Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος στο EMEA.GR: «Αβέβαιος ο αντίκτυπος της νέας μετάλλαξης του κορωνοϊού»

06:31 7/2/2023 - Πηγή: Emea.gr

Ο Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και πρύτανης του ΕΚΠΑ Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος, σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο emea.gr, μιλά για την νέα υπομετάλλαξη XBB.1.5 του κορωνοϊού και κατά πόσο είναι ικανή να αυξάνει τον αριθμό των νοσηλειών και της βαριάς νόσησης σε πολλές χώρες του κόσμου. Στη συνέχεια,

περιγράφει την κατάσταση στα νοσοκομεία της χώρας, εν μέσω έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης και κορωνοϊού. Αναλύει επίσης το φλέγον ζήτημα της αποτελεσματικότητας των εμβολίων, αλλά και κατά πόσο τα κύτταρα έχουν την ικανότητα να «θυμούνται» τυχόν λοίμωξη με COVID-19. Τέλος, μιλά για το «brain drain» και την ανάγκη αντιστροφής του σε «brain gain».

Κύριε πρύτανη, βιώσαμε μία μακροχρόνια και εξαιρετικά δύσκολη περίοδο εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Παρόλο που σχεδόν επιστρέψαμε στην κανονικότητα, προκύπτουν διαρκώς νέες μεταλλάξεις, πολλές από τις οποίες είναι άκρως μεταδοτικές. Ως καθηγητής Αιματολογίας- Ογκολογίας, μπορείτε να μάς μιλήσετε για τη νέα παραλλαγή του κορωνοϊού ΧΒΒ.1.5; Υπάρχει λόγος ανησυχίας;

Θάνος Δημόπουλος: Η XBB.1.5 αποτελεί παρακλάδι της υπομετάλλαξης XBB, η οποία είναι υπομετάλλαξη του στελέχους Όμικρον. Η πρωτεϊνική ακίδα της XBB φέρει μια σειρά από μεταλλάξεις που ενισχύουν την ικανότητά της να διαφεύγει την ανοσία, κάτι το οποίο προκάλεσε κυρίως στην Ασία και την Σιγκαπούρη την υπεροχή της. Προκλινικά πειράματα δείχνουν ότι η αυτή η μετάλλαξη βελτιώνει της ικανότητα της XBB να προσκολλάται στον ανθρώπινο υποδοχέα ACE2, τον οποίο χρησιμοποιεί ο SARS-COV-2 για να εισβάλει στα κύτταρα. Είναι σημαντικό ότι η συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν φαίνεται να μεταβάλει την ικανότητα της XBB να διαφεύγει από τα αντισώματα, αλλά η μεταλλαγή F486P που υπάρχει στη XBB.1.5 βοηθάει να ξεπεραστεί αυτό το μειονέκτημα. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι ο αντίκτυπος της υπομετάλλαξης XBB.1.5 είναι αβέβαιος. Μπορεί η συγκεκριμένη υπομετάλλαξη να μην αυξάνει τον αριθμό των νοσηλειών και της βαριάς νόσησης σε πολλές χώρες λόγω της ανοσίας που έχει δημιουργηθεί από προηγούμενες νοσήσεις από άλλες παραλλαγές καθώς και του εμβολιασμού με το επικαιροποιημένο εμβόλιο. Ωστόσο, ακόμα και εάν η υπομετάλλαξη XBB.1.5 δεν προκαλέσει μεγάλο κύμα σοβαρών λοιμώξεων, θα πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά η γενεαλογία της για την πρόληψη μεταγενέστερων μεταλλάξεων. Τα δισθενή εμβόλια ενισχύουν τα επίπεδα αντισωμάτων ικανών να μπλοκάρουν τη μόλυνση από XBB (και πιθανώς XBB.1.5) σε εργαστηριακές δοκιμές.

Εκτός όμως από τον κορωνοϊό, τον φετινό χειμώνα επικρατεί ο συνδυασμός COVID-19 και γρίπης, ο οποίος προκαλεί ασφυξία στο σύστημα υγείας. Ποια είναι η κατάσταση στα νοσοκομεία της χώρας αυτή τη στιγμή; Επίσης, πώς εξελίσσεται η πορεία των ιώσεων;

Θάνος Δημόπουλος: Τα πρώιμα κύματα του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV) και της γρίπης φαίνεται πως κορυφώθηκαν πριν από το νέο έτος. Παρόλο που αναμενόταν χειμερινή έξαρση των κρουσμάτων Covid-19, τα κρούσματα είναι αρκετά μειωμένα σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο όπου το εξαιρετικά μεταδοτικό στέλεχος Όμικρον του SARS-CoV-2 πυροδότησε ένα μεγάλο κύμα νοσήσεων. Επιπλέον, οι συνδυασμένες επισκέψεις στα τμήματα επειγόντων περιστατικών για Covid-19, γρίπη και RSV έχουν μειωθεί από την κορύφωση στις αρχές του χειμώνα. Οι επισκέψεις προκλήθηκαν κυρίως από Covid-19 το καλοκαίρι και το φθινόπωρο και στη συνέχεια από τη γρίπη με την έλευση του χειμώνα. Αντίθετα, κατά τον περσινό χειμώνα οι επισκέψεις οφείλονταν σχεδόν κατά αποκλειστικότητα σε Covid-19 με την επιδημιολογική έκρηξη του στελέχους Όμικρον. Βέβαια, μπορεί να φανεί μια νέα αύξηση στα κρούσματα της γρίπης, η οποία μερικές φορές έχει δύο αιχμές, καθώς και μια επόμενη περίοδος έξαρσης RSV την άνοιξη.

