To κοινωνικό κράτος;

07:46 23/11/2013 - Πηγή: Matrix24

Ο φόβος τον οποίο υποσχέθηκε να ξεριζώσει η δημοκρατία και ο απόγονός της, το κοινωνικό κράτος, έχει επιστρέψει με εκδικητικό μένος. Οι περισσότεροι από μας φοβόμαστε ότι θα αποκλειστούμε, θα ταπεινωθούμε και θα στερηθούμε την αξιοπρέπεια. Τα άτομα αφημένα όλο και περισσότερο στη δική τους επινοητικότητα και οξυδέρκεια, οφείλουν να μηχανεύονται ατομικές λύσεις σε κοινωνικώς παραγόμενα προβλήματα. Μια τέτοια κατάσταση φέρνει τα άτομα σε αμοιβαίο ανταγωνισμό που ξεθωριάζει την αλληλεγγύη.

Η λειτουργία της δημοκρατίας προϋποθέτει ότι το κράτος θα προωθεί την αρχή της κοινοτικά κυρωμένης ασφάλισης

ενάντια στις ατομικές ατυχίες και τις επιπτώσεις τους. Η αρχή αυτή ανυψώνει τα μέλη της κοινωνίας στο επίπεδο των πολιτών και μπορεί να τα προστατέψει από τη φίμωση, τον αποκλεισμό, την ταπείνωση και ακόμη μπορεί η αρχή αυτή να γίνει μια γόνιμη πηγή κοινωνικής αλληλεγγύης. Πρέπει να γίνει σαφές ότι χωρίς κοινωνικά δικαιώματα ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων θα διαπιστώνουν ότι τα πολιτικά τους δικαιώματα είναι σχεδόν άχρηστα και ανάξια προσοχής.

Η έλλειψη από δίχτυ προστασίας των απελπισμένων και οι αυθαιρεσίες των κυβερνώντων αποτελούν κινδύνους στους οποίους εκτίθενται οι δημοκρατίες. Στους κινδύνους αυτούς πρέπει να λογαριάσουμε και τον κίνδυνο που ο Z. Bauman (Παράπλευρες απώλειες, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2012) τον αποκαλεί: «κόπωση από την ελευθερία».Με τον όρο αυτό θέλει να περιγράψει την αταραξία με την οποία αποδεχόμαστε τον βαθμιαίο περιορισμό των κεκτημένων με θυσίες ελευθεριών μας, των δικαιωμάτων μας στην προσωπική ζωή,…και γενικά την ατολμία και αδιαφορία των πολιτών.

Πάνω στους διάχυτους φόβους που διαποτίζουν τη σημερινή μας κοινωνία, κάποιοι πολιτικοί και οι αγορές καραδοκούν να επωφεληθούν. Το παιχνίδι των αγορών είναι γνωστό και το βιώνουμε με τον πιο δραματικό τρόπο. Από την άλλη μεριά, τα λαϊκιστικά κινήματα και οι λαϊκιστές πολιτικοί αναλαμβάνουν το έργο που εγκαταλείφθηκε από το φθίνον και υπό εξαφάνιση κοινωνικό κράτος. Αλλά, σε απόλυτη αντίθεση με το κοινωνικό κράτος, ενδιαφέρονται να επεκτείνουν και όχι να μειώσουν το μέγεθος των φόβων με αντικειμενικό σκοπό την εξουσία. Οι πολιτικοί αυτοί προσπαθούν να απλουστεύσουν τα προβλήματα με σκοπό να πείσουν το εκλογικό σώμα, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της πολιτικής τους.

Σ’ έναν κόσμο τόσο ανασφαλή όσο ο δικός μας, η προσωπική ελευθερία του λόγου και δράσης, το δικαίωμα πρόσβασης στην αλήθεια και το συνεχές ενδιαφέρον για το κοινό καλό θα πρέπει να αναδειχτούν. Είναι ανάγκη να απαλλαγούμε από τις λαϊκίστικες προσεγγίσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε και να συμβάλουμε στη δημιουργία περιβάλλοντος αισιοδοξίας και αλληλεγγύης.

Ο κοινός μας τόπος πρέπει να είναι ο περιορισμός των ανισοτήτων, ο λόγος είναι απλός: υπάρχει μια συνάφεια ανάμεσα στην κοινωνική ανισότητα και την πιθανότητα μιας καταστροφής, ανθρωπογενούς ή φυσικής προέλευσης. Σε μια κοινωνία που κυριαρχούν οι ανισότητες οι απώλειες των απελπισμένων βαφτίζονται ως «παράπλευρες», στο μέτρο που απορρίπτονται ως μη σημαντικές ώστε να δικαιολογήσουν το κόστος πρόληψής τους.

Η χώρα μας για να βρει το δρόμο της χρειάζεται να γίνει λιγότερη άνιση και να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους που υποθηκεύουν τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Στις σημερινές συνθήκες το «κοινωνικό κράτος» δεν είναι βιώσιμο, η προσέγγισή του όμως πρέπει να είναι ο στόχος…

Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης του Π. Ιωαννίνων

e-mail: [e-mail]