Η αυτοκτονία του Ρόμπιν Ουίλιαμς, το συλλογικό και το ατομικό

07:50 14/8/2014 - Πηγή: Matrix24

Πόση σχέση μπορεί να έχει η αυτοκτονία ενός διάσημου σταρ του Χόλιγουντ με την κατάσταση που ζούμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;

Ίσως να υπάρχουν κάποιες συνάφειες.

«Ατομική» κατάθλιψη

Ο προικισμένος ηθοποιός, που μας χάρισε ανεπανάληπτες στιγμές και ξεχωριστές ερμηνείες, έδινε διαρκή και χρόνια μάχη με την κατάθλιψη, όπως λένε τα διεθνή ΜΜΕ. Είχε εξαρτήσεις, δεν είχε καταφέρει να βρει

το νόημα της ζωής, αισθανόταν μόνος και κάποια στιγμή, υπέκυψε στη διαρκή μάχη με τον εαυτό του -με την ψυχή του, θα μπορούσε να πει κανείς χωρίς διάθεση μεγαλοστομίας. Πολλοί είπαν ότι τα είχε όλα, αλλά το θέμα είναι ότι δεν είχε ό,τι ήθελε ο ίδιος να έχει.

Οι ψυχολόγοι, όσοι τουλάχιστον ειδικεύονται στην μελέτη αυτοκτονιών και του πώς ένας άνθρωπος οδηγείται σ' αυτές, υποστηρίζουν ότι βασικός λόγος που οδηγεί στο απονενοημένο διάβημα είναι η απώλεια ελέγχου που αισθάνεται ο επίδοξος αυτόχειρας ως προς τη ζωή του, τα συναισθήματά του, τις ανθρώπινες σχέσεις του.

Μ' άλλα λόγια, μια ερμηνεία για το πώς ένας άνθρωπος βρίσκει το απίστευτο θάρρος να αφαιρέσει την ίδια του τη ζωή, είναι ότι πρόκειται για κάποιον που έχει χάσει -ή αισθάνεται ότι έχει χάσει- τον έλεγχο της ζωής του και προσπαθεί να αντισταθμίσει αυτή την απώλεια ελέγχου, διαχειριζόμενος οικεία βουλήσει τον θάνατό του. Δηλαδή, κάποιος που δεν ελέγχει τη ζωή του, επιχειρεί να θεραπεύσει αυτή την αδυναμία έχοντας τον πλήρη έλεγχο του θανάτου του.

Γι' αυτό και οι ψυχολόγοι θεωρούν «εγκληματική» -υπό την έννοια ότι ενέχει παρότρυνση αυτοκτονίας- την ερμηνεία πως κάποιος που αυτοκτόνησε «ελευθερώθηκε» ή, τελοσπάντων, «έσπασε τα δεσμά και άφησε πίσω τις έγνοιες του».

«Συλλογική» κατάθλιψη

Από το Χόλιγουντ πίσω στα καθ' ημάς. Εδώ και 4,5 χρόνια, απ' όταν ξεκίνησε η εφιαλτική περιπέτεια του Μνημονίου και της διεθνούς επιτήρησης, έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι ως κοινωνία πάσχουμε από «συλλογική κατάθλιψη». Σε πόσες παρέες και επαφές μας με συμπολίτες μας δεν έχουμε ακούσει φράσεις τύπου «δεν υπάρχει μέλλον», «δεν υπάρχει προοπτική», «καμία ελπίδα» και άλλα ηχηρά παρόμοια; Σε καθημερινή βάση -τις έχουμε πει κι εμείς, κι αυτές και πολύ χειρότερες.

Εξάλλου, στην Ελλάδα του Μνημονίου τα στατιστικά των αυτοκτονιών δείχνουν ανάγλυφα τη σχέση λιτότητας-αυτοκτονιών. Χωρίς να υπολογίσει κανείς τις χιλιάδες αυτοκτονίες που έχουν μείνει κρυφές έπειτα από πρωτοβουλία των οικογενειών των αυτοχείρων, προκειμένου οι τελευταίοι να μην ταφούν «αδιάβαστοι» (αφού η θρησκεία απαγορεύει την αυτοκτονία...).

Άλλωστε, σ' αυτή τη συλλογική κατάθλιψη έχει συμβάλει τα μέγιστα και η τακτική της συλλογικής αυτοενοχοποίησης, που προέβαλαν από την αρχή του Μνημονίου κορυφαίοι πολιτικοί (με δηλώσεις του τύπου «όλοι μαζί τα φάγαμε») αλλά και μεγάλα ΜΜΕ που μας ενημέρωναν ότι τόσα χρόνια «ζούσαμε πάνω από τις δυνάμεις μας».

Ωστόσο, όταν ο αυτόχειρας έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατό του, αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της συλλογικής κατάθλιψης, αλλά της ατομικής. Είναι μόνος με τον εαυτό του, έχει χάσει τον έλεγχο της ζωής, των οικονομικών, της οικογένειάς του και αποφασίζει να ανακτήσει τον έλεγχο του θανάτου του.

Κατά συνέπεια, η «συλλογική κατάθλιψη» του Μνημονίου είναι η συνισταμένη πολλών «ατομικών καταθλίψεων» -αν μπορεί να επιτραπεί αυτός ο νεολογισμός.

Από την κατάθλιψη στη λύση

Και, αν στην περίπτωση του Ρόμπιν Ουίλιαμς, έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο που, θεωρητικά, τα είχε όλα και τον κυνηγούσαν οι προσωπικοί δαίμονές του, στη δική μας, «συλλογική-ατομική κατάθλιψη», οι αιτίες της κατάστασης αυτής έχουν ονοματεπώνυμο.

Και εδώ, ερχόμαστε στον χώρο της πολιτικής. Δεν είναι μονόδρομος να οδηγηθεί κάποιος στην «ατομική κατάθλιψη» ως αποτέλεσμα των προβλημάτων του και της επικρατούσας «συλλογικής κατάθλιψης».

Μεταξύ αυτών των δύο σταδίων (που η μετάβαση από το ένα στο άλλο μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνη και αυτοκαταστροφική) υπάρχει πάντα ένα άλλο συλλογικό φαινόμενο: η συλλογική δράση. Η επιστροφή του καταθλιπτικού ιδιώτη στην προτέρα κατάσταση του ενεργητικού πολίτη και η ανάληψη συλλογικής δράσης, προκειμένου η κοινωνία να επιβάλει τους δικούς της όρους στην χάραξη της πολιτικής και στην διακυβέρνηση του τόπου.

Ακούγεται ουτοπικό, αλλά δεν είναι. Η Ιστορία, όταν δεν προχωρά με πολέμους και δικτατορίες, εξελίσσεται μέσω της συλλογικής δράσης.

Δεν είναι θέμα ψυχολογικό. Είναι απλώς η λειτουργία της Δημοκρατίας. Και όσο περισσότεροι και περισσότερο το συνειδητοποιήσουμε, τόσο ευκολότερο θα είναι να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας και να αφήσουμε την κατάθλιψη, συλλογική ή ατομική, πίσω μας. Μαζί με τους φορείς της.