COP28: Έρχεται το τέλος των ορυκτών καυσίμων;

11:47 16/12/2023 - Πηγή: Emea.gr

Το κείμενο της συμφωνίας, καλεί σε «μετάβαση προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με τρόπο δίκαιο, συντεταγμένο και ισότιμο, επιταχύνοντας τη δράση σε αυτήν την κρίσιμη δεκαετία, προκειμένου να επιτευχθεί η ουδετερότητα άνθρακα το 2050, σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις».

Αρκετοί είναι όμως εκείνοι που χαρακτηρίζουν τη συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα «ιστορική», ωστόσο πολλοί επιστήμονες εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους, καθώς υποστηρίζουν ότι το τελικό κείμενο περιέχει αρκετά ασαφείς διατυπώσεις.

Σημειώνεται

ότι οι επιστήμονες επισημάνουν πως παρά τη μεγάλη πρόοδο που σημειώθηκε και υπήρξαν θετικά σημεία στις αποφάσεις κατά τη διάρκεια της διάσκεψης χρειάζεται να διανυθεί ακόμη πολύς δρόμος.

Αρχικά η Φοίβη Κουντούρη, καθηγήτρια και διευθύντρια του Ερευνητικού Εργαστηρίου ReSEES στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγήτρια στο Πολυτεχνείο της Δανίας στη Σχολή Τεχνολογίας, Διοίκησης και Οικονομικών και Διευθύντρια της Μονάδας Αειφόρου Ανάπτυξης στο Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ, ανέφερε ότι «η συμφωνία της COP28 σηματοδοτεί μια σταθερή δέσμευση για βιώσιμη μετάβαση, ωστόσο, υπολείπεται της ρητής δέσμευσης για τη σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων»

«Η COP28 ολοκληρώθηκε με μια έκθεση-ορόσημο για την υλοποίηση των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού. Η έκθεση αυτή προτρέπει για άμεση μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και συνιστά μια πολυμερή συμφωνία για ταχύτερες μειώσεις των εκπομπών, με στόχο το καθαρό μηδέν έως το 2050, με ενδιάμεσο στόχο τη μείωση των εκπομπών κατά 43% έως το 2030.

Ωστόσο, όπως σημειώνει η κ.Κουντούρη, «υπολείπεται της ρητής δέσμευσης για τη σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων και στερείται σαφούς χρονοδιαγράμματος για τη μείωση της χρήσης τους».

Επιπλέον προσθέτει ότι, ο επείγων χαρακτήρας των ανωτέρω κλιματικών στόχων ενισχύεται από πολλαπλές παγκόσμιες αναταραχές — πανδημία COVID-19, πόλεμος στην Ουκρανία, υψηλός πληθωρισμός, κλιμακούμενες φυσικές καταστροφές εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής».

Πρόσθεσε ακόμα ότι «Αυτά τα σοκ επιδεινώνουν ιδιαίτερα τις προκλήσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. Υπό το πρίσμα αυτών των προκλήσεων, η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για την ενθάρρυνση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) για την Ατζέντα 2030 συνιστά τη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος ώστε να καταστεί πιο δίκαιο για τις ευάλωτες χώρες και να υποστηριχτούν με κεφάλαια, ιδίως μέσω δημόσιων και πολυμερών αναπτυξιακών τραπεζών, για την αντιμετώπιση του υψηλού κόστους μακροπρόθεσμης πράσινης και ψηφιακής αναπτυξιακής χρηματοδότησης, σε ευθυγράμμιση με τους ΣΒΑ». 

Επίσης, για την κ. Κουντούρη τα αποτελέσματα της 28ης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) «σηματοδοτούν πρόοδο στον παγκόσμιο διάλογο για το κλίμα, αλλά υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα της επίτευξης συναίνεσης, ειδικά δεδομένης της αντίθεσης από μεγάλους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων, όπως οι χώρες του ΟΠΕΚ».

