Χαλκιδική: Οικισμοί λίγων εκατοντάδων κατοίκων φιλοξενούν χιλιάδες

16:24 22/7/2024 - Πηγή: Emea.gr

Η Χαλκιδική φτάνει να φιλοξενεί κατά μέσο όρο πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα τους ζεστούς μήνες, ενώ οι νέοι οικισμοί ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Κάθε καλοκαίρι στον πληθυσμό της προστίθεται μια πόλη με το μέγεθος της Θεσσαλονίκης.

Η πίεση σε υποδομές, ύδρευση, αποχέτευση, διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων είναι τεράστια, δεδομένης ιδίως της παλαιότητας πολλών δικτύων, ηλικίας

σε κάποιες περιπτώσεις έως και μισού αιώνα.

Ως αποτέλεσμα καταγράφονται διακοπές υδροδότησης, παράτυπες γεωτρήσεις και παράνομες χωματερές μέσα σε ρέματα και δασικές εκτάσεις και ΧΥΤΑ στα όρια της δυναμικότητάς τους. Επιπλέον, νεόχτιστοι οικισμοί, αλλά κι ολόκληρα χωριά – δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί δεν διαθέτουν εν έτει 2024 βιολογικό καθαρισμό και εξυπηρετούν τις αποχετευτικές τους ανάγκες με οικιακούς βόθρους (όχι πάντα στεγανούς).

Η αναβάθμιση των υποδομών στη Χαλκιδική επείγει, αλλά όταν οι δήμοι της περιοχής διεκδικούν κονδύλια για να τις αναβαθμίσουν, συχνά βρίσκουν κλειστές πόρτες. Κι αυτό διότι ζητούν πόρους για να ικανοποιήσουν το καλοκαίρι τις ανάγκες χιλιάδων ανθρώπων (παραθεριστών, τουριστών και κατοίκων), όταν η χειμωνιάτικη «απογραφή» είναι σε πολλές περιπτώσεις λίγες εκατοντάδες άτομα.

Για παράδειγμα, μια περιοχή 300 κατοίκων φτάνει να διεκδικεί κονδύλια για να φτιάξει έναν βιολογικό καθαρισμό ικανό να εξυπηρετήσει 5000 άτομα. Το έργο είναι απολύτως απαραίτητο, αλλά το αίτημα είναι δυσκολο να δικαιολογηθεί στη γλώσσα των αριθμών.

Δεν είναι όμως μόνο ο τουρισμός. Κάθε χρόνο στη Χαλκιδική εκδίδονται χιλιάδες νέες οικοδομικές άδειες. Πέραν του τουρισμού και της οικιστικής ανάπτυξης, ο νομός στηρίζει σημαντικό μέρος του ΑΕΠ του και σε άλλες υδροβόρες δραστηριότητες, όπως η γεωργία και τα μεταλλεία. Κατά καιρούς έχουν συζητηθεί διάφοροι τρόποι για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα, αλλά οι περισσότεροι αποτελούν μόνο μέρος της λύσης, αφού οι συνθήκες επιβάλλουν έξυπνους συνδυασμούς.

Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ μία από τις πιθανές λύσεις είναι το πολυσυζητημένο Φράγμα του Χαβρία, που ήδη από τη δεκαετία του 1970, θεωρούταν από πολλές πλευρές σαν το «κλειδί» για την αντιμετώπιση του προβλήματος ύδρευσης, ιδίως της νότιας και κεντρικής Χαλκιδικής σε πρώτη φάση.

«Οι υποδομές δεν αρκούν»

Έχει εγκαταλειφθεί οριστικά ο σχεδιασμός για το Φράγμα του Χαβρία; Όπως επισήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αντιπεριφερειάρχης Χαλκιδικής, Κατερίνα Ζωγράφου, η διαχείριση του έργου γίνεται αποκλειστικά από το υπουργείο Υποδομών, η πληροφόρηση που υπάρχει είναι ότι αυτό δεν εγκαταλείπεται.

Η αρχική επενδυτική προθυμία για το έργο «σκόνταψε» στη μεγάλη αναπροσαρμογή του προϋπολογισμού του, αφού κατά την κα Ζωγράφου από κάτι λιγότερο από 110 εκατ. ευρώ αρχικά, έφτασε τελικά να στοιχίζει γύρω στα 170 εκατ. λόγω των ανατιμήσεων στα υλικά κατασκευής και της ενεργειακής κρίσης.

