελεύθερα στο χώρο. Αρχικά μέσα στο Μουσείο και δυνητικά στον Δημόσιο χώρο της Θεσσαλονίκης.
Πώς ήταν η συνεργασία σας με τους εκπαιδευόμενους;Στην αρχή ήταν πιο δύσκολα…μέχρι να με εμπιστευτούν και να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε ως ομάδα. Στην συνέχεια υπήρξαν στιγμές «ανοίγματος» και ελπίδας. Οφείλω να ομολογήσω ότι διαπίστωσα μεγάλες έμφυλες διάφορες. Αλλιώς  ενσωματώνουν τον εγκλεισμό οι γυναίκες από τους άνδρες. Άλλη σχέση αποκτούν με το σώμα τους και άλλες οι δυναμικές που αναπτύσσουν μεταξύ τους.Υπήρχε κάτι που σας δυσκόλεψε σ’ αυτή τη διαδικασία; Τι ήταν αυτό που σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση δουλεύοντας μ’ αυτούς τους ανθρώπους;Η όλη εμπειρία ήταν πολύ διαφορετική από αυτό που φανταζόμουν πριν να μπω. Δεν ήταν εύκολο…παρά την τόση εμπειρία μου….Ο περιοριστικός χώρος της φυλακής, η αρχιτεκτονική η ίδια, οι πόρτες που κλειδώνουν και ξεκλειδώνουν, σε καταβάλουν. Το σώμα συρρικνώνεται. Όταν κάποια στιγμή μέσα στην διαδικασία, τους έκανα, σχέδον με ελαφρότητα, την ερώτηση, πόσα βήματα κάνουν μέσα στον θάλαμο των 10 ατόμων ή 8 ατόμων, η απάντηση ήταν σοκαριστική αλλά ακριβής! Επτά (7) βήματα σε μήκος, (3) τρία μέχρι την τουαλέτα και (5) πέντε για την πόρτα. Όταν  αντιληφθείς τις πραγματικές διαστάσεις του φυσικού χώρου που αναλογούνται, τότε συνειδητοποιείς ποιες είναι ο συνθήκες διαβίωσης, που επικρατούν. Ο Ντοστογιέφσκι έλεγε ό,τι «ο πολιτισμός μιας χώρας φαίνεται από το επίπεδο διαβίωσης των φυλακισμένων της».
Πιστεύετε στις δεύτερες ευκαιρίες;Μια αρνητική απάντηση θα σήμαινε τον πλήρη αποκλεισμό αυτών των ανθρώπων από την ευκαιρία. Η «δεύτερη ευκαιρία» νομίζω είναι το μόνο κοινωνικό δικαίωμα που έχουν τελικά αυτές οι «ευπαθείς ομάδες». Είναι ζωτικής σημασίας. Τα σχολεία  αυτά δεν παρέχουν απλά και μόνο μια ανοιχτή πιθανότητα απασχόλησης και εργασίας μετά την αποφυλάκιση τους, αλλά και αφήνει ανοιχτό το δικαίωμα να έχουν πρόσβαση στην γνώση.Έχετε συμμετάσχει σε projects στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Υπάρχει κάτι που βλέπετε στο εξωτερικό και σας λείπει απ’ την performance στην Ελλάδα;Πέρα από έναν γενικότερο αποπροσανατολισμό του ευρύτερου κοινού για το τι είναι η performance παρά την “άνθιση” που παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια  στην Ελλάδα. Πόσο μάλλον στην περίπτωσή μου, που για να πραγματοποιήσω μια Περφόρμανς μπορεί να προηγούνται και μήνες προετοιμασίας και έρευνας. Για εικαστικά έργα τέτοιας πρακτικής στο εξωτερικό, εννοώ κυρίως Ευρώπη, οι θεσμοί, ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι είναι πολύ πιο δομημένοι και λειτουργικοί, απ΄οτι εδώ στην Ελλάδα. Μπορείς να δουλέψεις σε καλύτερες συνθήκες και φυσικά να αποδώσεις και καλύτερα.Ένας καλλιτέχνης στην Ελλάδα μπορεί να ζήσει απ’ την τέχνη του;Στο «ελεύθερο επάγγελμα» του καλλιτέχνη, γιατί και αυτό είναι, η αβεβαιότητα είναι δεδομένη. Σε καιρούς  κρίσης σαν αυτή που όλοι βιώνουμε την τελευταία δεκαετία στην Ελλαδα, η αβεβαιότητα και αίσθηση ανασφάλειας εντείνεται ακόμα περισσότερο. Από την άλλη όμως σε τέτοιες συγκυρίες, η Τέχνη και ο ρόλος της μέσα στην κοινωνία, αποκτά μεγαλύτερη σημασία για όλους.
Ειλικρινά, καθώς πασχίζω να ζήσω από την τέχνη μου, αυτό που τις περισσότερες φορές υπερέχει, είναι η ίδια η χαρά του να κάνεις τέχνη. Αυτή η ίδια σου δίνει τη δύναμη να συνεχίσεις.Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σας σχέδια;Εγώ συνέχεια ετοιμάζω κάτι, Είμαι δημιουργική. Άλλωστε οι συγκυρίες και οι κατάλληλες ευκαιρίες κάπως δημιουργούνται, έπειτα από τόσα χρόνια πορείας στα Εικαστικά. Αυτό που κυρίως όμως που με απασχολεί περισσότερο είναι η βαθύτερη, πιο ουσιαστική πάλη. Πως παρόλες τις δυσκολίες και τις ακυρώσεις που η επικαιρότητα μας επιβάλει, να μην ξεχάσω, να διατηρήσω, τον «ρομαντισμό» μου. Πρώτα μέσα στα έργα μου, στην πραξη, και να φροντίσω να μην χάσω την πίστη μου, στην ιδέα της Τέχνης και του ρόλου της, σήμερα και στο μέλλον.

Εμείς συνεχίζουμε να μένουμε σπίτι κι ελπίζουμε σύντομα να περάσει όλο αυτό που ζούμε, ώστε να δώσουμε ραντεβού σ’ αυτή την έκθεση που ανυπομονούμε να χαθούμε ανάμεσα στα μηνύματα και τα έργα που παρουσιάζει!

Το άρθρο Η ανατρεπτική εικαστικός Μαίρη Ζυγούρη μας λέει μια ιστορία εμφανίζεται στο iPop.