Alpha Bank: Βαρύ το πλήγμα στον ελληνικό τουρισμό λόγω κορωνοϊού – Πτώση 35%

19:32 29/5/2020 - Πηγή: BankWars

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος που δημοσιεύθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών περιορίστηκε, το πρώτο τρίμηνο του 2020, κατά 5,4%.

Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στη βελτίωση του ισοζυγίου αγαθών εκτός καυσίμων, καθώς οι σχετικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 4,5%, ενώ παράλληλα οι εισαγωγές χωρίς καύσιμα μειώθηκαν σε σύγκριση με το πρώτο τρίμηνο του 2019, κατά 2,5%.
Από

την άλλη πλευρά, το ισοζύγιο υπηρεσιών, του οποίου το πλεόνασμα κατέγραψε σημαντικές ετήσιες αυξήσεις την τελευταία τριετία (2017: +10,7%, 2018: +7%, 2019: +9,4%), λόγω των υψηλών επιδόσεων του τουρισμού, επιδεινώθηκε κατά 24,6%, λόγω της χειροτέρευσης  των ισοζυγίων μεταφορών και λοιπών υπηρεσιών.
Αντίθετα, το ταξιδιωτικό ισοζύγιο παρουσίασε βελτίωση σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2019, καθώς οι σχετικές πληρωμές μειώθηκαν αναλογικά περισσότερο από τις αντίστοιχες εισπράξεις (-25,5% έναντι -17,1%).
Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, ωστόσο, τόσο ο τουρισμός, όσο και οι εξαγωγές ορισμένων άλλων ελληνικών προϊόντων αναμένεται να σημειώσουν σημαντική πτώση, εξαιτίας της πανδημίας COVID-19 και της μειωμένης ζήτησης, καθώς οι πιο σημαντικοί εμπορικοί εταίροι της Ελλάδας, αλλά και οι κυριότερες χώρες προέλευσης της εισερχόμενης τουριστικής κίνησης, έχουν πληγεί σφοδρά από την πανδημία (Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ).
Παράλληλα, η υποτονική εγχώρια ζήτηση, η οποία με τη σειρά της αναμένεται να  συμπιέσει τις εισαγωγές από το εξωτερικό, αλλά και η προβλεπόμενη πτώση των τιμών της ενέργειας (με σχετικά σταθερή αναλογία εισαγωγών και εξαγωγών καυσίμων), αναμένεται να αντισταθμίσουν εν μέρει τις συνέπειες της πτώσης των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το 2020, το έλλειμμα του οποίου προβλέπεται ότι θα μειωθεί (Γράφημα 1).

Πιο αναλυτικά, στο Γράφημα 1, απεικονίζεται η εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, από το 2007 μέχρι και το 2019, καθώς και οι εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Economic Forecast, Spring 2020), για το τρέχον και το επόμενο έτος.
Ας ανοίξουμε εδώ μία χρήσιμη παρένθεση για την εξέλιξή του κατά την προηγούμενη δεκαετία, που θα φωτίσει σημαντικά τις μελλοντικές προκλήσεις.
Όπως παρατηρείται στο γράφημα, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν έντονα αρνητικό πριν την κρίση του 2008, στη συνέχεια αποκλιμακώθηκε σταδιακά και σχεδόν ισοσκελίστηκε το 2014 (-0,7% του ΑΕΠ).
Ο κύριος παράγοντας μείωσης του ελλείμματος του εξωτερικού τομέα, στην περίοδο των πρώτων προγραμμάτων προσαρμογής, δηλαδή μεταξύ των ετών 2007 και 2012, ήταν ο περιορισμός του ελλείμματος των αγαθών, εξαιρουμένων των καυσίμων και ειδικότερα των εισαγωγών εκτός καυσίμων, ως απόρροια των μειούμενων εισοδημάτων σε εκείνο το χρονικό διάστημα.
Από το 2015 και μετά, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε εκ νέου και διαμορφώθηκε το 2018 σε -2,8% του ΑΕΠ, ενώ μειώθηκε πάλι το 2019 σε -1,4% του ΑΕΠ.
Η συγκράτηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών την τριετία 2017-2019, παρά την ενίσχυση του διαθεσίμου εισοδήματος και της δαπάνης για εισαγωγές, οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του πλεονάσματος του ισοζυγίου υπηρεσιών, γεγονός που με τη σειρά του προήλθε από τις καλές επιδόσεις του τουρισμού, αλλά και του κλάδου των μεταφορών.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις τις Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να διαμορφωθεί σε -0,9% το 2020, καθώς η πανδημία αναμένεται να πλήξει όχι μόνο τον τουρισμό και τις εξαγωγές ελληνικών προϊόντων, αλλά και τις εισαγωγές.
Η υποτονική εγχώρια ζήτηση, αλλά και η διάσπαση των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, λόγω του περιορισμού των μετακινήσεων, προβλέπεται ότι θα ασκήσουν πτωτικές τάσεις και στις εισαγωγές της χώρας.
Ένας επιπλέον παράγοντας που αναμένεται να περιορίσει το έλλειμμα του εξωτερικού τομέα το 2020 είναι η προβλεπόμενη πτώση των τιμών της ενέργειας (εφόσον η αναλογία εισαγωγών-εξαγωγών καυσίμων παραμείνει στα ίδια περίπου επίπεδα), η οποία αποτελεί μία ακόμα συνέπεια της μειωμένης ζήτησης, λόγω της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που έχουν επιβληθεί στις μετακινήσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το 2021, παράλληλα με την προβλεπόμενη ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρωζώνη, αναμένεται ότι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας μας θα διαμορφωθεί στο -2,3%.
Οι  ταξιδιωτικές εισπράξεις σημείωσαν την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2020, την εντονότερη πτώση που έχει καταγραφεί σε πρώτο τρίμηνο έτους από το 2009 (κίτρινη γραμμή, Γράφημα 2), ίση με 17,1%, ενώ οι εισπράξεις από μεταφορές και λοιπές υπηρεσίες συνολικά, μειώθηκαν πιο ήπια, κατά 1,8%.

