Σε ποιους απονεμήθηκαν τα κρατικά βραβεία λογοτεχνικής μετάφρασης 2013

12:13 25/4/2014 - Πηγή: Παρασκηνιο

Από τη Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοινώνονται τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2013, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2012 και στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης από τον «βραχύ κατάλογο» των υποψηφίων προς βράβευση έργων, μετά από επανειλημμένες συνεδρίες και μακρές συζητήσεις. Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (ν. 3905/2010), δίνεται στη

δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Συμεών Σταμπουλού για τη μετάφραση του έργου Ελεγείες από το Ντουίνο του Ρίλκε, εκδόσεις Στιγμή, και στον Διονύση Καψάλη για τη μετάφραση του έργου Όνειρο καλοκαιρινής νύχτα του Σαίξπηρ, εκδόσεις Άγρα.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Γιώργη Γιατρομανωλάκη για τη μετάφραση του έργου Ιεροί λόγοι του Αίλιου Αριστείδη,, εκδόσεις Άγρα, και στον Λίνο Μπενάκη για τη μετάφραση του έργου Προτρεπτικός επί φιλοσοφίαν του Ιαμβλίχου Χαλκιδέως, εκδόσεις Ακαδημίας Αθηνών.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

Απονέμεται κατά πλειοψηφία στις Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου και Rika Lesser για τη μετάφραση ποιημάτων της Κικής Δημουλά, στον τόμο Selected Poems:The brazen plagiarist, της Κικής Δημουλά, εκδόσεις Yale University Press-New Haven & London

Οι βραχείς κατάλογοι των υποψηφίων προς βράβευση έργων (δημοσιευμένων το έτος 2012), από τους οποίους επελέγησαν τα ανωτέρω βραβεία είναι οι ακόλουθοι :

Α. Υποψήφιοι για το Βραβείο Μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα :

1. Πιέρ Μπριάν, Ανοιχτή επιστολή στον Μέγα Αλέξανδρο, μετ. Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Πατάκης

2. Ρόμπερτ Βάλζερ, Γιάκομπ φον Γκούντεν, …..αυτό το όνειρο που ονομάζουμε ανθρώπινη ζωή….., μετ. Βασίλης Πατέρας, εκδόσεις Ροές.

3. Jean-Marie Blas de Robles, Εκεί που ζουν οι τίγρεις, μετ. Ρίτα Κολαϊτη, εκδόσεις Πόλις

4. Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Ελεγείες από το Ντουϊνο, μετ. Συμεών Σταμπουλού, εκδόσεις Στιγμή

5. William Shakespeare, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, μετ. Διονύσης Καψάλης, εκδόσεις Άγρα

6. Hans Fallada, Ο πότης, μετ. Έμη Βαϊκούση, εκδόσεις Κίχλη

7. Όσκαρ Ουάιλντ, De Profundis, μετ. Ανδρέας Παππάς, εκδόσεις Σμίλη

Β. Υποψήφιοι για το Βραβείο Απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά:

1. Αίλιος Αριστείδης, Ιεροί λόγοι, μετ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης, εκδόσεις Άγρα

2. Αίλιος Αριστείδης, Ιεροί λόγοι, μετ. Ελισάβετ Κούκη, εκδόσεις Σμίλη

3. Ευριπίδης, Μήδεια, μετ. Θ.Κ. Στεφανόπουλος, εκδόσεις Κϊχλη

4. Ιαμβλίχου Χαλκιδέως εκ της Κοίλης Συρίας, Προτρεπτικός επί φιλοσοφίαν: Όπου και ο προτρεπτικός του Αριστοτέλους, τα πυθαγορικά συμβολικά παραγγέλματα και ο ανώνυμος σοφιστής του 5ου αιώνος, μετ. Λίνος Γ. Μπενάκης, εκδόσεις Ακαδημίας Αθηνών (Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας)

Γ. Υποψήφιοι για το Βραβείο Μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα:

1. Kiki Dimoula, The brazen plagiarist, μετ. Cecile Inglessis Margellos and Rika Lesser, εκδόσεις Yale University Press-New Haven & London

2. Ανδρέας Εμπειρίκος, Κράμα Ενιαυτών και άλλα ποιήματα, μετ. Γιάννης Γκούμας, εκδόσεις Άγρα

3. Petros Markaris, Ein Fall fur Kostas Charitos, μετ. Michaella Prinzinger, εκδόσεις Diogenes

4. George Seferis, Collected Poems, μετ. Manolis, εκδόσεις Libros Libertad

5. Nouvelles Grecques Contemporaines, Prends-moi au mot et donne-moi la main, μετ. Jacques Bouchard, εκδόσεις L’ instant meme

Την Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης αποτελούν :

1. Γεράσιμος Ζώρας, Πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος.

