ΑΜΦΙΠΟΛΗ: Σενάριο να ανήκει ο τάφος στον Ηφαιστίωνα – Η σχέση του με τον Μ.Αλέξανδρο

19:56 11/9/2014 - Πηγή: BankWars

Ο Τύμβος Καστά είναι μακεδονικός τάφος και οικοδομήθηκε περί το 325 π.Χ. κατά παραγγελία του Αλεξάνδρου για τον Ηφαιστίωνα, υποστήριξε ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Θεόδωρος Μαυρογιάννης.

Η παρουσίαση επικεντρώθηκε καταρχήν στα γεγονότα των ετών 325-320 π.Χ., με αφετηρία την αίσια επάνοδο από την Ινδία του στόλου του Αλεξάνδρου υπό τον «Αμφιπολίτη» Νέαρχο στις εκβολές του ποταμού Τίγρη

(αρχές του 324 π.Χ.) και την απόφαση της Ώπιδος για την αποστρατεία. Συνεχίστηκε με τον αιφνίδιο θάνατο του «φιλαλέξανδρου» Ηφαιστίωνα τον Οκτώβριο του 324 π.Χ. στα Εκβάτανα και κορυφώθηκε με τον θάνατο του ιδίου του Αλεξάνδρου στις 13 Ιουνίου 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα και με τα της ταφής του στην Αίγυπτο, αρχικά στην Μέμφιδα και κατόπιν στην Αλεξάνδρεια, οριστικά στο μαυσωλείο των ανακτόρων που ονομάστηκε Σήμα.

Στο δεύτερο μέρος εξετάστηκαν τρία δραματικά επεισόδια με κίνητρο τη διαδοχή της βασιλείας του Αλεξάνδρου: Η δολοφονία του «βασιλέως» Φιλίππου Γ΄ Αρριδαίου και της συζύγου του Ευρυδίκης με διαταγή της Ολυμπιάδος το 317 π.Χ., η δολοφονία της Ολυμπιάδος από τον Κάσσανδρο το 316 π.Χ. και τέλος η δολοφονία της Ρωξάνης, χήρας του Αλεξάνδρου, και του ηλικίας 12/13 ετών παιδιού τους «βασιλέως» Αλεξάνδρου Δ΄, με απόφαση επίσης του Κασσάνδρου.

Ο Ηφαιστίων (356 π.Χ – 325 π.Χ.) ήταν γιος του Αμύντορα, παιδικός φίλος, αξιωματικός και συνοδοιπόρος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην εκστρατεία του στην Ασία. Γεννήθηκε στην Πέλλα και ήταν ένας από τους Μακεδόνες βασιλικούς παίδες που συμμετείχαν μαζί με τον Αλέξανδρο στις διαλέξεις του Αριστοτέλη στη Μίεζα, ίσως το 343.

Το 332 π.Χ. τον βρίσκουμε να ηγείται του στόλου που συνόδευε τον στρατό του Αλέξανδρου στη Φοινίκη. Το 331 π.Χ., ήταν αυτός που δέχτηκε ένα νεαρό από τη Σάμο, τον Αριστίωνα, σταλμένο από τον Δημοσθένη για να μεσολαβήσει στον Αλέξανδρο για ένα πιθανό συμβιβασμό.

Κατά τη διάρκεια της μάχης στα Γαυγάμηλα, ο Ηφαιστίων τραυματίστηκε ενώ πολεμούσε ως επικεφαλής των σωματοφυλάκων. Πήρε ενεργό μέρος στην ανάκριση του Φιλώτα και μάλιστα προέτρεψε τους υπόλοιπους Μακεδόνες να τον βασανίσουν ώστε να ομολογήσει τους συνενόχους του. Ως ανταμοιβή, του δόθηκε η ηγεσία των Εταίρων, την οποία μοιράστηκε με τον Κλείτο τον μαύρο, γιο του Δροπίδη. Στη συνέχεια ο Ηφαιστίων πήρε ενεργό μέρος στις εκστρατείες στη Βακτρία, στη Σογδιανή και αργότερα στην Ινδία, επικεφαλής της εμπροσθοφυλακής μαζί με τον Περδίκκα. Μάλιστα, μετά από 30 ημέρες πολιορκίας κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη Όμφιδα (Τάξιλα).

Στη μάχη του Υδάσπη εναντίον του Πώρου, ο Ηφαιστίων διοικούσε το ιππικό στην αριστερή πτέρυγα της στρατιάς του Αλέξανδρου. Στην συνέχεια μαζί με τον Περδίκκα ίδρυσαν την πόλη Οροβάτιδα στον δρόμο προς τον Ινδό ποταμό.

Αργότερα, στα Σούσα, πήρε μέρος στον ομαδικό γάμο με γυναίκες από την Περσία και μάλιστα ο ίδιος νυμφεύθηκε τη Δρυπετίδα, αδερφή της γυναίκας του Αλέξανδρου, Στατείρας. Από τα Σούσα στάλθηκε με το κυρίως τμήμα του πεζικού στον Περσικό Κόλπο και έφτασαν μαζί στα Εκβάτανα το 325 π.Χ.. Κατά τη διάρκεια αγώνων και εκτεταμένης οινοποσίας, ο Ηφαιστίωνας αρρώστησε από πυρετό, με συνέπεια ύστερα από εφτά ημέρες να πεθάνει σε ηλικία 31 ετών.