«Η πληροφόρηση που έχουμε είναι ότι η πρόθεση είναι να ξαναγίνει διαγωνισμός. Δεν ξέρουμε αν το έργο θα παραμείνει ΣΔΙΤ ή θα γίνει με δημόσια επένδυση. Είναι ένα έργο μακρόπνοο, αλλά δεν μπορούμε να στηριχθούμε μόνο σε αυτό, καθώς οι απαιτήσεις σε νερό έχουν αυξηθεί πάρα πολύ, εξαιτίας όχι μόνο του τουρισμού, αλλά και της οικιστικής ανάπτυξης. Μόνο στην Κασσάνδρα είχαμε χιλιάδες οικοδομικές άδειες πέρυσι», σημειώνει.

Κάποιοι δήμοι, προσθέτει, κινητοποιούνται για να αναβαθμίσουν τα παλαιωμένα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης και άλλοι μπαίνουν στη διαδικασία αντικατάστασης υδρομέτρων και βελτίωσης των βιολογικών καθαρισμών όπου υπάρχουν, ώστε να ενσωματωθεί τεχνολογία που θα επιτρέπει τη χρήση του νερού για άρδευση. Επιπλέον, σε κάποιες περιοχές (π.χ., Νικήτη) υλοποιούνται έργα αφαλάτωσης. Επίσης είναι βασικό να ληφθεί μέριμνα και για τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης.

«Η Χαλκιδική έχει τρεις υδροβόρες δραστηριότητες, που εισφέρουν σημαντικά στο ΑΕΠ της: γεωργία, τουρισμό, μεταλλεία. Για τα τελευταία, έχουμε προτείνει ως Περιφέρεια η διαχείριση των υδάτων, μετά την απομάκρυνσή τους από τον ορεινό όγκο, να γίνεται μέσω ταμιευτήρα στην περιοχή της Μεγάλης Παναγίας, ο οποίος θα ενισχύει τον υδροφόρο ορίζοντα και επιπλέον θα αποτελεί πηγή άρδευσης», λέει και προσθέτει: «Έχουμε πρόταση και για τον Ολύμνιο Ποταμό και συγκεκριμένα τη δημιουργία μικρών φραγμάτων».

Ως θετικό νέο χαρακτηρίζει το γεγονός ότι «βρίσκεται σε πάρα πολύ καλό δρόμο» η αξιολόγηση του αντιπλημμυρικού έργου του χειμάρρου Ολυμπιάδας, προϋπολογισμού 6,2 εκατ. ευρώ, που η ελπίδα είναι να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ. Το έργο εκτιμάται ότι θα εισφέρει στην αντιμετώπιση πλημμυρών και θα συμβάλει στην άρδευση των καλλιεργειών.

Ωστόσο, εκτιμά ότι «τα έργα υποδομής δεν αρκούν» και σημειώνει ότι χρειάζονται μέτρα όπως η ελλειμματική άρδευση, η επιλογή πιο ξηροθερμικών καλλιεργειών και ο περιορισμός της σπατάλης νερού από τους πολίτες.

Για την κατάσταση στην αποχέτευση αναφέρει: «το θέμα αφορά αποκλειστικά τους δήμους. Εμείς έχουμε τον ελεγκτικό μηχανισμό και δεν κλείνουμε τα μάτια. Οι περισσότεροι βιολογικοί καθαρισμοί που υπάρχουν σήμερα στη Χαλκιδική χρήζουν αναβάθμισης, αλλά σε πολλές περιοχές δεν υπάρχουν καν».

Σχετικά με τα απορρίμματα, η κα Ζωγράφου εκτιμά ότι «το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι τόσο η αποκομιδή, όσο οι δημιουργημένες από πολίτες παράνομες χωματερές. Όταν γίνονται ανακαινίσεις εξοχικών κατοικιών, τα ρέματα, ακόμα και δασικές εκτάσεις, γεμίζουν με μπάζα και καναπέδες» και προσθέτει ότι για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, χρειάζονται πολύ μεγάλη αστυνόμευση και υψηλά πρόστιμα.

«Από άποψη λειψυδρίας είμαστε νησί»

Η λειψυδρία αποτελεί σήμερα το βασικότερο πρόβλημα για τον δήμο Κασσάνδρας, που υδροδοτείται από γεωτρήσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων βρίσκονται στο δυτικό του τμήμα.

«(Από άποψη λειψυδρίας) είμαστε νησί. Την τελευταία τετραετία έχει βρέξει ελάχιστα», λέει η δήμαρχος Κασσάνδρας, Αναστασία Χαλκιά, επισημαίνοντας ότι το πρόβλημα επιδεινώθηκε εξαιτίας της εκτεταμένης και άναρχης δόμησης, του τουρισμού και της αύξησης του πληθυσμού όπου υπάρχουν πολλές εξοχικές κατοικίες. Προσθέτει ακόμη ότι πρόβλημα αποτελεί και η υδροκλοπή, ιδίως στην περιοχή της Παλλήνης.

