Αντιμετώπιση πολλαπλής κρίσης: Ένα νέο κοινωνικό πλαίσιο πιο αναγκαίο από ποτέ

15:06 24/3/2023 - Πηγή: KoutiPandoras

Βιώνουμε μια κρίσιμη κατάσταση. Εν μέσω πολλαπλών κρίσεων έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της πανδημικής, της ενεργειακής και της πληθωριστικής κρίσης συνοδευόμενες από τις πιεστικές συνθήκες που βιώνει η κοινωνική πλειοψηφία με τη διεύρυνση των ανισοτήτων και την όξυνση των κοινωνικών δεικτών.

Είναι προφανές ότι σε αυτό το πλαίσιο οι δείκτες αισιοδοξίας και εμπιστοσύνης φθίνουν και τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι τα αρνητικά.

Όπως φαίνεται και από την Κοινωνική έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, η πλειοψηφία του δείγματος βιώνει κυρίως

αρνητικά συναισθήματα και συγκεκριμένα απογοήτευση (41%) και θυμό (39%). Να σημειωθεί ότι για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες οι δείκτες αυτοί κλιμακώνονται, ιδιαίτερα η απογοήτευση. Τέτοιες ομάδες είναι οι νέοι (46%), οι χαμηλά αμειβόμενοι (50%), οι άνεργοι (52%) και οι μισθωτοί (45%).

Παράλληλα, το σύνολο των πολιτών στην Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει καθημερινές μεγάλες δυσκολίες. Το κοινωνικό σύνολο (100%) αγωνία για το αυξανόμενο κόστος ζωής με το 97% να απειλείται από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό1 και το 86% να δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει σε πάγιες υποχρεώσεις (ενοίκιο, πληρωμές κ.λπ.) σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έρευνα Ευρωβαρόμετρου, 12 Ιανουαρίου 2023).

Αυτή η ανησυχία επιβεβαιώνεται από την κοινωνική έρευνα του ΕΝΑ σύμφωνα με την οποία η ακρίβεια αναγνωρίζεται από το δείγμα ως το μείζον ζήτημα (68%) -όπου και πάλι βλέπουμε την κλιμάκωση για τους νέους- ενώ ακολουθούν οι εργασιακές συνθήκες και οι μισθοί (43%).

Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον πληθωρισμό (ΕΛΣΤΑΤ, Δείκτης Τιμών Καταναλωτή, Φεβρουάριος 2023) δυστυχώς εντείνουν αυτή την ανησυχία καθώς ο δείκτης τιμών καταναλωτή τον Φεβρουάριο 2023 αυξάνεται κατά 6,1% σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο 2022 με τον πληθωρισμό τροφίμων να είναι υπερδιπλάσιος (14,8%) του γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή και να επιμένει τη στιγμή που η κοινωνική πλειοψηφία υποφέρει.

Έτσι, δεν είναι τυχαίο που τα νοικοκυριά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε βασικές ανάγκες διαβίωσης με την πλειοψηφία του δείγματος της έρευνας (72%) να θεωρεί αβάσταχτες τις συνθήκες διαβίωσης (το 35% θεωρεί τις συνθήκες διαβίωσης ασφυχτικές και το 37% πιεστικές), ποσοστό που αυξάνεται ακόμα περισσότερο στην περίπτωση των νέων (46%) και των χαμηλά αμειβόμενων (44%). Αυτό επιβεβαιώνεται και από την έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ (ΕΛΣΤΑΤ, Υλική και Κοινωνική Στέρηση και Συνθήκες Διαβίωσης, 27 Ιουλίου 2022) σύμφωνα με την οποία σχεδόν τα μισά νοικοκυριά (46,3%) αδυνατούν να ανταποκριθούν σε έκτακτες αλλά αναγκαίες δαπάνες ενώ περισσότερα από το ⅓ (36,4%) αδυνατούν να ανταποκριθούν σε πάγιες και αναγκαίες δαπάνες διαβίωσης (ενοίκιο, καταναλωτικό δάνειο κ.λπ.).

