Οικονομολόγοι: Ο πύργος της Βαβέλ

07:21 3/4/2014 - Πηγή: Matrix24

Ο Winston Churchill συνήθιζε να λέει πως αν βάλεις δύο οικονομολόγους σε ένα δωμάτιο, θα έχεις δύο διαφορετικές απόψεις, εκτός κι αν ο ένας από αυτούς είναι ο Keynes, οπότε θα έχεις τρεις!

Οι οικονομολόγοι διαφωνούν σχεδόν σε όλα: για το ρόλο του κράτους στην οικονομία, την αποτελεσματικότητα των αγορών, τη νομισματική πολιτική, τη σκοπιμότητα ελλειμματικών ή πλεονασματικών προϋπολογισμών, τη φορολογική πολιτική, τους κινδύνους του πληθωρισμού και πολλά πολλά άλλα. Διαφωνούν ακόμα και για τον ακριβή ορισμό της οικονομικής επιστήμης!

Χαρακτηριστική

είναι η περίπτωση της Ελλάδας. Στις αρχές του 2012, και ενώ η ανησυχία και η αβεβαιότητα για την έκβαση της δημοσιονομικής κρίσης κυριαρχούσε, οι πολίτες της χώρας βομβαρδίζονταν αδιάκοπα με τις απόλυτες βεβαιότητες των καθηγητών οικονομικών και άλλων οικονομικών αναλυτών για τη φύση των προβλημάτων και τις λύσεις που θα έπρεπε να εφαρμοστούν. Ορισμένοι υποστήριζαν ότι η έξοδος από το ευρώ αποτελεί τη σωτηρία. Άλλοι ότι μία έξοδος από την ευρωζώνη θα ήταν καταστροφική. Άλλοι ότι η λύση στην τραγωδία ήταν η στάση πληρωμών διαβεβαιώνοντας (!) παράλληλα ότι η χώρα δεν επρόκειτο να βγει από την ευρωζώνη. Και πολλά πολλά άλλα.

Η αδυναμία των Οικονομικών να διατυπώσουν ενιαίες, ή έστω συγκλίνουσες προτάσεις για την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων, δημιουργεί σύγχυση στην κοινή γνώμη και αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη, η οποία είναι τόσο σημαντική για την ομαλή λειτουργία μιας οικονομίας.

Οι οικονομολόγοι διαφωνούν όχι μόνο για το σήμερα και το αύριο αλλά και για το χθες. Ας σταθούμε λίγο στο Κραχ του 1929 και τη Μεγάλη Ύφεση που ακολούθησε, γεγονότα που έχουν χαραχθεί βαθιά στη συλλογική μνήμη και έχουν αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς έρευνας από όλες τις σχολές οικονομικής σκέψης. Επιπλέον, έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα που μας επιτρέπει να δούμε τα γεγονότα με ψυχραιμία, νηφαλιότητα και, όσο αυτό είναι δυνατό, αντικειμενικότητα.

Τι έφταιξε για τη Μεγάλη Ύφεση; Γιατί η κρίση δεν αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά; Τι έπρεπε να γίνει;

Ογδόντα χρόνια μετά η οικονομική επιστήμη δεν έχει κατορθώσει να παρουσιάσει μία ενιαία ερμηνεία για τα αίτια της Μεγάλης Κρίσης και δεν έχει καταλήξει σε μία συναινετική πρόταση για το πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Οι οικονομολόγοι διαφωνούν αναφορικά με τα αίτια της κρίσης, την επίδραση των πολιτικών που εφαρμόστηκαν αλλά και τις πολιτικές που, κατά την οπτική της κάθε σχολής, θα έπρεπε να εφαρμοστούν για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων και την ταχύτερη έξοδο από την κρίση.