«Για τις χώρες που τα έσοδα τους εξαρτώνται από ορυκτά καύσιμα, η διαφοροποίηση τους σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και εναλλακτικά καύσιμα, όπως βιοκαύσιμα, υδρογόνο και συνθετικά καύσιμα, είναι ζωτικής σημασίας. Αυτή η διαφοροποίηση, σε συνδυασμό με τη μεταφορά τεχνολογίας, είναι απαραίτητη για τον μετριασμό του κινδύνου απώλειας μεριδίου αγοράς καθώς εξελίσσεται το παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο. Επίσης, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορούν να ηγηθούν της ενεργειακής μετάβασης, με ορισμένες μάλιστα να έχουν ήδη επενδύσει στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και σε καθαρότερες μορφές ενέργειας.

Η τεχνογνωσία τους σε υπεράκτια έργα, παραγωγή υδρογόνου, υποδομές φόρτισης EV και άλλες λύσεις απαλλαγής από τον άνθρακα μπορούν να αξιοποιηθούν και να γίνουν πρωτοπόροι στην οικονομία χαμηλών εκπομπών». 

Ως συμπέρασμα η κ. Κουντούρη αναφέρει ότι: «Παγκόσμιοι ηγέτες, ακαδημαϊκοί, επιχειρηματίες και εκπρόσωποι παραγωγικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών, όχι μόνο επιβεβαίωσαν την επείγουσα πρόκληση της αποδέσμευσης μας από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά συνέβαλε επίσης σε μια βαθύτερη κατανόηση των πολύπλευρων προσεγγίσεων που απαιτούνται για την επίτευξη των κλιματικών μας στόχων.

Η ενσωμάτωση ποικίλων στρατηγικών, από τη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος έως την προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας και το μετασχηματισμό της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, αντικατοπτρίζει μια ολιστική και ρεαλιστική προσέγγιση της δράσης για το κλίμα. Καθώς βρισκόμαστε σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, οι αποφάσεις που ελήφθησαν και οι πρωτοβουλίες που δρομολογήθηκαν, όπως αυτές της AE4RIA και του SDSN Global Climate Hub, θα διαμορφώσουν αναμφίβολα την πορεία μας προς ένα βιώσιμο και ανθεκτικό μέλλον. Είναι ένας δρόμος που απαιτεί δέσμευση, τολμηρή δράση και ακλόνητη πίστη στη συλλογική μας ικανότητα να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο για τις μελλοντικές γενιές». 

Από την πλευρά του ο καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος και Κλίματος του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή, Κώστας Καρτάλης τόνισε ότι «η απόφαση της COP28 για το θέμα των ορυκτών καυσίμων αν και κινείται στη σωστή κατεύθυνση αναφέρεται «γενικόλογα» στη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και στην επιτάχυνση των προσπαθειών για τη σταδιακή μείωση του άνθρακα, έχοντας περισσότερο το χαρακτήρα ευχών παρά καθοριστικών αποφάσεων».

«Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή ξεκίνησε με την προσδοκία για μια απόφαση που θα ικανοποιούσε την ανάγκη για τη σταδιακή κατάργηση (phase out) των ορυκτών καυσίμων για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, όπως άλλωστε επισημαίνει, σε όλους τους τόνους και εδώ και πλέον 30 χρόνια, η διεθνής επιστημονική κοινότητα.

Κανείς δεν υποτιμά τις δυσκολίες της διαπραγμάτευσης μεταξύ αντίρροπων συμφερόντων σε ό,τι αφορά στα ορυκτά καύσιμα, ούτε ζει σε άλλο πλανήτη για να πιστεύει ότι τον κεντρικό ρόλο σε αυτές τις διαπραγματεύσεις έχουν οι επιστήμονες.

Όμως, στο επίμαχο θέμα των ορυκτών καυσίμων η απόφαση της Διάσκεψης – ένα κομψοτέχνημα συμβιβαστικών αναφορών – γενικόλογα αναφέρεται στη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και στην επιτάχυνση των προσπαθειών για τη σταδιακή μείωση του άνθρακα, που αν και στη σωστή κατεύθυνση έχουν περισσότερο το χαρακτήρα ευχών παρά καθοριστικών αποφάσεων. Είναι δηλαδή σαν να έχεις ανέβει στην Πάρνηθα αντί στα Ιμαλάια», αναφέρει ο κ. Καρτάλης.

