Κυριακή των Βαΐων: Οι συμβολισμοί της και γιατί τρώμε ψάρι

08:00 13/4/2025 - Πηγή: Emea.gr

Η Κυριακή των Βαΐων, είναι η τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής, μια ιδιαίτερη ημέρα του Ορθόδοξου εορτολογίου και είναι η μέρα που επιτρέπεται η κατάλυση της νηστείας, με την παράδοση να επιβάλλει την κατανάλωση ψαριού.

Κυριακή των Βαΐων: Τι συμβολίζει 

Την Κυριακή των Βαΐων η Εκκλησία αναβιώνει τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, ένα χαρμόσυνο γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας. Οι πιστοί τιμούν αυτή την ημέρα ως την αρχή του Θείου Δράματος που

κορυφώνεται με τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Μία μέρα που αποτελεί ορόσημο, που συνδυάζει τον εορτασμό της βασιλικής εισόδου του Ιησού με την προετοιμασία των Παθών που ακολουθούν.

 Η τελετουργία

Κατά τη λειτουργική τελετουργία, το πρωί της  Κυριακής των Βαΐων τελείται η Θεία Λειτουργία του Χρυσοστόμου και το βράδυ τελείται ο Όρθρος της Μεγάλης Δευτέρας, δηλαδή η Ακολουθία του Νυμφίου, που σηματοδοτεί την  έναρξη της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος, στη διάρκεια της οποίας θα εξελιχθεί, μέσα στον λειτουργικό και υμνολογικό κύκλο της Εκκλησίας, η πορεία του Κυρίου προς το Πάθος και την Ανάσταση.

Η ιστορική σημασία

Έξι ημέρες πριν το Ιουδαϊκό Πάσχα, μια σημαντική επταήμερη γιορτή αφιερωμένη στην ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο, ο Χριστός έστειλε δύο από τους μαθητές Του με συγκεκριμένες οδηγίες: «Να πάτε στο απέναντι χωριό., Στην είσοδό του θα βρείτε ένα δεμένο πουλάρι, επάνω στο οποίο ποτέ κανείς άνθρωπος δεν έχει καθίσει. Λύστε το και φέρτε το εδώ. Και αν κάποιος σας ρωτήσει γιατί το λύνετε, θα του απαντήσετε ότι το χρειάζεται ο Κύριος».
Οι μαθητές εκτέλεσαν την εντολή, πήγαν το πουλάρι στον Ιησού, έριξαν επάνω του τα εξωτερικά τους ενδύματα και Τον βοήθησαν να ανεβεί. Είχε προηγηθεί το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου στη Βηθανία, με τον Ιησού να διδάσκει τους ανθρώπους και τα πλήθη να συρρέουν για να ακούσουν τον λόγο Του Όταν ο Χριστός εισήλθε στην Ιερουσαλήμ, το πλήθος Τον υποδέχθηκε σύμφωνα με το εθιμοτυπικό της υποδοχής των βασιλέων. Έστρωσαν κλαδιά φοινίκων (βάια στα εβραϊκά) στους δρόμους από όπου περνούσε ο Χριστός πάνω στο γαϊδουράκι και Τον επευφημούσαν τραγουδώντας: «Ωσαννά ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ» (Ιωάν.12:13). Από τα βάια πήρε το όνομά της η Κυριακή των Βαΐων. Έθιμα και παραδόσεις της Κυριακής των Βαΐων

Στα χρόνια μας όλες οι εκκλησίες στολίζονται με βάια, λόγω του ότι οι φοίνικες δεν ευδοκιμούν και δεν βρίσκονται εύκολα σε όλες τις περιοχές. Συνήθως, για τον στολισμό χρησιμοποιούνται κλαδιά δάφνης, ιτιάς, ελιάς ή μυρτιάς. Μετά το τέλος της λειτουργίας, αυτά τα κλαδιά αυτά μοιράζονται στους πιστούς που τα κρατούν και στο σπίτι τους ως ευλογία.

Μάλιστα, η λαϊκή παράδοση αποδίδει στα βάια ιαματικές ιδιότητες, αλλά και εκείνους που θέλουν να αποτρέπουν το κακό. Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας έχουν αναπτυχθεί ξεχωριστά έθιμα:– Με τα βάια «χτυπούν» τις έγκυες γυναίκες, πιστεύοντας ότι έτσι θα έχουν ευκολότερο τοκετό
– Οι πιστοί κρεμούν τα βάια στις πόρτες των σπιτιών ως φυλακτό για προστασία
– Κάνουν ξεχωριστές εκδηλώσεις σηματοδοτώντας την ιδιαίτερη σημασία της Κυριακής των Βαΐων Τι συμβολίζει η Κυριακή των Βαΐων Η είσοδος του Ιησού στην Ιερουσαλήμ σηματοδοτεί την αρχή του  Θείου Δράματος. Αν και είναι η αρχή των Παθών γιορτάζεται η είσοδος του Χριστού ως Βασιλέα στην Ιερουσαλήμ. Στους αρχαίους χρόνους υπήρχε η συνήθεια, όταν ένας βασιλιάς εισερχόταν σε μια πόλη, να το κάνει έφιππος, συνοδευόμενος από υπασπιστές και φρουρά, επιδεικνύοντας τη δύναμη, το μεγαλείο και τη δόξα του. 