Ειδικότερα, τον Μάρτιο, στο τέλος του οποίου εφαρμόστηκαν οι περιορισμοί στις μετακινήσεις των πολιτών, με σκοπό την συγκράτηση της εξάπλωσης της πανδημίας COVID-19, η πτώση των ταξιδιωτικών εισπράξεων ήταν ραγδαία (-71%).
Ενδεικτικά, για την πτώση της τουριστικής κίνησης και τον Απρίλιο λόγω των περιορισμών στις μετακινήσεις, είναι τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, σύμφωνα με τα οποία η συνολική επιβατική κίνηση (εσωτερικού – εξωτερικού) μειώθηκε κατά 99%, ενώ οι αφίξεις επιβατών εξωτερικού, αντίστοιχα, κατά 99,6%.
Συνολικά, το πρώτο τετράμηνο του 2020, οι επιβάτες αεροπορικών μεταφορών στη χώρα μειώθηκαν κατά 47,8%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις στον τουρισμό το 2020 αναμένεται να προκύψουν ως αποτέλεσμα της διαταραχής, τόσο από την πλευρά της ζήτησης, λόγω των περιορισμών στις μετακινήσεις, καθώς και της πιθανής απροθυμίας πολλών τουριστών να πραγματοποιήσουν αεροπορικά ταξίδια στο άμεσο χρονικό διάστημα, όσο και από την πλευρά της προσφοράς.
Συγκεκριμένα, ο κλάδος των υπηρεσιών παροχής καταλύματος ήδη δέχεται πιέσεις, λόγω της διακοπής λειτουργίας (lockdown) των ξενοδοχείων και καταλυμάτων στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, αλλά και της επιβολής υγειονομικών πρωτοκόλλων, τα οποία περιορίζουν τη δυναμικότητα των μονάδων σε κλίνες και αυξάνουν το κόστος παροχής υπηρεσιών.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τουρισμού (ETC, Quarterly Report-Q1-2020), εάν οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί συνεχιστούν εν μέρει το καλοκαίρι, αυτό θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή, ταξιδιωτική κίνηση το 2020.
Όπως φαίνεται στο Γράφημα 3, μεταξύ των επιλεγμένων χωρών, η τουριστική ροή στη Ρωσία και στην Ιταλία θα παρουσιάσουν τη μεγαλύτερη κάμψη, σε όρους ετήσιας ποσοστιαίας μεταβολής.
Συγκριτικά με άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, η χώρα μας αναμένεται επίσης να υποστεί σοβαρό πλήγμα στον αριθμό των αφίξεων από το εξωτερικό, περίπου 35%.