Όπως τονίζει ο καθηγητής, «δυστυχώς χάνεται (και άλλος) πολύτιμος χρόνος, την ίδια στιγμή που οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιδεινώνονται και τα κλιματικά φαινόμενα είναι συχνότερα και εντονότερα ενώ η καθυστέρηση στη λήψη ουσιαστικών μέτρων θα οδηγήσει στην ανάγκη για περισσότερους οικονομικούς πόρους, γεγονός που εκτιμάται ότι θα περιορίσει την ένταση των αναγκαίων μέτρων».

«Θα ανησυχούσα όμως για την ασύμμετρη εμπιστοσύνη που προσφέρει η απόφαση στην πυρηνική ενέργεια, όπως και στις τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Ως προς τις τεχνολογίες δέσμευσης, ούτε τεχνολογικά ώριμες είναι αλλά και υπάρχει κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν – κυρίως από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες – ως άλλοθι για τη συνέχιση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, με τη λογική ότι υπάρχει τρόπος για τη μείωση των εκπομπών τους» υπογραμμίζει ο κ. Καρτάλης και προσθέτει ότι «είναι πολύ θετικό ότι η Διάσκεψη επισημοποίησε τη λειτουργία του Ταμείου για τις απώλειες και τις ζημίες και δεσμεύθηκε για την οικονομική ενίσχυση των αναπτυσσόμενων χωρών για μία ανάπτυξη που δεν θα βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα».

Ακόμη, «Όμως και το Ταμείο και η οικονομική ενίσχυση χρειάζονται πόρους, που δυστυχώς δεν προκύπτουν στο ύψος ή στο χρόνο που απαιτούνται. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική συνεισφορά – στο πλαίσιο της Διάσκεψης – των ΗΠΑ, της Ε.Ε., της Μεγάλης Βρετανίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Ιαπωνίας στο ταμείο που δημιουργήθηκε, είναι ίση με τις απολαβές του Κριστιάν Ρονάλντο για δύο έτη στην ποδοσφαιρική ομάδα της Σαουδικής Αραβίας στην οποία αγωνίζεται», επισημαίνει ο κ. Καρτάλης καταλήγοντας ωστόσο στο συμπέρασμα ότι «δυστυχώς πολύς δρόμος χρειάζεται ακόμα να διανυθεί για να συναντηθούν οι αποφάσεις των Διεθνών Διασκέψεων με αυτά που περιγράφουν και όσο αυτό συμβαίνει το χάσμα μεταξύ των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων κρατών θα βαθαίνει».

«Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα της Διάσκεψης όπως ο καθένας μας τα διαβάσει, αν μία χώρα επιθυμεί να συμβάλλει ουσιαστικά στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής δεν έχει παρά να στραφεί ταχύτερα στη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, λ.χ. όπως το επιχειρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι 27 χώρες που τη συνθέτουν. Ή και να λάβει αποφάσεις όπως αυτή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για τη μη χρηματοδότηση επενδύσεων που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα», τονίζει ο κ. Καρτάλης

Για να συνεχίσει λέγοντας ότι «Με άλλα λόγια, οι μεγάλοι “παίκτες” στη χρήση ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανόμενων των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ρωσίας, της Ινδίας, κ.α. αλλά και οι χώρες που ανησυχούν για την ισχύ της συμβιβαστική απόφασης, αλλά συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων (Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία), δεν χρειάζεται να περιμένουν τις αποφάσεις της επόμενης ή των επόμενων COP για να κάνουν αυτό που υποστήριζαν τόσο πριν πάνε στο Nτουμπάι όσο και για τις εργασίες της Διάσκεψης, δηλαδή τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων έστω και σε διαφορετικά χρονικά ορόσημα. Η απόφαση της Διάσκεψης δεν τους περιορίζει να ακούσουν την επιστήμη και να λάβουν αυστηρά ή και πολύ αυστηρότερα μέτρα, αντί δηλαδή να χρησιμοποιήσουν την απόφαση της COP28 ως ένα βολικό άλλοθι». 