Κύριε Δημόπουλε, πολύ μεγάλη συζήτηση έγινε -κυρίως την περσινή χρονιά- για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά του κορωνοϊού. Τι απαντάτε σε όσους τα αμφισβητούν ακόμα και σήμερα και τι θα συμβουλεύατε όσους δεν έχουν ακόμα εμβολιαστεί;

Θάνος Δημόπουλος: Δεδομένα τόσο από τις κλινικές μελέτες όσο και σε επίπεδο πληθυσμού έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2 και την προστασία που παρέχουν από τη σοβαρή COVID-19. Η προστασία από τα εμβόλια ήταν πολύ σημαντική κατά τις προηγούμενες περιόδους της πανδημίας, οπότε και οι λοιμώξεις COVID-19 ήταν πιο σοβαρές, ενώ μικρό μέρος του πληθυσμού είχε εκτεθεί στον ιό και είχε αποκτήσει ανοσία μετά από λοίμωξη. Οι ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες που εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο για σοβαρή νόσο είναι απαραίτητο να προβούν σε αναμνηστικό εμβολιασμό. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα δισθενή εμβόλια παρέχουν πρόσθετη προστασία έναντι σοβαρής λοίμωξης από το στέλεχος Όμικρον σε άτομα που έχουν προηγουμένως εμβολιαστεί ή/και λάβει αναμνηστική δόση, αν και η αποτελεσματικότητα μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αποτελεσματικότητα των δισθενών αναμνηστικών εμβολίων είναι υψηλότερη από εκείνη των μονοσθενών αναμνηστικών εμβολίων.

Τι συμβαίνει με τη μνήμη των κυττάρων; Γιατί κάποιοι νόσησαν με κορωνοϊό περισσότερες από μία φορές, ενώ κάποιοι όχι;

Θάνος Δημόπουλος: Φυσική ανοσία αναπτύσσεται μετά από COVID-19 λοίμωξη και αφορά στην παραγωγή Β- και Τ-λεμφοκυττάρων μνήμης. Ο SARS-CoV-2 μπορεί να οδηγήσει τόσο σε συμπτωματικές όσο και σε ασυμπτωματικές λοιμώξεις COVID-19. Ο κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός και ιδιοσυστασιακοί παράγοντες καθώς και η παρουσία συνοδών νοσημάτων μπορεί να επηρεάζουν την ευαλωτότητα σε σοβαρή νόσο COVID-19. Γι΄αυτό το λόγο μερικοί μπορεί να έχουν εμφανίσει κλινικά έκδηλη νόσο, ενώ άλλοι υποκλινική ή ολιγοσυμπτωματική νόσο μία ή/και περισσότερες φορές.

Πόσο πιθανό είναι να εμφανιστεί τα επόμενα χρόνια μία νέα πανδημία;

Θάνος Δημόπουλος: Νέες μεταλλάξεις στο γονιδίωμα των ιών είναι αναμενόμενες και αποτελούν μέρος του κύκλου ζωής τους. Η συσσώρευση μεταλλάξεων που προσδίδουν στον ιό χαρακτηριστικά που του προσδίδουν πλεονέκτημα επιβίωσης όπως δυνατότητα μεταπήδησης από το ζωικό βασίλειο στους ανθρώπους. Βέβαια, αυτή η πιθανότητα δεν είναι δυνατό να καθοριστεί εκ των προτέρων. Η συστηματική επιδημιολογική παρακολούθηση των κυκλοφορούντων ιών με γνωστό δυναμικό μετάδοσης στον άνθρωπο και ακολούθως από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να υπάρχει στενή επιδημιολογική επιτήρηση. Με αυτό τον τρόπο, θα είναι δυνατή η περιχαράκωση τέτοιων περιστατικών ώστε να αποκοπεί η αλυσίδα μετάδοσης και να αποτραπεί περαιτέρω εξάπλωση.

Πολλοί έλληνες επιστήμονες, μόλις ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, αναχωρούν αμέσως για το εξωτερικό. Σε τι υστερεί η Ελλάδα και συμβαίνει αυτή η μαζική φυγή;

Θάνος Δημόπουλος: Πολλοί διαφορετικοί παράγοντες συντελούν στο φαινόμενο της φυγής των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό «brain drain». Οι χαμηλές απολαβές σε συνδυασμό με την ετεροαπασχόληση και τη συχνή ανάγκη για υπερωριακή εργασία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που συντελούν στο «brain drain». Αποτελεί και πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της Πολιτείας η αντιστροφή του «brain drain» σε «brain gain». Η διασφάλιση πόρων με την παράλληλη αξιοποίηση προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σκοπό την αναβάθμιση των παραγωγικών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας, καθώς και η καθολική ανανέωση του εργασιακού τοπίου στην ελληνική αγορά εργασίας θα συμβάλει ουσιαστικά τόσο στη μείωση του «brain drain» αλλά και στον επαναπατρισμό των επιστημόνων του εξωτερικού «brain regain».