Μεγάλη εικόνα

Διαμορφώνεται, λοιπόν, ένα μοτίβο που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει και δεν είναι ευνοϊκό ούτε και νέο. Μετά την έντονη αποκλιμάκωση των κοινωνικών δεικτών την περίοδο 2017-2019 οι ανισότητες διευρύνονται. Αυτό αποδεικνύεται από τον δείκτη S80/S20 που ανέρχεται σε 5,8 και εκφράζει το χάσμα ανάμεσα στον πλούτο που κατέχει το «πλουσιότερο» 20% του πληθυσμού σε σχέση με το φτωχότερο 20%.

Επιπλέον, η Ελλάδα εμφανίζει το τρίτο χαμηλότερο μέσο διαθέσιμο εισόδημα σε όρους αγοραστικής δύναμης στην ΕΕ μετά τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, το οποίο ανέρχεται σε 8.752 ευρώ ή 55% του αντίστοιχου εισοδήματος της ΕΕ τη στιγμή που μόνο το 6,9% των πολιτών βλέπει αύξηση των εισοδημάτων του το 2021 (προτελευταία θέση μετά την Ιταλία στην ΕΕ): η όποια ονομαστική μεταβολή των μισθών δεν μπορεί να καλύψει τις πραγματικές εισοδηματικές απώλειες εξαιτίας του αυξανόμενου κόστους ζωής (η αγοραστική δύναμη μειώνεται όσο μειώνεται και το διαθέσιμο εισόδημα).

Τέλος, οι επιπτώσεις της πολλαπλής κρίσης δεν αφορούν μόνο τους φτωχούς και τις ευάλωτες ομάδες, οι οποίες τίθενται στο περιθώριο (ο κίνδυνος φτώχειας των ανέργων ανέρχεται σε 45,4%), αλλά απειλούν και τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον μιλάμε και για «εργαζόμενους-φτωχούς» (1 στους 10 εργαζόμενους αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας), γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό καθώς η μεγαλύτερη συγκέντρωση μισθών είναι στα 650 και 700-851 ευρώ. Επιπλέον, η ανεργία των νέων στην Ελλάδα είναι πρώτη σε όλη την ΕΕ (31,4%).

Για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και τις προκλήσεις που διαμορφώνονται πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε τις ρίζες αυτού του μοτίβου. Ενδεικτικά:

Το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθείται δεν είναι βιώσιμο ούτε δίκαιο: τα αποτελέσματα της ανάπτυξης δεν κατανέμονται δίκαια και δεν οδηγούν σε βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας.Η μη ουσιαστική αντιμετώπιση της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης: δεν έχουν γίνει παρεμβάσεις στους έμμεσους φόρους και δεν στηρίχτηκαν τα πραγματικά εισοδήματα-μόνο το 6,9% των πολιτών δήλωσε αύξηση των εισοδημάτων του.Οι φιλελεύθερες πολιτικές που ακολουθήθηκαν ενέτειναν τις τραγικές επιπτώσεις της κρίσης στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα: oi ελαφρύνσεις (μείωση φόρου κεφαλαίου και μερισμάτων) απευθύνονται μόνο στα υψηλά εισοδήματα ενώ η μισθωτή εργασία συνεχίζει να συμπιέζεται.

Βλέπουμε ότι οδηγούμαστε σε αδιέξοδο. Ένα νέο κοινωνικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της πολλαπλής κρίσης και των άμεσων επιπτώσεων της ακρίβειας, τη στήριξη των πραγματικών εισοδημάτων, τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής ενάντια στην περιθωριοποίηση τμημάτων του πληθυσμού, τη μείωση των ανισοτήτων και την ανάκτηση της αισιοδοξίας και της εμπιστοσύνης με την ενίσχυση του ρόλου του κοινωνικού κράτους και προτεραιότητα στην ισότιμη πρόσβαση σε κοινωνικά αγαθά και υπηρεσίες είναι πιο αναγκαίο από ποτέ.