Οταν η θρησκεία συναντά τον πολιτισμό

16:11 4/5/2013 - Πηγή: Παρασκηνιο

Ευρισκόμεθα εις τον ιερόν ναόν των Ασωμάτων. Εδώ η καρδία ευφραίνεται και το πνεύμα γαληνεύει… Κάπως έτσι θα περιέγραφε ο Παπαδιαμάντης την ατμόσφαιρα μέσα στην εκκλησία, που δεσπόζει σαν ιερό στολίδι στο Θησείο. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως «η κορυφή των κορυφών», όπως τον χαρακτήριζε ο Κωνσταντίνος Καβάφης, είχε μια ιδιαίτερη θρησκευτική ευλάβεια, κάτι που διαφαίνεται έντονα από τη στάση με την οποία απεικονίζεται σε όλες τις φωτογραφίες, όπως αρμόζει σε γιο ιερέα.

Της Φωτεινής Παπαδάκη, Φωτογραφίες (Studio Nikos Reskos)

Ο μεγάλος

λογοτέχνης περνούσε πολλές ώρες στην εκκλησία των Ασωμάτων, που είναι αφιερωμένη στους Ταξιάρχες και βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά από το ναό του Ηφαίστου. «Ήταν το ησυχαστήριό του», λέει ο επιστάτης του ναού, Σωτήρης Χαρίσης, σημειώνοντας πως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων», όπως και ο Κάλβος και ο Βαλαωρίτης επισκέπτονταν πολύ συχνά τον ναό και έψελναν.
Η εκκλησία έχει χτιστεί πάνω σε αρχαίο ναό και στηρίζεται σε τέσσερις κολώνες. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα ιδιαίτερου κάλλους μνημείο –μικρός και απλός σταυροειδής εγγεγραμμένος ναό με νάρθηκα– που επιβιώνει ακόμα από το τρίτο τέταρτο του 11ου αιώνα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα έγιναν τόσες εξωτερικές επεμβάσεις που το μόνο που έμεινε ανέπαφο ήταν ο κομψός αθηναϊκός τρούλος. Γύρω στο 1960, ο ναός επανήλθε στην αρχική του μορφή και αποκαλύφθηκε όλη η περίτεχνη βυζαντινή τοιχοποιία του.
Στη συνέχεια, μετά από εργασίες, ήρθαν στο φως φθαρμένες τοιχογραφίες μεταγενέστερης εποχής, μάλλον υστεροβυζαντινών χρόνων, και βρέθηκε στην Αγία Τράπεζα μια πολύτιμη αργυρή θήκη με ιερά λείψανα, τα οποία, όμως, ακόμη δεν έχει γίνει γνωστό σε ποιον ανήκουν. Σήμερα, στον τοίχο είναι εμφανή τα σημάδια του «ξηλώματος» των εικόνων, οι οποίες βρίσκονται σε στάδιο συντήρησης.
Οπως κάθε Πάσχα, η εκκλησία θα γιορτάσει τη θεία Ανάσταση του Χριστού. Σήμερα, Μεγάλη Παρασκευή, τρεις εκκλησίες θα «ενωθούν». Ο Αγιος Γεώργιος, οι Αγιοι Ανάργυροι και η εκκλησία Ασωμάτων θα υμνήσουν και φέτος από κοινού το μεγαλείο των παθημάτων του Ιησού και της θυσίας του.

Ιδιαίτερη η σχέση του Κολοκοτρώνη
Το τέμπλο είναι προσφορά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος, σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά, παντρεύτηκε στον ναό των Ασωμάτων και βάφτισε εκεί το πρώτο του παιδί κοντά στο 1800. Μια εικόνα, μάλιστα, εμφανίζει τον Αρχάγγελο Μιχαήλ να κρατάει το κεφάλι του Κολοκοτρώνη. «Επειδή η εικόνα είναι προσφορά του ήρωα, ο αγιογράφος έφτιαξε κατά τέτοιον τρόπο την εικόνα ώστε ο άγιος να κρατάει το κεφάλι του Κολοκοτρώνη», εξηγεί ο Σωτήρης Χαρίσης. Παράλληλα, προσθέτει πως έξω από τον ναό υπάρχει ακόμα ένα σημαντικό μνημείο, τα κουφικά (διακοσμητικά μοτίβα που μιμούνται την πρώτη αραβική γραφή), που ταξίδεψαν από την Περσία στην Ελλάδα από Έλληνες εμπόρους.