Τι λέγεται για τη σχέση Αλέξανδρου και Ηφαιστίωνα

Ο Αλέξανδρος και ο Ηφαιστίων, που γνωρίστηκαν στην αρχή της εφηβείας τους και ήταν περίπου συνομήλικοι, παρέμειναν μαζί πολεμώντας και διασχίζοντας την Ασία επί 19 χρόνια. Σε αντίθεση με τις τρεις γυναίκες που παντρεύτηκε ο Αλέξανδρος, ο Ηφαιστίων ήταν ο μόνος πραγματικός σύντροφος της ζωής του. Είναι λογικό να είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους μια πολύ στενή σχέση. Αλλά πόσο στενή ήταν αυτή;

Οι τρεις έλληνες βιογράφοι του Αλεξάνδρου (Αρριανός, Διόδωρος και Πλούταρχος) που βρίσκονται χρονικά πλησιέστερα με αυτόν, δεν τους αποκαλούν “εραστή” ή “ερώμενο”, αλλά μόνο “φίλο” ή “μάλιστα τιμώμενο”. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος φέρεται να αποκαλεί τον Ηφαιστίωνα “φιλαλέξανδρο” ή σε άλλη περίσταση “δεύτερο Αλέξανδρο”.

Παρομοίως, οι οψιμότεροι ρωμαίοι ιστορικοί Κούρτιος και Ιουστίνος χρησιμοποιούν τη λέξη amicus (φίλος), ποτέ την λέξη amans (εραστής). “’ρα ο Αλέξανδρος δεν τα είχε με τον Ηφαιστίωνα” συμπεραίνουν οι υπέρμαχοι αυτής της θεωρίας.

Παρ’ όλα αυτά, σε ένα άλλο έργο του ο Αρριανός αναφέρει μία μοναδική φορά τον Ηφαιστίωνα ως “ερώμενο” του Αλεξάνδρου (Λόγοι 2.12.1’7-8). Αρκετά αργότερα υπάρχει ακόμη μια αναφορά του ρωμαίου συγγραφέα Αιλιανού (VH 12.7) ότι κατά την επίσκεψή τους στην Τροία, “ο Αλέξανδρος έκανε το γύρο του τάφου του Αχιλλέα και ο Ηφαιστίων το γύρο του τάφου του Πατρόκλου, υπονοώντας ότι ήταν ερώμενος του Αλεξάνδρου, όπως ο Πάτροκλος του Αχιλλέα”.

Επίσης έχουμε ένα σχόλιο του Διογένη (Επιστολές 24) ότι ο Αλέξανδρος εξουσιάζονταν από τους μηρούς του Ηφαιστίωνα (πράγμα που υπονοεί ότι ο Ηφαιστίων ήταν ερωμένος του Αλεξάνδρου). Τέλος, ο θρήνος και το βαρύ πένθος του Αλεξάνδρου για το θάνατο του φίλου του έχει χρησιμοποιηθεί σαν απόδειξη της ιδιαίτερης σχέσης των δύο Μακεδόνων. Κατά τον Αρριανό μάλιστα, ο Αλέξανδρος θα προτιμούσε να έχει πεθάνει ο ίδιος νωρίτερα (7.16.8). “’ρα ο Αλέξανδρος τα είχε με τον Ηφαιστίωνα” συμπεραίνουν οι υπέρμαχοι αυτής της θεωρίας.

Είναι φανερό ότι οι ιστορικές πηγές (κυρίως οι χρονικά εγγύτερες στον Αλέξανδρο) δεν είναι ξεκάθαρες και έτσι θα μείνουμε για πάντα με την απορία, αν η σχέση ανάμεσα στον Αλέξανδρο και τον Ηφαιστίωνα είχε σεξουαλικό υπόβαθρο ή προεκτάσεις. Ίσως, όμως, επηρεασμένοι από την εποχή μας και την κουλτούρα μας, να ασχολούμαστε με κάτι δευτερεύον. Ίσως είναι πολύ πιο σημαντικό να εστιάσουμε στο ότι και οι δύο ήρωες είχαν γαλουχηθεί με τα λόγια του δασκάλου τους, του Αριστοτέλη, ο οποίος πίστευε ότι η πολύ καλή φιλία ήταν ο τέλειος έρωτας και ότι η φιλία είναι κατάσταση ζωής, όχι απλά ένα συναίσθημα (Ηθικά Νικομάχεια 1156b, 1157b). Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι ο φίλος είναι ο δεύτερος εαυτός (βλ. “δεύτερος Αλέξανδρος”) και ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να έχει μόνον έναν τέτοιο φίλο (1170b και 1171a). Η φιλία στην αρχαία Ελληνική κουλτούρα ήταν ένα μεγαλειώδες συναίσθημα, τις διαστάσεις του οποίου αδυνατούμε να συλλάβουμε σήμερα.

Από τα στοιχεία που έχουμε, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ανάμεσα στον Αλέξανδρο και τον Ηφαιστίωνα υπήρχε όντως μια τέτοια φιλία. Με δεδομένα αισθήματα τέτοιας έντασης, η ύπαρξη ή όχι σεξουαλικών σχέσεων ανάμεσα τους είναι απλά μια παρωνυχίδα. Το να τους θεωρούμε εραστές υποβιβάζει τη σχέση τους, όχι γιατί η ομοφυλοφιλία είναι κάτι κακό, αλλά γιατί μπροστά στη φιλία με την αρχαιοελληνική της έννοια, η σεξουαλική έλξη μόνη της είναι, συγκριτικά, πολύ λίγη.