2. Ξανθίππη Δημητρούλια, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης-Κριτικός Λογοτεχνίας, Αντιπρόεδρος.

3. Αναστασία Αντωνοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

4. Κατερίνα Τικτοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

5. Αθανάσιος Χρήστου, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτιστικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

6. Βασίλειος Κωνσταντινόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

7. Κωνσταντίνα Σιδέρη, Μεταφράστρια

8. Γρηγόρης Μπέκος, Δημοσιογράφος, Κριτικός Λογοτεχνίας

9. Κλαίτη Σωτηριάδου, Συγγραφέας-Μεταφράστρια

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Στο πεδίο της διαγλωσσικής μετάφρασης, για τη μετάφραση έργου ξένης λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα, η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα το Βραβείο να δοθεί εξ ημισείας στον Διονύση Καψάλη, για τη μετάφραση του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας [A Midsummer Night's Dream] (εκδ. Άγρα), και στον Συμεών Σταμπουλού, για τη μετάφραση του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Ελεγείες από το Ντουίνο [Duineser Elegien] (εκδ. Στιγμή).

Η πρόκριση των δύο παραπάνω μεταφράσεων έγινε από μια ιδιαίτερα αξιόλογη βραχεία λίστα επτά βιβλίων, η οποία έχει δημοσιοποιηθεί πριν από λίγες εβδομάδες. Τόσο ο Διονύσης Καψάλης όσο και ο Συμεών Σταμπουλού αναμετρήθηκαν μεταφραστικά με ιδιαίτερα απαιτητικά και ήδη μεταφρασμένα στη νεοελληνική γλώσσα έργα, τα οποία επιπλέον συγκαταλέγονται στα κλασικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Από αυτή την άποψη, η εξαιρετική επιτυχία του μεταφραστικού τους εγχειρήματος αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα.

Στην περίπτωση της μετάφρασης του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, ο μεταφραστής αντιμετώπισε με μεγάλη δεξιότητα την εναλλαγή έμμετρου και πεζού λόγου στο δραματικό κείμενο. Επιπλέον, ανταποκρίθηκε με ευρηματικότητα στην πρόκληση που συνιστά η μεγάλη και σημαίνουσα ποικιλία του πρωτοτύπου ως προς τα μέτρα και τις ομοιοκαταληξίες, συγκροτώντας στη νεοελληνική γλώσσα αντίστοιχα ποικιλόμορφους μετρικά στίχους και συναρμόζοντας δραστικές ομοιοκαταληξίες, οι οποίες συχνά συνομιλούν δημιουργικά με τη νεοελληνική ποιητική παράδοση.

Με αντίστοιχη προσοχή και ευαισθησία διαχειρίζεται η μετάφραση και τη διάκριση των διαφόρων υφολογικών επιπέδων του λόγου, μεταφέροντας εύστοχα στη νεοελληνική γλώσσα τα επίπεδα αυτά που διαφοροποιούν λεκτικά τις ομάδες των προσώπων του έργου (π.χ. βασιλείς, νεαροί εραστές, ξωτικά, μαστόροι).

Πολύ περισσότερο, οι μεταφραστικές επιλογές στο γλωσσικό, υφολογικό και μετρικο-ρυθμικό επίπεδο συνέχονται και συγχρόνως προκρίνουν μια συγκεκριμένη ερμηνευτική άποψη για το έργο, καρπό της συστηματικής και εις βάθος ενασχόλησης του μεταφραστή με το σαιξπηρικό σύμπαν, όπως φαίνεται και από την περιεκτική εισαγωγή της έκδοσης (σσ. 11-38). Πρόκειται για την άποψη ότι το εν λόγω σαιξπηρικό έργο δεν συνιστά μια βακχική τελετουργία αλλά μάλλον μια ευφρόσυνη κωμωδία που επιχειρεί να μετουσιώσει μια βίαιη μυθολογία σε ανθρωπιστική γιορτή. Το τελικό αποτέλεσμα της μετάφρασης, δοκιμασμένο πρόσφατα και στη θεατρική πράξη, είναι ένα ρέον και απολαυστικό κείμενο, που σεβόμενο το σαιξπηρικό έργο το ενσωματώνει με καίριο τρόπο στο σύγχρονο ελληνικό πολιτισμικό σύστημα.