Ο δήμος Κασσάνδρας σχεδιάζει πια, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία διυλιστηρίου αφαλάτωσης θαλασσινού νερού, προϋπολογισμού άνω των 15 εκατ. ευρώ, αλλά και φραγμάτων. Επίσης, λύσεις εκτιμάται ότι μπορεί να δώσει ένα ολιστικό πρόγραμμα, συνολικού ύψους 70 εκατ. ευρώ για τέσσερις δήμους συνολικά, που στην περίπτωση της Κασσάνδρας αφορά τρία χωριά: Πευκοχώρι, Χανιώτη και Πολύχρονο.

Το πρόγραμμα, που προβλέπει νέες γεωτρήσεις για ύδρευση, αλλά και αναβάθμιση των βιολογικών καθαρισμών, ώστε τα υγρά απόβλητα να χρησιμοποιούνται – κατόπιν επεξεργασίας – για άρδευση και τα στέρεα για κομποστοποίηση, προβλέπεται να ολοκληρωθεί εντός τριετίας από την έναρξή του.

Επιπλέον, μέχρι το τέλος του 2024 αναμένεται να ολοκληρωθούν δύο μονάδες αφαλάτωσης, σε Πευκοχώρι και Σταυρονικήτα. «Η διαχείριση του νερού όμως δεν είναι απλά θέμα υποδομών, αλλά μια υπόθεση συλλογική. Τα επόμενα χρόνια το νερό θα έχει μεγαλύτερη αξία από το πετρέλαιο», εκτιμά.

«Η πορεία του νερού θα είναι στο μέλλον πόλεμος»

«Η πορεία του νερού θα είναι πόλεμος στα επόμενα χρόνια». Με τη χαρακτηριστική αυτή φράση, ο δήμαρχος Πολυγύρου, Γεώργιος Εμμανουήλ, συνοψίζει ένα πρόβλημα που αποκτά ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις, λόγω και φαινομένων όπως η υφαλμύρωση.

Όπως λέει, λύσεις υπάρχουν, αλλά για να υλοποιηθούν χρειάζονται σοβαρά χρηματοδοτικά εργαλεία. «Για παράδειγμα, για την αντικατάσταση των παλαιών δικτύων, στα οποία οι απώλειες λόγω διαρροών είναι τουλάχιστον 40% και για τη δημιουργία μονάδας επεξεργασίας νερού, υπολογίσαμε ότι χρειάζονται 16-17 εκατ. ευρώ, που θα μπορούσαν να προέλθουν από το ΕΣΠΑ. Δυστυχώς δεν υπάρχει σχετική ανοιχτή πρόσκληση αυτή τη στιγμή, όμως θα χτυπήσουμε όλες τις πόρτες. Πιθανώς να χρειάζεται να δούμε και το θέμα της αφαλάτωσης (θαλασσινού νερού), π.χ., σε μεγάλα ξενοδοχεία», λέει ο κ. Εμμανουήλ και απευθύνει έκκληση σε παραθεριστές και δημότες να μη σπαταλούν το νερό.

Τα τρία «αγκάθια»

«Τα τρία μεγαλύτερα προβλήματα της Χαλκιδικής σε επίπεδο υποδομών, σε σχέση και με τον τουρισμό, είναι η ύδρευση, η περιβαλλοντική διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων και το χωροταξικό», εκτιμά ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδοχείων (ΕΞΧ), Γρηγόρης Τάσιος.

Μεταξύ άλλων, σημειώνει ότι άλλαξαν τα δεδομένα στην τουριστική δραστηριότητα, η ανομβρία «έριξε» τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα ενώ η Χαλκιδική σε ποσοστό 99% υδροδοτείται από γεωτρήσεις για ύδρευση και άρδευση καλλιεργειών, όλο και νωρίτερα.

Σχετικά με την αποχέτευση, η Χαλκιδική εξυπηρετείται σε μεγάλο βαθμό από βόθρους (κυρίως στεγανούς, αλλά δυστυχώς και απορροφητικούς), ιδίως στις περιοχές όπου δεν υπάρχουν αποχετευτικό σύστημα και βιολογικοί καθαρισμοί.

«Τα ξενοδοχεία, ασχέτως μεγέθους και κατηγορίας, σε μεγάλο ποσοστό υποχρεούνται εδώ και 40 χρόνια να έχουν βιολογικό καθαρισμό και να διαχειρίζονται ό,τι περισσεύει. Προσωπικά, ως ξενοδόχος, δίνω 700 ευρώ τον μήνα μόνο για τη μεταφορά της αποξηραμένης λυματολάσπης σε ειδική μονάδα στη Σκύδρα για απόθεση», σημειώνει.