Η υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλυμα είχε βαθύτερη σημασία για τους ανθρώπους της εποχής. Εξαιτίας της γιορτής του Πάσχα, είχε συγκεντρωθεί πολύς κόσμος στην πόλη. Όταν διαδόθηκε η είδηση της άφιξης του Χριστού, οι άνθρωποι πήραν στα χέρια τους «τά βαΐα τῶν φοινίκων» και βγήκαν να Τον προϋπαντήσουν με επευφημίες.

Η ανάσταση του Λαζάρου είχε διαδοθεί σε όλο το Ισραήλ, ως γεγονός που είναι πραγματικό θαύμα, αφού αναστήθηκε ένας άνθρωπος που ήταν νεκρός και ενταφιασμένος τέσσερις μέρες. Ο Ιησούς ήταν αυτός που οι άνθρωποι πίστεψαν στη δύναμή του  και ζώντας υπό ρωμαϊκή κατοχή με τη  διαφθορά των αρχόντων και κακουχίες και είδαν στο πρόσωπό του αυτόν που  ζητούσαν από τον ο Θεός να τους στείλει. Προσδοκούσαν έναν ηγέτη που θα ελευθέρωνε το έθνος τους και θα επανίδρυε ένα θεοκρατικό κράτος.

Η αποστολή του Ιησού

Η αποστολή του Χριστού ήταν διαφορετική, γιατί μπήκε στην Ιερουσαλήμ όχι ως κοσμικός βασιλιάς, αλλά ταπεινά, πάνω σε ένα γαϊδουράκι, συμβολίζοντας ότι η βασιλεία Του δεν ήταν από αυτόν τον κόσμο. Η Κυριακή των Βαΐων αποτελεί έτσι μια υπενθύμιση της αντίθεσης ανάμεσα στις ανθρώπινες προσδοκίες και το θείο σχέδιο της σωτηρίας που επρόκειτο να εκπληρωθεί μέσω του Σταυρού και της Ανάστασης.

 Τι τρώμε την Κυριακή των Βαΐων

Η κατανάλωση ψαριού την Κυριακή των Βαΐων αποτελεί μια εξαίρεση στους κανόνες της νηστείας της Σαρακοστής. Αυτό αποδεικνύει και τη σημαντικότητα της ημέρας ως εορτασμού της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Η Εκκλησία επιτρέπει αυτή την “κατάλυση” ως μια μικρή ανάπαυλα πριν από την αυστηρή νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας που ακολουθεί.

Η Κυριακή των Βαΐων λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στις δύο φάσεις της νηστείας:
• Την πρώτη φάση της Σαρακοστής που προηγήθηκε
• Τη δεύτερη φάση της αυστηρής νηστείας της Μεγάλης Εβδομάδας που ακολουθεί

Σε σχέση πάντως με την εκκλησιαστική άποψη για τη νηστεία την Κυριακή των Βαΐων, υπάρχει μια διαφοροποίηση στο ζήτημα του αν καταλύεται ψάρι ή όχι. Η γνώμη του Θεόδωρου του Στουδίτη είναι ότι την ημέρα αυτή την Κυριακή των Βαΐων «τρώμε όλοι ψάρι», επειδή θεωρείται Δεσποτική εορτή. Για τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη μόνο μία ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής τρώγεται ψάρι, δηλαδή την ημέρα του Ευαγγελισμού.

Είναι χαρακτηριστική η θέση των Αποστολικών Διαταγών όταν λένε: «Μετά από αυτές (δηλαδή τις εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανίων), να τηρείτε τη νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και συμπληρούμενη την Παρασκευή. Μετά από αυτές αφού σταματήσετε τη νηστεία, να αρχίζετε την Αγία Εβδομάδα του Πάσχα, νηστεύοντες κατ’ αυτήν όλοι με φόβο…».

Χρησιμοποιώντας  τις φράσεις “αφού σταματήσετε τη νηστεία” και “να αρχίζετε”,  δείχνουν ότι μια νηστεία τελειώνει και μία άλλη αρχίζει. Αυτή που τελειώνει είναι η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και αυτή που αρχίζει είναι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. Άρα η γιορτή αυτή βρίσκεται ανεξάρτητα ανάμεσα σε δύο νηστείες. Η θέση της λοιπόν δίνει το δικαίωμα να μιλάμε για κατάλυση αυτή την ημέρα του ψαριού ή ακόμα και του αυγού.

Η κατανάλωση ψαριού την Κυριακή των Βαΐων είναι λοιπόν η τελευταία διατροφική ελευθερία πριν την κορύφωση της νηστείας, προσφέροντας στους πιστούς μια ευκαιρία για εορταστικό γεύμα πριν την πνευματική και σωματική άσκηση της Μεγάλης Εβδομάδας.