Οι Ελεγείες από το Ντουίνο (1912–1922) αποτελούν το magnum opus του Ράινερ Μαρία Ρίλκε και συνάμα ένα από τα εμβληματικά έργα της παγκόσμιας ποίησης. Μαζί με την Έρημη Χώρα του Έλιοτ και τον Οδυσσέα του Τζόυς, έργα που επίσης εκδόθηκαν την ίδια χρονιά (1922), οι Ελεγείες σφραγίζουν τον μοντερνισμό των αρχών του 20ού αιώνα. Ο Ρίλκε καταθέτει εδώ τη δική του λυρική θεώρηση για τον κόσμο και την ανθρώπινη ύπαρξη. Συνάμα επιχειρεί να νοηματοδοτήσει τη θεώρησή του με τη δημιουργία ενός σύγχρονου μύθου πέρα από τη μυθική ή χριστιανική παράδοση. Έτσι, οι ερωτευμένοι, τα παιδιά, οι θνήσκοντες, πάνω από όλα όμως ο Άγγελος γίνονται οι συμβολικές φιγούρες αυτής της νέας μυθολογίας προς τις οποίες αντιπαραβάλλεται η πεπερασμένη ανθρώπινη ύπαρξη. Ο τόνος των Ελεγειών είναι αυτός της υψηλής ποίησης και ισορροπεί μεταξύ ελεγειακού θρήνου και δοξαστικού ύμνου, μεταξύ ποιητικής παράδοσης και μοντερνισμού.

Γραμμένες σε ελεύθερο αλλά ρυθμικό στίχο και με μια ποιητική γλώσσα ιδιαίτερη, η οποία χαρακτηρίζεται από τολμηρές παρομοιώσεις, δυνατή και πυκνή εικονοποιία, δύσκολα ερμηνεύσιμες μεταφορές, συντακτικές ανατροπές και νεολογισμούς, οι Ελεγείες συγκροτούν ένα σύμπαν δύσκολα προσβάσιμο, που μαγεύει ωστόσο και αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη προκαλώντας τον σε κάθε σχεδόν στίχο σε στάση και στοχασμό. Είναι αυτονόητο λοιπόν ότι ένα τόσο πολύπλοκο έργο παρουσιάζει γιγάντιες δυσκολίες στη μετάφρασή του.

Ο Συμεών Σταμπουλού με γνώση και σεβασμό αλλά κυρίως με θαυμαστή γλωσσική δημιουργικότητα ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις του πρωτοτύπου καταθέτοντας στα ελληνικά μια ολοκληρωμένη μεταφραστική εκδοχή των Ελεγειών, η οποία μεταφέρει στον αναγνώστη τους πολυσήμαντους προβληματισμούς της ριλκικής ποίησης τηρώντας ταυτόχρονα το υψηλό λυρικό ύφος. Οι Ελεγείες δεν μεταφράζονται για πρώτη φορά στα Ελληνικά, αντιθέτως έχουμε ήδη από το 1932 έως σήμερα μια σειρά μεταφραστικών εκδοχών, ορισμένες από τις οποίες είναι πολύ αξιόλογες. Ο Σταμπουλού διαλέγεται με τις προηγούμενες αυτές εκδοχές, δίνοντας όμως το δικό του ξεχωριστό στίγμα, το οποίο η Επιτροπή έκρινε ομόφωνα άξιο βράβευσης: ο ελληνικός ποιητικός λόγος αποδίδει το πνεύμα του Ρίλκε με τρόπο που αυτός να γίνεται προσιτός στο αναγνωστικό κοινό, την ίδια στιγμή που λειτουργεί, όπως είναι το ζητούμενο, αυτόνομα στο πλαίσιο της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

Για τη μετάφραση έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία τη βράβευση της μετάφρασης στην αγγλική γλώσσα 79 ποιημάτων της Κικής Δημουλά από τις Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου και Rika Lesser.