Δεσπόζει ένας πίνακας του Ελ Γκρέκο
Δέος προκαλεί ένας πίνακας που «αγκαλιάζει» μεγάλο μέρος του τοίχου στο αριστερό μέρος (όπως μπαίνουμε) του ναού. Πρόκειται για ένα μοναδικό έργο τέχνης που με δυσκολία, όπως μας λέει ο Σωτήρης Χαρίσης, συντηρείται και ανήκει στον Ελ Γκρέκο. Ο πίνακας απεικονίζει τη συγκλονιστική σκηνή της Αποκαθήλωσης και δεν γνωρίζουμε αν είναι αυθεντικός. Το μόνο που ξέρουμε, όμως, με σιγουριά είναι πως έχει τη δύναμη να επιβάλλεται στον χώρο. Στο κάτω μέρος του πίνακα υπάρχει μια επιγραφή. Αναγράφεται το όνομα Μαρία Δεμέναγα, που σύμφωνα με τον κ. Χαρίση είναι η γυναίκα που προσέφερε το μοναδικό αυτό έργο στον ναό.

Πόλος έλξης για ηθοποιούς και εφοπλιστές
Μέχρι σήμερα πολλοί γνωστοί και επιφανείς άνθρωποι επισκέπτονται τον ναό, ή τον επιλέγουν ως χώρο τέλεσης κάποιας λειτουργίας. Οπως μας αποκαλύπτει ο επιστάτης του χώρου, ο Μητροπολίτης Ανθιμος πηγαίνει πολλές φορές στο εκκλησάκι, στο οποίο ήταν και Αρχιμανδρίτης. Παράλληλα, σημειώνει πως είναι το «στέκι εφοπλιστών και ηθοποιών». «Ενας πολύ μεγάλος Αμερικανός εφοπλιστής βάφτισε τον γιο του. Εδώ ερχόταν η Λαιμού και η Πατέρα. Πολύ συχνά έρχεται και ο ηθοποιός Μιχάλης Γιαννάτος και λέει το Πάτερ ημών και το Πιστεύω στο μικρόφωνο», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Χαρίσης.

Τα θαύματα της εκκλησίας
Δεν είναι τυχαίο και σίγουρα δεν είναι μοναδικό το περιστατικό που με μεγάλη συγκίνηση μας περιγράφει ο Σωτήρης Χαρίσης. «Την Κυριακή που μας πέρασε είχαμε μια λειτουργία. Ένα από τα παπαδάκια μας, που είναι γύρω στα 70, μάλλον είχε καρκίνο του προστάτη. Ο ιερέας του έκανε δώρο μια εικόνα και τον διάβασε. Ο άνθρωπος αυτός, λοιπόν, πήγε τη Δευτέρα να κάνει εξετάσεις και την Τρίτη πήγε ξανά και του είπαν πως δεν έχει τίποτα», σημειώνει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Αίσθηση προκαλούν τα λόγια μιας γυναίκας, που επισκέπτεται συχνά το Ναό Ασωμάτων

Καθημερινά η εκκλησία πραγματοποιεί λειτουργίες και κάθε Σαββατοκύριακο γεμίζει από πιστούς, που με ταπεινότητα βρίσκουν καταφύγιο στην αγκαλιά του θεού. Μια από αυτούς είναι η κ. Νίτσα, η οποία μιλάει με δέος για τη δύναμη που έχει η πίστη και για τη θαυματουργική ικανότητα των εικόνων. «Τα Ταξιαρχάκια μας είναι θαυματουργά», τονίζει και σπεύδει να προσκυνήσει τα εικονίσματα. Όπως δηλώνει, από τη στιγμή που έστρεψε το βλέμμα της μια ημέρα στον ουρανό και είδε τους Ταξιάρχες στα σύννεφα να καρφώνουν το κακό η πίστη της άναψε σαν φλόγα ιερή, που από τότε παραμένει άσβηστη.

Μάλιστα, ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούν τα λόγια της, λόγια πίστης και αγνής αγάπης απέναντι στο θεό. Η ίδια τονίζει πως «ακόμα κι αν με αποκεφάλιζαν, όπως έκαναν στον Ιωάννη τον Βαπτιστή, δεν θα με πείραζε. Έχω το θεό δίπλα μου!»

Πάσχα στον ιερό ναό των Ασωμάτων

Αυτό το Πάσχα, όπως και κάθε Πάσχα η εκκλησία θα γιορτάσει τη θεία Ανάσταση του Χριστού. Μάλιστα, τη Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα περιφοράς του επιταφίου, τρεις εκκλησίες θα ενωθούν. Ο Άγιος Γεώργιος, οι Άγιοι Ανάργυροι και η εκκλησία Ασωμάτων θα υμνήσουν και φέτος από κοινού το μεγαλείο των παθημάτων του Ιησού και της θυσίας του.

«Τὸ ἐπ’ ἐμοί, ἐνόσω ζῶ καὶ ἀναπνέω καὶ σωφρονῶ, δεν θὰ παύσω πάντοτε, ἰδίως δὲ κατὰ τάς πανεκλάμπρους ταύτας ἡμέρας, νὰ ὑμνῷ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, να περιγράφω μετ’ ἔρωτος τὴν φύσιν καὶ να ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια ἑλληνικὰ ἤθη. Τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος, τὸ δοῦλον, ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον καὶ τὸ ἐλεύθερον, ἔχει καὶ θὰ ἔχῃ διὰ παντὸς ἀνάγκην τῆς θρησκείας του»- Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης