Μια πράξη αντίστασης σε δυο λέξεις…

21:41 15/11/2022 - Πηγή: KoutiPandoras

Είμαστε στα 1968. Η χούντα ήταν στα ντουζένια της. Σε κάποιο μεικτό σχολείο της Δυτικής Αθήνας οι μαθητές έπρεπε να είναι “κόσμιοι”, οι μαθήτριες με μπλε ποδιές και οι καθηγητές με κοστούμι και γραβάτα. Δεν έλειπαν ο βδομαδιάτικος εκκλησιασμός, οι επιγραφές “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια” και οι ασφαλίτες που έκοβαν βόλτες έξω από το σχολείο. Οι
ελάχιστοι μαθητές με τα λουλουδάτα πουκάμισα

και τα παντελόνια καμπάνα γίνονταν αποδέκτες έντονων παρατηρήσεων από τον Γυμνασιάρχη…

Ο φιλόλογος σ’ ένα τμήμα αρρένων της τρίτης τάξης του Γυμνασίου ζητούσε επίμονα να απαγγείλω στη γιορτή της 25ης Μαρτίου το ποίημα “Το κρυφό σχολειό” του Ιωάννη Πολέμη. Με το χειρόγραφο στο χέρι ο καθηγητής δίδασκε την απαγγελία. “Αργά και σταθερά, θα απευθύνεσαι στους μαθητές του σχολείου”, έλεγε.
Αργά και σταθερά, εγώ.

“Δεν το λες καλά, αύριο πάλι θα κάνουμε πρόβα, προσπάθησε περισσότερο στους τελευταίους στίχους”, έλεγε ο φιλόλογος. Την επομένη τα ίδια. Είχε μια ανεξήγητη εμμονή με τους τελευταίους στίχους.
“Θα απαγγείλεις δυνατά και καθαρά. Θα απλώσεις το χέρι στους μαθητές του σχολείου, θα τους καλείς να συμμετέχουν ιδιαίτερα στους τελευταίους στίχους”.
Έτσι και έγινε.

Πέρασε μισός αιώνας από τότε. Το μόνο που θυμόμουν ήταν οι τελευταίοι στίχοι που με είχαν στοιχειώσει. Τίποτε άλλο. Ούτε τον τίτλο, ούτε τον ποιητή, ούτε το ποίημα. Μόνο τους τελευταίους στίχους:

“Ξύπνησε νιότη. Μη σκιάζεστε στα σκότη. Η λευτεριά σαν της αυγής το φεγγοβόλο αστέρι της νύχτας το ξημέρωμα θα φέρει”.

Πρόσφατα έγραψα στο google τους στίχους αυτούς και βρήκα το ποίημα του Πολέμη:
Τὸ κρυφὸ σχολειό Ἀπ᾿ ἔξω μαυροφόρ᾿ ἀπελπισιά, πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστὸ σκοτάδι,
καὶ μέσα στὴ θολόκτιστη ἐκκλησιά, στὴν ἐκκλησιά, ποὺ παίρνει κάθε βράδυ τὴν ὄψη τοῦ σχολειοῦ, τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ καντηλιοῦτρεμάμενο τὰ ὀνείρατα ἀναδεύει, καὶ γύρω τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει.
Ἐκεῖ καταδιωγμένη κατοικεῖ τοῦ σκλάβου ἡ ἁλυσόδετη πατρίδα, βραχνὰ ὁ παπάς, ὁ δάσκαλος ἐκεῖ θεριεύει τὴν ἀποσταμένη ἐλπίδα μὲ λόγια μαγικά, ἐκεῖ ἡ ψυχὴ πικρότερο ἀγροικὰ τὸν πόνο τῆς σκλαβιᾶς της, ἐκεῖ βλέπει τί ἔχασε, τί ἔχει, τί τῆς πρέπει. Κι ἀπ᾿ τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ψηλά, ποῦ ἐβούβανε τὰ στόματα τῶν πλάνων, καὶ ρίχνει καὶ συντρίβει καὶ κυλᾶ στὴν ἄβυσσο τοὺς θρόνους τῶν τυράννων, κι ἀπὸ τὴ σιγαλιά, ποῦ δένει στὸ λαιμὸ πνιγμοῦ θηλιά, κι ἀπ᾿ τῶν προγόνων τ᾿ ἄφθαρτα βιβλία, ποῦ δείχνουν τὰ πανάρχαια μεγαλεῖα, ἕνας ψαλμὸς ἀκούγεται βαθὺς σὰ μελῳδίες ἑνὸς κόσμου ἄλλου, κι ἀνατριχιάζει ἀκούοντας καθεὶς προφητικὰ τὰ λόγια του δασκάλου μὲ μία φωνὴ βαριά.
«Μὴ σκιάζεστε στὰ σκότη! Ἡ λευτεριὰ σὰν τῆς αὐγῆς τὸ φεγγοβόλο ἀστέρι τῆς νύχτας τὸ ξημέρωμα θὰ φέρει».

Με έκπληξη διαπίστωσα ότι ο Φιλόλογος είχε προσθέσει στο ποίημα του Πολέμη δυο λέξεις στους τελευταίους στίχους: “Ξύπνησε νιότη”. Δυο λέξεις προσκλητήριο στη νιότη, ένας σπόρος στο δικό του “κρυφό σχολειό”, μια αλληλουχία κρυφών νοημάτων μέσα στη μαυρίλα της δικτατορίας.

Προφητικό το κάλεσμα του φωτισμένου Δασκάλου. Αρκετοί από τους μαθητές του εκείνης της τάξης συμμετείχαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου… Τον φαντάζομαι ανάμεσα στο πλήθος να δακρύζει από υπερηφάνεια για “τους νέους που τους έλεγαν αλήτες”, τον Νοέμβρη του 1973 …

Ψάχνω ακόμα να βρω τα χνάρια του για να του εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου. Ζει, πέθανε δεν ξέρω. Το όνομα του Γιάννης Παπαδόπουλος. 1968, εξατάξιο Γυμνάσιο Νέων Λιοσίων.