Τέλος, ο Παναγιώτης Κοσμόπουλος, ο εντεταλμένος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, χαρακτηρίζει την συμφωνία που επετεύχθη στην COP28 «ορόσημο», ενώ παράλληλα επισημαίνει ότι «η συμφωνία επετεύχθη αλλά με αρκετές ασάφειες και διόδους διαφυγής για τα κράτη που αποτελούν τους μεγαλύτερους ρυπαντές σε παγκόσμια κλίμακα».

«Το παράδοξο με τη φετινή Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή είναι πως φιλοξενήθηκε από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ουσιαστικά μια πετρελαϊκή υπερδύναμη. Παρόλα αυτά, τα μηνύματα ήταν πολύ συγκεκριμένα και χαρακτηρίστηκαν από μια αυστηρότερη ρητορική με πολλούς αποδέκτες αλλά κυρίως στόχευαν τους μεγαλύτερους ρυπαντές σε παγκόσμια κλίμακα δηλαδή Κίνα, Ινδία και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Τελικώς, αποδείχθηκε ότι η κοινή βούληση είναι αρκετά ισχυρή ώστε να συμφωνηθεί ο τριπλασιασμός των ανανεώσιμων πηγών και ο διπλασιασμός της εξοικονόμησης ενέργειας μέχρι το 2030, ώστε ο κλιματικό στόχος του 1,5 °C να συνεχίσει να είναι εφικτός. Ταυτόχρονα, συμφωνήθηκε η εντατική οικονομική και τεχνολογική υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών με σκοπό να καταφέρουν να εκπληρώσουν τις κλιματικές δεσμεύσεις τους για ενεργειακή μετάβαση και ασφάλεια με κοινωνική συνοχή. Τέλος, έγινε μια σπουδαία στροφή του τελικού ζητούμενου που πλέον δεν είναι η μείωση χρήσης των ορυκτών καυσίμων αλλά η ταχεία κατάργησή τους».

«Κύριο μέλημα των ετήσιων Διασκέψεων για το Κλίμα είναι μια κοινά αποδεκτή πορεία αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Επομένως, το στοιχείο των διαπραγματεύσεων έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο μέχρι και την τελευταία στιγμή πριν από την ανακοίνωση συμφωνίας για τα ορυκτά καύσιμα. Τελικά, η συμφωνία επετεύχθη αλλά με αρκετές ασάφειες και διόδους διαφυγής για τα κράτη που αποτελούν τους μεγαλύτερους ρυπαντές σε παγκόσμια κλίμακα, μέσω σύγχρονων αλλά αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας τεχνολογιών και λύσεων, όπως η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και η εμπορία εκπομπών άνθρακα», υπογραμμίζει και προσθέτει ο κ. Κοσμόπουλος ότι «σε κάθε περίπτωση, η φετινή συμφωνία μπορεί να θεωρηθεί ορόσημο, όχι όμως για το τελικό περιεχόμενό της, αλλά για τη βούληση που υπάρχει πλέον για ενότητα, δράση και κυρίως παράδοση απτών αποτελεσμάτων με άμεση ισχύ για ένα βιώσιμο προς τον άνθρωπο μέλλον».

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Κοσμόπουλος «χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι παρά την κλιματική αλλαγή, η Γη έχει μηχανισμούς ανάδρασης που θα επαναφέρουν το κλίμα στην κανονικότητα σε γεωλογικούς χρόνους της τάξης των χιλιάδων ετών ωστόσο επισημαίνει ότι «η απειλή όμως για το ανθρώπινο είδος είναι ορατή και ίσως μη αναστρέψιμη αν δεν δράσουμε ενωμένοι προς την κατεύθυνση που επιβάλλει πλέον η ίδια η ιστορία». Και να καταλήξει ο κ. Κοσμόπουλος ότι «η φετινή Διάσκεψη για το Κλίμα αποτελεί μια ισχυρή παρακαταθήκη για τις επόμενες που θα ακολουθήσουν -σ.σ.το COP29 θα πραγματοποιηθεί στο Αζερμπαϊτζάν– ώστε να παγιωθεί η απόφαση για ταχεία κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στο δρόμο για την κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050.