Οι Ανευθυνότητες…

07:13 6/4/2013 - Πηγή: Matrix24

Μια ευνομούμενη κοινωνία λειτουργεί μόνον όταν οι πολίτες της είναι ελεύθεροι και υπεύθυνοι τόσο για την επιλογή και τον έλεγχο των κυβερνώντων όσο και για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους. Στα πολιτικά συστήματα, στα οποία τα άτομα δεν είναι υπεύθυνα, συνήθως ούτε οι κυβερνώντες είναι υπεύθυνοι.

Το να είναι κανείς υπεύθυνος σημαίνει να είναι ελεύθερος να αντιμετωπίζει τις συνέπειες των πράξεών του, να διορθώνει το κακό που μπορεί να διορθωθεί και να επωφελείται τα μέγιστα

από το καλό.

Το σύνηθες όμως είναι οι ανευθυνότητες των πολιτών. Κάποιες απ’ αυτές είναι:

α) Ανευθυνότητα της μη-ευθύτητας: Αφορά σ’ εκείνους που δεν δέχονται την αυτουργία των πράξεών τους και δηλώνουν ότι «δεν το έκανα εγώ, οι περιστάσεις ήταν τέτοιες». Τις «περιστάσεις» τις επικαλούνται όταν οι συνέπειες της πράξης που τους αποδίδεται δεν είναι πολύ ευχάριστες. Αντίθετα, όταν ψάχνουν κάποιους ως υπεύθυνους για κάτι το αξιέπαινο, σπεύδουν αμέσως να το δηλώσουν με υπερηφάνεια.

β) Ανευθυνότητα της γραφειοκρατίας: Η μορφή αυτή χαρακτηρίζει όσους ασχολούνται σε διοικητικούς και κυβερνητικούς θεσμούς. Η ανευθυνότητα αυτή είναι λίαν χαρακτηριστική, γιατί σχεδόν ποτέ κανένας δεν παραιτείται ό,τι και να συμβεί, ούτε για την πολιτική διαφθορά, ούτε για την κυβερνητική ανεπάρκεια, ούτε για πολύ σοβαρά λάθη που πρέπει να τα πληρώσουν οι πολίτες, ούτε για την κραυγαλέα κυβερνητική ανικανότητά τους να περιορίσουν τα προβλήματα που είχαν υποσχεθεί να επιλύσουν. Η πρόσφατη ιστορία μας δίδαξε ότι κάθε καταγγελία για καταχρήσεις, όσο βάσιμη και αν είναι, παρουσιάζεται σαν να αποτελεί μέρος μιας κακόβουλης εκστρατείας των πολιτικών αντιπάλων (συμβαίνει κι αυτό). Αυτό το μοντέλο κυβερνητικής ανευθυνότητας συμπληρώνεται με την ανευθυνότητα εκείνων που θεωρούν ότι δεν οφείλουν να λογοδοτήσουν σε κανέναν και για τίποτα.

γ) Ανευθυνότητα του φανατισμού: Οι φανατικοί αρνούνται να δώσουν εξηγήσεις για τις πράξεις τους. Κατά συνέπεια δεν πρέπει να λογίζονται ως υπεύθυνα άτομα απέναντι στους συμπολίτες τους. Θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους μόνο απέναντι σε μια ανώτερη και μη επαληθεύσιμη οντότητα…Κατά το Νίτσε: « ο φανατισμός είναι η μόνη δύναμη θέλησης των αδυνάτων».

δ) Ανευθυνότητα του φόβου: Οι ανεύθυνοι της κατηγορίας αυτής φοβούνται τους εαυτούς τους και τους άλλους. Αντί να πιστεύουν στην ελευθερία, πιστεύουν στο μύθο του πειρασμού. Δηλαδή, πιστεύουν πως υπάρχουν ορισμένες εικόνες, λέξεις, ουσίες κτλ. που μας γοητεύουν με τρόπο καταλυτικό έτσι ώστε να μη μπορούμε να προβάλουμε καμία άμυνα απέναντί τους, καθώς εξουδετερώνουν όλη την αποφασιστικότητά μας. Η μόνη σωτηρία είναι να έρθει ο προστάτης-κράτος να απαγορεύσει τον πειρασμό. Αλλά, όσο περισσότερο απαγορεύεται ένας πειρασμός, τόσο πιο μεγάλος γίνεται. Η ιστορία μας διδάσκει: Η ποτοαπαγόρευση στην Αμερική είναι το παράδειγμα. Πρώτα οι μέθυσοι δεν είχαν άλλο πρόβλημα από το αλκοόλ. Έπειτα είχαν το πρόβλημα του αλκοόλ…και τον Αλ Καπόνε.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι πειρασμοί δεν μπορούν να καταπολεμηθούν με απαγορεύσεις, γιατί ακριβώς οι απαγορεύσεις τους τρέφουν. Αλλά, το μόνο που μπορεί να γίνει, αν θέλουμε μια κοινωνία ωριμότητας και όχι καταστολής, είναι να εκπαιδεύσουμε στην εγκράτεια τα ελεύθερα άτομα και να τους καλλιεργήσουμε τη σύνεση.

Το σημαντικό συμπέρασμα από την παραπάνω ανάλυση είναι: οι ανεύθυνοι είναι άσπονδοι εχθροί της ελευθερίας.

Το να ζει κανείς σε μια σύγχρονη δημοκρατία σημαίνει ότι συμβιώνει με συνήθειες και συμπεριφορές που αποδοκιμάζει. Για το λόγο αυτό η ηπιότητα πρέπει να διέπει τη συμπεριφορά του δημοκρατικού πολίτη. Βέβαια, πρέπει να γίνει σαφές ότι η ανοχή δε σημαίνει και αποδοχή!

Το ερώτημα που αναδύεται είναι: Πρέπει να υπάρχει περιορισμός στην ελευθερία του πολίτη;

Θα μπορούσαμε να φανταστούμε δύο περιορισμούς: ο πρώτος είναι η ανοιχτή παρότρυνση στο έγκλημα, στη δίωξη προσώπων ή στην καταστρατήγηση των νόμιμων μέσων βιοπορισμού τους και ο δεύτερος η προστασία της προσωπικής ζωής κάθε πολίτη.

Σε περιόδους κρίσης όπως η σημερινή οι πολίτες πρέπει να είναι υπεύθυνοι και να συνειδητοποιήσουν ότι σε μια δημοκρατία υπάρχει μια και μοναδική σταθερή βάση: οι νόμοι, και πάνω της πολυάριθμες πραγματικότητες. Πάνω απ’ όλα οι πολίτες πρέπει να μάθουν να αναζητούν την ευτυχία τους, αυτό που κάνει τη ζωή να αξίζει να τη ζούμε, σε πράγματα φαινομενικά μικρότερα, που δεν έχουν και πολλή σχέση με τα μεγαλεπήβολα πολιτικά σχέδια, ούτε, ασφαλώς, με τον πλούτο ή τη συσσώρευση υλικών αγαθών…

Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς- π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων E-mail: [e-mail]