Η έκδοση είναι δίγλωσση και τα ποιήματα προέρχονται από δώδεκα συλλογές, καλύπτοντας διάστημα περίπου μισού αιώνα (1956-2010). Ο τίτλος ενός ποιήματος της Κικής Δημουλά, «Η θρασεία λογοκλόπος», τιτλοφορεί μεταφρασμένος τον καλαίσθητο τόμο, The Brazen Plagiarist (εκδ. Yale University Press, New Haven & London). Προτάσσεται προλογικό σημείωμα της ποιήτριας που ακολουθείται από δύο κατατοπιστικά σημειώματα των μεταφραστριών: “The omnipotence of things” της Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου, και “The somatics of semantics” της Rika Lesser. Στον τόμο επιτάσσεται χρονολόγιο για τη ζωή της Δημουλά, συνταγμένο από τη Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου, επεξηγηματικές σημειώσεις για πρόσωπα, πράγματα και τοπία που περιλαμβάνονται στα ποιήματα, εργογραφία (ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση) της Κικής Δημουλά, καθώς και σύντομα βιογραφικά σημειώματα της ποιήτριας και των δύο μεταφραστριών. Όλα τα παραπάνω στοιχεία βοηθούν τον αναγνώστη να σχηματίσει πληρέστερη εικόνα όχι μόνον για την ποίηση της Δημουλά, αλλά και για τον τρόπο εργασίας των δύο μεταφραστριών, οι οποίες στα σημειώματά τους εκθέτουν εν συντομία τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στο εγχείρημά τους. Δυσκολίες που σχετίζονταν αφενός με το γεγονός ότι έπρεπε να επιλεγούν χαρακτηριστικά δείγματα μιας πολύτροπης ποιητικής γραφής και να αποδοθούν με τρόπο πιστό αλλά ταυτόχρονα πρόσφορο για την πρόσληψή τους από το αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό• και αφετέρου με την ποιητική ιδιοπροσωπία της Κικής Δημουλά, της οποίας η ποίηση είναι βαθιά στοχαστική, με πληθώρα νοηματικών συνδηλώσεων και με απρόσμενες συνάψεις και νεολογισμούς. Η μετάφραση την μεταγγίζει πιστά στην αγγλική, καθώς υπήρξε καρπός γόνιμης και αποδοτικής συνεργασίας δύο φυσικών ομιλητριών, μίας της γλώσσας του πρωτοτύπου και μίας της γλώσσας του μεταφράσματος.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Από τα υποβληθέντα έργα και τη μικρή λίστα, η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα το Βραβείο να δοθεί εξ ημισείας στον Λίνο Μπενάκη και στον Γιώργη Γιατρομανωλάκη, για τη μετάφραση των έργων: 1) Προτρεπτικός επί φιλοσοφίαν Ιαμβλίχου Χαλκιδέως εκ της Κοίλης Συρίας, εισαγωγή, αρχαίο κείμενο, νεοελληνική μετάφραση, ερμηνευτικές σημειώσεις Λίνου Γ. Μπενάκη (εκδ. Ακαδημίας Αθηνών), και 2) Ιεροί λόγοι, Αίλιος Αριστείδης, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Γιώργης Γιατρομανωλάκης (εκδ. Άγρα).

Και οι δύο μεταφράσεις, παρά τον απαιτητικό χαρακτήρα των έργων, διακρίνονται για την αρτιότητά τους: αποδίδουν το ύφος και τα νοήματα των πρωτοτύπων σε γλώσσα φιλολογική-λογοτεχνική και με τρόπο εύληπτο. Οι επιπρόσθετες ερμηνευτικές σημειώσεις διευκολύνουν την πρόσληψη των κειμένων και διαφωτίζουν επαρκέστατα τον αναγνώστη που θέλει να μυηθεί σε αυτά. Τέλος, οι εκτενείς εισαγωγές και οι πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές προσδίδουν ιδιαίτερη επιστημονική βαρύτητα στις εκδοτικές αυτές εργασίες και εμπνέουν εμπιστοσύνη στον αναγνώστη για την αξιοπιστία και το επιστημονικό κύρος των πονημάτων.

The post Σε ποιους απονεμήθηκαν τα κρατικά βραβεία λογοτεχνικής μετάφρασης 2013 appeared first on Paraskhnio.gr.