Το συγκεκριμένο ποσοστό εκτιμάται ότι θα ήταν μεγαλύτερο στην περίπτωση που η Ελληνική Κυβέρνηση δεν είχε λάβει έγκαιρα τα περιοριστικά μέτρα και δεν είχε διαμορφωθεί καλή επιδημιολογική εικόνα.
Ωστόσο, άλλες έρευνες παρουσιάζουν πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις για τη φετινή πορεία του τουρισμού, όπως η πρόσφατη του ΙΝΣΕΤΕ («Η πανδημία του COVID-19 και ο ελληνικός τουρισμός», Απρίλιος 2020), που επικαλείται, μεταξύ άλλων, εκτιμήσεις της McKinsey (“Coronavirus: Airlines brace for severe turbulence April 22, 2020”), για πτώση των διεθνών πτήσεων 60% με 70% το 2020, που θα επηρεάσουν ανάλογα και τον τουρισμό παγκοσμίως.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, οι βασικοί παράγοντες που θα προσδιορίσουν την πορεία του τουρισμού είναι:
(i) το πότε θα βρεθεί μια ευρέως διαθέσιμη θεραπεία, εμβόλιο ή αξιόπιστα τεστ, ώστε οι πολίτες ανά τον κόσμο να αισθανθούν πάλι ασφαλείς να ταξιδέψουν,
(ii) η άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών και η αποκατάσταση των αεροπορικών συνδέσεων και
(iii) η συγκριτική επιδημιολογική εικόνα της Ελλάδας σε σχέση με άλλες χώρες.
Σε ό,τι αφορά την ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας από το 2021 και μετά, αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από το πακέτο στήριξης που έχει ανακοινώσει ήδη η Ελληνική Κυβέρνηση, το ύψος του οποίου αναμένεται να φτάσει τα Ευρώ 24 δισ. (Βλ. Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 22.5.2020), αυτήν την εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την πρότασή της για έκδοση κοινού χρέους, που δεν θα βαρύνει της κράτη μέλη της ΕΕ-27, αλλά τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Το συνολικό ποσό που αναμένεται, σύμφωνα με την πρόταση της ΕΕ, να αντληθεί από τις διεθνείς αγορές είναι Ευρώ 750 δισ. και θα συνδεθεί με το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ-27 για την περίοδο 2021-2027, ύψους Ευρώ 1,1 τρισ.
Η αποπληρωμή του δε, θα πραγματοποιηθεί μακροπρόθεσμα, δηλαδή μεταξύ 2028 και 2058.
Σύμφωνα με την πρόταση, από το ποσό αυτό, Ευρώ 500 δισ. θα αφορούν επιχορηγήσεις και Ευρώ 250 δισ. αντίστοιχα δάνεια, ενώ η Ελλάδα εκτιμάται ότι θα αντλήσει συνολικά Ευρώ 32 δισ. (Ευρώ 22,5 δισ. σε επιχορηγήσεις, Ευρώ 9,4 δισ. σε δάνεια).
Ειδικά για την επόμενη τετραετία (2021-2024) οι επιχορηγήσεις που αναμένεται να λάβει η χώρα μας εκτιμώνται σε 3% του ΑΕΠ, ετησίως. Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι τις επόμενες εβδομάδες θα ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις επί της πρότασης της ΕΕ.
Επιπροσθέτως, τα κράτη-μέλη, προκειμένου να λάβουν τα ποσά που τους αναλογούν, θα πρέπει να υποβάλλουν σχέδια ανασυγκρότησης των οικονομιών τους, τα οποία θα πρέπει να είναι συμβατά με τις προτεραιότητες της ΕΕ-27, δηλαδή την ενίσχυση των πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος, την ψηφιακή μετάβαση και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών της ΕΕ-27 σε μελλοντικές κρίσεις.
Επιπλέον, τα ποσά θα πρέπει να στραφούν σε δαπάνες που θα αφορούν:
•    τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης, τα οποία τα κράτη-μέλη θα καταρτίσουν με βάση τις επενδυτικές και μεταρρυθμιστικές τους προτεραιότητες,
•    τη στήριξη υγιών επιχειρήσεων μέσα από κεφαλαιακή ενίσχυση, κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων και ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της ευρωπαϊκής οικονομίας,
•    δράσεις πρόληψης και προετοιμασίας της ΕΕ-27 έναντι μελλοντικών υγειονομικών κρίσεων.