Η ορθοδοξία της εποχής, η κλασική θεώρηση, απεχθανόταν την κρατική παρέμβαση και υποδείκνυε υπομονή και ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, προσβλέποντας σε μία αυτόματη εξισορρόπηση. «Η οικονομική ύφεση δεν μπορεί να θεραπευτεί με νομοθετική δράση ή εκτελεστικές διακηρύξεις. Οι πληγές πρέπει να επουλωθούν με τη δράση των κυττάρων του οικονομικού σώματος, των ίδιων των παραγωγών και καταναλωτών», υπογράμμιζε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Herbet Hoover το 1930.

Αντιθέτως, για τους κεϋνσιαστές το αντίδοτο στην κρίση ήταν οι δημόσιες δαπάνες. Υποστήριζαν ότι δεν υπήρχε κανένας αυτόματος μηχανισμός ισορροπίας και πρότειναν την ανάληψη δημοσίων δαπανών για την αναζωογόνηση της ζήτησης. Σύμφωνα με το σκεπτικό τους, η κυβέρνηση θα έπρεπε να καλύψει την απροθυμία του ιδιωτικού τομέα να αναλάβει δράση σε περιόδους κρίσης, και μέσω των δημοσίων δαπανών να βοηθήσει την οικονομία να ανακτήσει τον βηματισμό της.

Για τους μονεταριστές η Μεγάλη Ύφεση δεν προκλήθηκε από την κατάρρευση της ζήτησης (όπως υποστήριζαν οι κεϋνσιαστές), αλλά ήταν αποτέλεσμα της απότομης μείωσης των τραπεζικών καταθέσεων, της ποσότητας του χρήματος που κυκλοφορούσε στην οικονομία. Πίστευαν ότι η κρίση θα είχε αντιμετωπιστεί αν η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ (FED) είχε μειώσει επιθετικά τα επιτόκια και είχε διοχετεύσει στο τραπεζικό σύστημα όσο χρήματα ήταν αναγκαία, αναλαμβάνοντας τον κρίσιμο ρόλο του δανειστή ύστατης ανάγκης, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη στην οικονομία.

Για τους οικονομολόγους της Αυστριακής Σχολής η ανάπτυξη του καπιταλισμού χαρακτηρίζεται από κύματα καινοτομίας και ανάπτυξης στις καλές ημέρες, που εναλλάσσονται με βίαιους τυφώνες δημιουργικής καταστροφής σε περιόδους ύφεσης. Οι οικονομολόγοι της σχολής πιστεύουν ότι η δημοσιονομική παρέμβαση των κυβερνήσεων στις ΗΠΑ επέτεινε την ύφεση, καθώς με τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν αποτράπηκε ο αφανισμός των αδύναμων, υπερχρεωμένων τραπεζών και επιχειρήσεων σε μια θύελλα δημιουργικής καταστροφής. Διασώζοντας φερέγγυους και αφερέγγυους οργανισμούς, δημιούργησαν μία οικονομία ζωντανών - νεκρών, μολύνοντας κάθε υγιές κύτταρο οικονομικής δραστηριότητας, με τελικό αποτέλεσμα την πολυετή ύφεση.

Τέλος, για τους μαρξιστές η κρίση του 1929 αποτέλεσε μία ακόμη απόδειξη για την εγγενή αστάθεια του καπιταλισμού. Ένα επεισόδιο μιας πορείας που αναπόδραστα θα οδηγούσε, αργά ή γρήγορα, στην αυτοκαταστροφή του καπιταλιστικού συστήματος.

Μπορείτε να διαλέξετε ελεύθερα μεταξύ των παραπάνω θεωρήσεων. Όποια και αν είναι η επιλογή σας, έχετε εξασφαλισμένη θεωρητική υποστήριξη.

Ο Γιάννης Παπαδογιάννης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας των βιβλίων : «Το Άδοξο Τέλος – Η μετέωρη πορεία, η συντριβή και η αναγέννηση των Ελληνικών Τραπεζών» (2013), και, «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus – Ο μύθος του ορθολογικού ανθρώπου και η χαοτική πραγματικότητα» (2012). (Αμφότερα, εκδόσεις Παπαδόπουλος)