Ποιος είναι ο πρωταγωνιστής στην ταινία της ζωής σου;

10:44 8/12/2022 - Πηγή: iPop

Το παγκόσμιο best seller του Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», που έγινε ταινία αποσπώντας εννέα υποψηφιότητες για Όσκαρ, πραγματεύεται ένα θέμα που ταλαιπώρησε σε όλη του τη ζωή τον συγγραφέα: τη θεωρία ενάντια στην πράξη. 

Ο ένας ήρωας είναι συγγραφέας, χαμένος στα βιβλία του και στις ιδέες του και ο άλλος ένας εργάτης που ζει τη ζωή του στο έπακρο. Πρόκειται για τη σύγκρουση δύο κόσμων, έτσι όπως τη βιώνει στις

μεγάλες αποφάσεις του ο Κρητικός στοχαστής.

Έτσι, ο Καζαντζάκης κατασκευάζει ένα δίπολο, το οποίο λειτουργεί ως εξής: Εκείνος που πράττει στη ζωή του είναι πρωταγωνιστής κι εκείνος που παρακολουθεί είναι ο συγγραφέας, που θα διηγηθεί όσα ζήσει.

Θέλοντας να κάνουμε μια αντιπαραβολή, τραβηγμένη και πεζή, σε παρακινούμε να αναρωτηθείς κάτι πολύ απλοϊκό: Αν η ζωή σου γινόταν ταινία, ποιος πιστεύεις πως θα ήταν ο κατάλληλος ηθοποιός για να ερμηνεύσει τον ρόλο σου; Αυτό το ευτελές ερώτημα μπορεί να σε κάνει να συνειδητοποιήσεις πού ακριβώς στέκεσαι.

Είναι τόσο συναρπαστική και πολυκύμαντη η ζωή σου, που να απαιτείται ένας ιδιαίτερα ταλαντούχος ηθοποιός; Ή είναι ανιαρή και προβλέψιμη, οπότε δύσκολα θα μπορεί κανείς να την αναδείξει; Ποιες είναι εκείνες οι πράξεις σου που θα σε ξεχώριζαν; Ποια είναι η πιο ηρωική σου στιγμή; Για ποια απόφασή σου ντρέπεσαι και ποιο λάθος θα έκανες ξανά; Όλα αυτά τα ερωτήματα καλείσαι να τα σκεφτείς για να αξιολογήσεις τη μέχρι τώρα πορεία σου.

Αυτές οι απαντήσεις είναι που θα σε κατευθύνουν. Η αγωνία του Καζαντζάκη να ζήσει την κάθε στιγμή και να γίνει καλύτερος προερχόταν από το γεγονός πως διάβαζε και έγραφε τις περισσότερες ώρες της ημέρας για μεγάλες περιόδους της ζωής του. 

Επιχείρησε να κάνει πολλές φορές παράτολμα πράγματα, τόσο για να υποστηρίξει έμπρακτα όλα όσα πρέσβευε ιδεολογικά όσο και για να μη μείνει αποκομμένος από τα τεκταινόμενα. Μελετώντας κανείς τη ζωή και τις επιλογές του, θα παρατηρήσει πως η αναλογία θεωρίας και πράξης είναι εκπληκτική.

Πολλές φορές μάλιστα οι επιλογές του μοιάζουν αδιανόητες, σε βαθμό που κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως «ιδεοληπτικός». Αυτή του η ανάγκη να επιβεβαιώνει τις θεωρίες του ή να ζει σύμφωνα με τις ιδέες του μοιάζει με ένα προσωπικό στοίχημα, με μια μορφή εκούσιας δοκιμασίας.

Έτσι, τον βλέπουμε να παραιτείται λόγω… τιμιότητας από το πόστο του στην Unesco, όταν ολοκληρώνει το έργο του –εκείνη την περίοδο εισέπραττε έναν παχυλό μισθό–, επιστρέφοντας στην αβεβαιότητα των συγγραφικών εσόδων. Όπως παραιτείται και από υφυπουργός της κυβέρνησης Παπανδρέου, όταν διαφωνεί με συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες όμως τον καθόριζαν ως άνθρωπο και πολιτικό.

Αναφέρουμε αυτές τις δύο κορυφαίες πράξεις, αν και υπάρχουν πολλές ανάλογες αποφάσεις και σε επίπεδο καθημερινότητας.

Τον Ιούνιο του 1923 ο Καζαντζάκης ξεναγείται στη Γερμανία από την ερωμένη του Έλσα, με την οποία συζητούσε περί φιλοσοφίας. Στο σημειωματάριό του γράφει: «Της έλεγα [σ.σ. της Έλσας]: να μην χαθεί, να δεθεί με μια γενναία πράξη, να μην αφήσει ποτέ την ψυχή της να σβήσει».

Εκείνο λοιπόν που έχει σημασία για τον Καζαντζάκη είναι η εφαρμογή των θεωριών, η καθημερινή τριβή με την πραγματική ζωή και όχι η αποστασιοποίηση.

Με αυτό τον τρόπο κατανικούνται ο φόβος, η τεμπελιά και, το πιο σημαντικό, ο θάνατος. Η πράξη συνιστά την κορυφαία έκφραση του ελεύθερου ανθρώπου.

Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Έχεις τα Πινέλα του Γιώργου Πράτανου και της Νίκης Σταύρου. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr.

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο Ποιος είναι ο πρωταγωνιστής στην ταινία της ζωής σου; εμφανίζεται στο iPop.