Υγεία και ΕΟΠΥΥ: Ολική Επαναφορά στη Διακήρυξη της Alma-Ata

07:27 21/8/2013 - Πηγή: Matrix24

Το Σεπτέμβριο του 1978, στο Διεθνές Συνέδριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας διατυπώνεται η περίφημη Διακήρυξη της Alma Ata για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στο πλαίσιο της Στρατηγικής «Υγεία για Όλους». Τριάντα και πλέον χρόνια αργότερα ένας μεγάλος αριθμός έγκυρων πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων και επιστημονικών περιοδικών αναφέρονται στην αναγκαιότητα ανασυγκρότησης των συστημάτων υγείας στις βιομηχανικές χώρες με «οδηγό» τη Διακήρυξη της Alma-Ata.

Δεν πρόκειται για μια επιστροφή στο παρελθόν εξαιτίας του περιοριστικού

πλαισίου της οικονομικής κρίσης και των φθινουσών αποδόσεων, οι οποίες χαρακτηρίζουν τα συστήματα υγείας. Επί της ουσίας, πρόκειται για μια ολική επαναφορά στις αξίες της κλινικής ιατρικής (και ειδικότερα της γενικής οικογενειακής ιατρικής), στη διατομεακή και διεπιστημονική συνεργασία, την κοινοτική συμμετοχή, την αποδοτική χρήση των πόρων και τη χρήση της κατάλληλης βιοϊατρικής και φαρμακευτικής τεχνολογίας αλλά και τη συνηγορία στις αρχές της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Εν άλλοις λόγοις, η μεταρρυθμιστική προοπτική στην υγεία εστιάζεται στην πλήρη αλλαγή του πολιτικού και επιστημονικοτεχνικού «παραδείγματος», δηλαδή στη μετάβαση από το τεχνολογικό νοσοκομειακό πρότυπο σε ένα υπόδειγμα ήπιας ολιστικής κλινικής ιατρικής, προσιτής στο σύνολο του πληθυσμού και ιδιαίτερα στις – ευρισκόμενες εν κινδύνω – κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένοι, φτωχοί, άνεργοι, γυναίκες). Εν κατακλείδι, η δραματική περιστολή των υγειονομικών πόρων στη χώρα μας, η διόγκωση των μειζόνων παραγόντων κινδύνου για την υγεία και συνακόλουθα η διεύρυνση των αναγκών και της χρήσης υπηρεσιών υγείας επιβάλλει -αναγκαστικά- ένα νέο μεταρρυθμιστικό «παράδειγμα», το οποίο συνιστά τον κύριο άξονα των διαρθρωτικών αλλαγών: δηλαδή την ολική επαναφορά στις αξίες και τις αρχές της Διακήρυξης της Alma-Ata.

Βεβαίως η διέλευση ανάμεσα από τις «συμπληγάδες πέτρες» της εμμονής στον παρελθόντα κόσμο των στρεβλώσεων και τον παρόντα της καταστροφής του δημοσίου τομέα είναι εξαιρετικά δυσχερής. Το ατελές και ατελέσφορο εγχείρημα του ΕΟΠΥΥ μπορεί (δυνητικά) να αποτελέσει την αφορμή για την εκκίνηση των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών στον υγειονομικό τομέα με κύρια στόχευση την υποκατάσταση (δαπανηρής και τεχνολογικής) νοσοκομειακής περίθαλψης από (ήπια, αποτελεσματική και αποδοτική) πρωτοβάθμια φροντίδα.

Πρόκειται για μια «μεταμοντέρνα» προσέγγιση, η οποία δεν αποσκοπεί στην εκ των υστέρων επικύρωση πολιτικών οι οποίες απέτυχαν αλλά κυρίως πρόκειται για ένα εγχείρημα το οποίο λαμβάνει τις (δέουσες και εφικτές) αποστάσεις από το ιατροτεχνολογικό σύμπλεγμα.

Υπό την έννοια αυτή, η εθνική πολιτική υγείας οφείλει να επαναπροσανατολιστεί προς τις αξίες της Διακήρυξης της Alma-Ata αλλά ταυτόχρονα να χρησιμοποιήσει αποδοτικά εργαλεία άσκησης πολιτικής με την εισαγωγή κλειστών προϋπολογισμών ανά γεωγραφική ενότητα και κατηγορία φροντίδας (δηλαδή διασφάλιση του ελέγχου της δαπάνης και συγκράτησης του κόστους) σε συνδυασμό με την αποζημίωση των προμηθευτών με κριτήρια τιμής σε σχέση με τον όγκο (δηλαδή ανάπτυξη ανταγωνιστικών συνθηκών βελτίωσης της αποδοτικότητας).

Σε διαφορετική περίπτωση ο μετασχηματισμός του δημοσίου τομέα υγείας σε μια προνοιακή (και ελάχιστη) δημόσια υποδομή και η ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής (και μικρής) από-ασφαλισμένης υγειονομικής αγοράς είναι η προοπτική η οποία οδηγεί σε αρνητικό ιστορικό γεγονός, δηλαδή την καταστροφή του ιατροασφαλιστικού συστήματος.

Η πρόκληση είναι προφανής, αλλά η αποδέσμευση από τις (οικουμενικώς αναγνωρισμένες) αλυσιτελείς δεσμεύσεις της διεθνούς επιτήρησης είναι δυσχερής και πολύπλοκη.